قالب شعری دو بیتی و تفاوت آن با رباعی
خواندنی › شعر و ادبیات
- 97/08/30
دوبیتی یا فهلویات از قالب های ریشه دار شعر پارسی و از ساده ترین قالب های شعری است. دوبیتی شعری یازده هجایی مرکب از چهار مصرع است که همه بر یک قافیه جز مصرع سوم که آوردن قافیه در آن اختیاری است، می باشند. دوبیتی وزن تکامل یافته و عروضی شده نوعی از ترانه های دوازده هجایی قدیم ایران است. نامدارترین وزن دوبیتی بحر هزج مسدّس محذوف (مفاعیلن مفاعیلن فعولن) و مشهورترین شاعر بر وزن نام برده، باباطاهر عریان است. باباطاهر و فایز دشتی بزرگ ترین دو بیتی سرایان ایرانی اند.تفاوت دوبیتی و رباعی:
دوبیتی با رباعی در وزن تفاوت دارد. وزن دوبیتی بحر هزج مسدّس محذوف مفاعیلن مفاعیلن فعولن است درحالیکه رباعی در وزن لاحول ولا قوة الا بالله با افاعیل (مفعول مفاعیلُ مفاعیلُ فَعَل) و افاعیل دیگر از این وزن است. برای این که بتوانیم تشخیص دهیم که شعری دوبیتی است یا رباعی باید به هجای اول هر مصراع توجه کنیم. بدین صورت که اگر اولین هجای هر مصراع بلند باشد، آن شعر رباعی و اگر اولین هجای هر مصراع کوتاه باشد ،آن شعر دو بیتی است. نویسنده قابوس نامه دوبیتی را مرکب از دو بیت می‌داند که به وزن رباعی نباشد.
نمونه ای از شعر دوبیتی :
ز دست دیده و دل هر دو فریاد // هر آنچه دیده بیند دل کند یاد
بسازم خنجری نیشش ز فولاد // زنم بر دیده تا دل گردد آزاد
