ویژگی های گلیم قزوین
گردشگری › صنایع و سوغات
- 97/09/26
بافت گلیم به روش‌های مختلفی انجام می‌شود؛ که گلیم‌های دور رو، با بافت پیوندی و چاکدار در مناطق مختلف قزوین از جمله الموت غربی، الموت شرقی، بویین زهرا و آبیک رایج است. از جمله نقش مایه‌های خاص منطقا الموت می‌توان به: زلف عروسک، یه مانگه، بشکن، نقش مارپیچی و زیگزاگ اشاره کرد. هم چنین نقش مایه گلیم بویین زهرا به نام گل ارداق معروف است. از دیرباز بافت فرش و گلیم در قزوین رواج داشته است و به خصوصی گلیم های منطقه الموت قزوین بسیار معروف می باشد .بد نیست بدانید که گلیم به صورت ذهنی بافته می شود و طرح خاصی برای آن وجود ندارد . از مهمترین طرح های گلیم قزوین می توان نقش امین آقان , گل الموت و ستاره را نام برد .
ویژگی های گلیم قزوین
آنچه که گلیم را بعنوان یک هنر اصیل معرفی می‌کند تنوع وزیبایی طرح‌ها ورنگ‌های آن است. در میان صدها گلیم بندرت می‌توان چند گلیم را پیدا کرد که شبیه یکدیگر باشند، زیرا بافت آنها بر اساس طراحی از پیش آماده نبوده بلکه بیشتر تابع ذهن خلاق، ذوق وفرهنگ خاص بافنده است.
در واقع دستهای هنرمندان همواره زیبایی‌های طبیعت را به صورت طرح ها ونقش‌ها بر گلیم منعکس ساخته‌اند و نیز بسته به بافنده آن، نوع ضربات دفتین، مقدار کشش پودها وتنظیم تارها باعث گوناگونی بافت از یک نوع طرح می باشند.
از دیگر ویژگی های هنری گلیم نقوش عامیانه است که از ذوق،هنر،احساس واعتقادات بافنده سرچشمه گرفته واین نقوش در رابطه با انسان وخطرات واندیشه اوست.
نقش ونگارها ضمن اینکه ظاهری عینی وطبیعت‌گرا دارند، مالامال از تمثیل واستعاره و رمز و رازهای جهان معنوی بوده و بازتابی از آرزوهای بلند انسان است، به گونه‌ای که می‌توان آن را رسانه‌‌ی ثبت اعتقادات وایمان ها وباورهای آنها وانتقال آن از نسل خود به نسل بعد دانست.
گلیم به عنوان نخستین زیرانداز بشر دارای سابقه تولیدی بسیار طولانی است که یکی از زیر اندازهای سنتی این مرز و بوم می باشد و عمری به قدمت تاریخ دارد.
این فرش در زبان فارسی نامهای مختلفی دارد. گلیم در افغانستان ،گیلیم در اوکراین ،بداس در قفقاز ،لیاط در سوریه و لبنان ،چیلیم در رومانی و همچنین کیلیم در ترکیه و لهستان و مجارستان و عربستان از جمله نامهای متفاوت آن است .
مراکز بافت گلیم در قزوین
این هنر تقریباً در تمامی روستاهای قزوین رایج است از مراکز مهم بافت گلیم می توان به رودبار الموت، رودبار شهرستان، ارداق و ضیاء آباد اشاره کرد.
شاخص ترین صنعت دست استان قزوین را می توان گلیم قزوین دانست. طبق بررسی های به عمل آمده بافت گلیم در تمامی مناطق و روستاهای استان رایج بوده است.
گلیم‌های منطقه دشتابی از توابع شهرستان بویین زهرا و گلیم‌های منطقه الموت از ویژگی‌های برجسته تری به لحاظ نقش برخوردارند و نقش‌های ارداق گلی، نقش امین آقان، سرمه دان،گل الموت، ستاره، موج دریا ، تبرزین و. از مهمترین نقوش شناخته شده گلیم‌های استان قزوین‌اند.
رنگ‌های مورد استفاده در گلیم‌های منطقه دشتابی عمدتا شاد و گلیم‌ها رنگارنگ هستند و امروزه به دلیل سلیقه مردم و عدم دسترسی به مواد اولیه مرغوب، بافت گلیم‌ها با کاموا صورت می پذیرد، اما در منطقه الموت رنگ‌های تیره مشکی و سورمه ای در گلیم‌ها دیده می شود و رنگ قرمز جزء جدایی ناپذیر گلیم‌های الموت است.
رنگ‌های استفاده شده در گلیم سنتی گیاهی هستند. گاهی گلیم‌ها را برای جلوه بیشتر و کهنه شدن رنگ، با چای و پوست گردو شستشو می‌دهند.
گلیم به شکل سنتی‌اش، معمولاً برای پوشاندن زمین، دیوار و یا رواندازی برای حیوانات باربر استفاده می‌شود ولی امروزه به عنوان یک پوشش مدرن برای خانه‌های شهری نیز خریداری می‌شود.
با توجه به بررسی‌های انجام شده کاربردهای مختلفی از گلیم در استان قزوین شناخته شده است که از آن میان می توان به بافت خورجین، نمکدان، کمچه دان (محصولی برای نگهداری ابزار) و مفرش به ویژه در مناطقی که زندگی عشایری رواج داشته است اشاره کرد.
رواج بافت گلیم در قزوین
از دیرباز در شهر قزوین و بخش های گسترده آن بافتن گلیم، حاجیم، قالی و قالیچه رواج داشته و زنان و مردان ایلات و عشایر این منطقه تاریخی روزهای فراغت خود را به بافتن فرش اختصاص میدادند. هنوز هم در تمامی روستاها بافتن گلیم و جاجیم کمابیش رواج دارد و جزو آیین و عادات مردم روستانشین است. در چند سال اخیر علاقه به بافت گلیم کاهش قابل ملاحظه ای داشته است که از دلایل آن می توان نبود بازار فروش و به صرفه نبودن تولید را نام برد. آموزش رایگان این هنر زیبا همراه با حمایت های گسترده و در اختیار قرار دادن مواد اولیه مناسب در اشتغال روستاییان به ویژه زنان روستایی گام موثری در اره احیای این هنر ریشه دار در استان می باشد.
تاریخ بافت گلیم در ایران
از آنجایی که گلیم و دست بافته هایی از این دست اگر به خوبی و در شرایطی خاص نگهداری نشوند به دلیل مواد اولیه ای که دارند نمی توانند مدت زمان بسیار زیادی دوام بیاورند و در اثر واکنش های آب و هوایی و یا بلایای طبیعی به راحتی از بین می روند، نمی توان به درستی زمان آغاز بافت زیرانداز و به طور ویژه گلیم را مشخص کرد.
اما آنچه از شواهد فیزیکی مشخص شده است، گلیم بافی در ایران به بیش از 8000 سال پیش بر می گردد و گواه این ادعا دست بافته ای است که در حاشیه جنوب شرقی دریای کاسپین پیدا شده است. و همچنین دست بافته ای 6000 ساله که در شوش پیدا شده است.
گلیم در ایلات و عشایر ایرانی بیش از یک زیرانداز و عضوی جدانشدنی از زندگی روزمره این مردمان بود
