جاجیم قشقایی
گردشگری › صنایع و سوغات
- 97/09/20
قشقایی ها از لحاظ جنس الیاف، دو نوع جاجیم می بافند
1_جاجیم پشمی یا پشم در پشم که تار و پود آن، هردو از پشم است
2_جاجیم پشم و پنبه که تار آن از نخ پنبه و پود آن، از نخ پشمی است.ویژگی‌های رنگرزی و رنگبندی از خصوصیات بارز , جاجیم‌های قشقایی، بکارگیری رنگ‌های متنوع و فراوان در بافت آنهاست، بخصوص رنگ‌های قرمز، سبز، سیاه و آبی
سلیقه بافنده نیز بسیار مهم است چرا که تعیین کننده نقش اصلی، همین رنگ‌ها هستند.امروزه، شیوه رنگرزی جاجیم‌ها، هم به صورت گیاهی (سنتی) و هم به صورت شیمیایی انجام می‌گیرد
ویژگی های طرح و نقشه انواع جاجیم از نظر طرح و نقشه، به شرح زیر می باشد:
1. جاجیم‌های ساده یا چهار کوجی: رایجترین دستباف است و از نظر نقشپردازی دارای انواع زیر می‌باشد: جاجیم‌های راه راه، چهارخانه یا شطرنجی، گل‌جاجیم، کنگره جاجیم
2. جاجیم‌های ششه درمه : معمولا به رنگ سورمه‌ای و سفید با حاشیه مشکی و سفید یا قرمز دیده میشود، با نقش لوزی وکاربرد تزیینی دارد
3. جاجیم‌های سوزنی رند: از نقش مایه های گلیم در آن استفاده می شود، نقش هایی چون طاووس، ترمه گل، گلبرگ و… با رنگ‌هایی متنوع و تار و پودی از پشم و یا کرک
نقش تارها در جاجیم
نقش‌آفرینی در جاجیم، به عهده تارهاست. پود یا خامه، در اینجا چندان دیده نمی‌شود. ویژگی‌های ابعادی جاجیم, در اندازه‌های میانه و بیشتر برای پوشش بافته میشود
گاهی جاجیم‌های بسیار بلند نیز بافته میشود. اما امروزه، بیشتر جاجیم‌ها در اندازه پرده‌ای بافته می‌شوند. جاجیم‌های, سوزنی و رند، معمولا در اندازه 5/2× 2متر بافته میشود
رنگ های به کار رفته در جاجیم 6 تا 8 رنگ بوده و از تار پود پشمی که با رنگ های گیاهی رنگ آمیزی شده، بافته می شود. در حال حاضر در اغلب روستا ها و شهرستان های استان های آذربایجان شرقی، اردبیل، لرستان، کردستان، همدان و فارس (به صورت کارگاهی) و در دو طرح کلی راه راه و ستاره ای بافته می شود
هم چنین نوعی جاجیم ابریشمی وجود دارد که در بافت آن از نخ های ابریشمی استفاده می شود، اما اغلب جاجیم ها, از جنش پشم و به صورت نواری به عرض 25 تا 30 سانتی متر بافته می شود
دستگاه جاجیم بافی از قسمت های مختلفی تشکیل شده که می توان به صورت مختصر به آنها اشاره کرد: کوجی، سه پایه، میخ های چوبی و فلزی، ماکو، ماسوره، نورد و …
نحوه بافت جاجیم
شیوه بافت به این صورت است که مانند قالی، یک مرحله چله کشی وجود دارد، که در یک فضای باز در حدود, 10 تا 15 متر و معمولا توسط دو نفر انجام می شود. چله کشی با گردش یک فرد به دور چارچوب, جاجیم بافی و تغییر رنگ ها انجام میشود
در اطراف چله یک سه پایه چوبی قرار داده می شود که به کوجی متصل شده است. کوجی وسیله ای برای , کنترل عرض جاجیم و وظیفه جدا کردن تارهای زیر و رو را به عهده دارد. در قسمت جلوی دستگاه، نورد وجود دارد که جاجیم بافته شده به دور آن جمع می شود
ماسوره وسیله ای برای پیچیدن نخ های پود به دور آن است و ماکو وسیله ای لوزی شکل است که ماسوره , در آن قرار داده شده و از میان پودها عبور داده می شود
پس از هر بار عبور داده شدن ماکو از میان تارها یک پود به بافت اضافه شده که در انتها کوجی به عقب هل داده می شود , و تکرار این عمل منجر به شکل گرفت بافت جاجیم می شود
