معرفی رمان عاشقانه دختر سروان اثر آلکساندر پوشکین
خواندنی › کتاب و رمان
- 98/10/02
دختر سروان اثر ماندگار و زیبای آلکساندر پوشکین است که می‌توان آن را به نوعی یک رمان عاشقانه با درونمایه تاریخی دانست. این رمان را از نخستین آثار نثر تاریخی روسیه می‌دانند و پوشکین را نیز بزرگ‌ترین نویسنده روس می‌دانند که سرچشمه ادبیات روسیه است.پوشکین در این رمان آنچنان شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد که شیرینی داستان را هرگز فراموش نخواهید کرد. اما باید در نظر داشته باشید که دختر سروان از جمله اولین نثرهای ادبیات روسیه است و با چیزی که از رمان های بزرگ ادبیات روسیه پس از پوشکین در ذهن دارید ممکن است متفاوت باشد. در قسمتی از مقدمه مترجم در این مورد چنین آمده است:
در قدم اول پیشنهاد می‌کنم قیاس را کنار بگذاری! در اینجا تعریفِ رمان، از نظر کمی و کیفی، با آن شکل استانداردی که از این ژانر در ذهن داری و با آن رمان‌های چندوجهی داستایفسکی و تالستوی که با شیوه‌ای اروپایی نوشته شدند به‌شدت تفاوت دارد! اینجا سرآغازِ همه آغازها در ادبیات روسی است. اینجا همه‌چیز خیلی موجز و کوتاه و با حداکثر استفاده از فولکلور و تاریخ شفاهی و امثال و حکم و آیین روسی پدید آمده است. اینجا عیناً روسیه بکر است که دارد با شما سخن می‌گوید؛ جایی که فرهنگِ روسی تازه دارد بیدار می‌شود و زبان ادبی‌اش آرام‌آرام شکل می‌گیرد.
مترجم کتاب – حمیدرضا آتش برآب – در مقدمه خود توضیح می‌دهد که چه اتفاقی افتاده است که ادبیات تا قبل از پوشکین تقریبا وجود نداشته و بعد از او ناگهان فوران می‌کند و بزرگانی مانند گوگول – داستایفسکی – تالستوی – چخوف و تورگنیف را به ادبیات جهان عرضه می‌کند. همچنین در پایان کتاب نیز مقاله‌ها و تفسیرهای فراوانی درباره دختر سروان و پوشکین آمده است که خواننده را به طور کامل با جایگاه پوشکین در ادبیات روسیه آگاه می‌کند.
داستان رمان دختر سروان
این کتاب درباره زندگی جوانی به نام پیوتر آندری‌یویچ گرینیوف است که برای خدمت به قلعه بیلاگورسک اعزام می‌شود. در این سفر ماجراهای زیادی را پشت‌سر می‌گذارد، عاشق می‌شود، با رقیب عشقی اش دوئل می‌کند، خطر جنگ را احساس می‌کند و بسیاری از موارد دیگر را تجربه می‌کند. اما در ابتدا همه‌چیز باب میل پیوتر است. خبری از سختی‌های زندگی و چالش‌های که پیش روی آدم قرار می‌گیرد وجود ندارد. در خانه پدری با معلم سرخانه فرانسوی‌اش به توافق رسیده و هردو از گذران وقت به میل خود لذت می‌برند. پیوتر که راوی رمان است درباره نوجوانی خود می‌گوید: «نوجوانی من به کفتربازی و جفتک چارکش با بچه‌محل‌ها گذشت. در این بین، پا به هفده‌سالگی گذاشتم و سرنوشتم دگرگون شد.» این دگرگونی وقتی است که پدرش تصمیم می‌گیرد پیوتر باید به خدمت برود. محل خدمتی که پدر برای پیوتر انتخاب کرده پتربورگ یا شهر نزدیک دیگری نیست. او تصمیم دارد پسرش را به قلعه بیلاگورسک در آرینبورگ بفرستد که دود باروت بخورد تا خوب بار بیاید. در نظر داشته باشید که در این زمان شورش‌های دهقانی نیز در جریان است.
پیوتر به همراه ساویلیچ راهی سفر خود می‌شود و پس از پشت سر گذاشتن چند اتفاق در مسیر، که نقش بسیار مهمی در روند داستان نیز دارد، به قلعه می‌رسند. پیوتر به خدمت فرمانده‌اش – سروان میروناف – می‌رود و در آنجا دختر سروان – ماریا ایواناونا – را می‌بیند. دختری عاقل و حساس که سخت عاشق او می‌شود. اما داستان عاشقی پیوتر به همین سادگی پیش نمی‌رود و چالش‌های زیادی پیش رو است. در اینجا فقط به یکی از چالش‌های کتاب اشاره می‌کنیم و از فاش کردن بقیه موارد خودداری می‌کنیم. یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیوتر درگیری او با شوابرین – کسی که قبلا از ماریا ایواناونا درخواست ازدواج کرده بود – است. گستاخی شوابرین خارج از تحمل و به همین خاطر دوئل بین آن‌ها اجتناب‌ناپذیر است. پیوتر باید از شرافت و احساس مسئولیتی که نسبت به دختر سروان دارد دفاع کند، اما قبل از دوئل، به خانه سروان می‌رود تا شاید برای آخرین بار ماریا را ببیند.
درباره کتاب آلکساندر پوشکین
اگر با ادبیات روسیه و کتاب‌هایی مانند رمان جنگ و صلح یا رمان برادران کارامازوف آشنا باشید، می‌دانید که تعداد زیاد شخصیت‌های داستانی در ادبیات روسیه یک موضوع عادی است. پیچیدگی کتاب و لایه‌لایه بودن آن هم تقریبا در بیشتر رمان‌ها به چشم می‌خورد. وقتی با در نظر گرفتن این موارد به سراغ رمان دختر سروان می‌روید، شگفت‌زده می‌شوید. دختر سروان به معنای واقعی کلمه یک رمان ساده، خوش‌خوان و شیرین است که هیچ‌گونه پیچیدگی خاصی در آن دیده نمی‌شود.
شخصاً به هیچ وجه فکر نمی‌کردم رمان دختر سروان تا این اندازه ساده و داستان پرکشش و جذابی داشته باشد. داستانی پُر از شرافتمندی و عشق که هیچ توضیح اضافه‌ای در آن وجود ندارد. داستانی که منتقدان آن را آیینه تمام‌نمای مردم روس می‌دانند. اما شاید بیشتر از هرچیز دیگری ساده بودن کتاب به چشم بیاید. داستایفسکی درباره این موضوع و به طور کلی درباره دختر سروان می‌نویسد:
اصولا کل داستان دختر سروان معجزه هنری است و اگر پوشکین پای آن را امضا نزده بود، این طور تصور می‌شد که یک انسان عجیب‌وغریب که خود شاهد وقایع بوده، آن را نوشته است. داستان آن‌قدر ساده و بی‌پیرایه است که در این معجزه هنر، گویی خود هنر گم شده و از بین رفته و نهایتا به طبیعت پیوسته است. همین قرابت روح شاعر ما با خاک وطن، بهترین و جذابترین برهان صداقت تصاویر اوست. با خواندن پوشکین، حقیقت را، آن هم تمام حقیقت را درباره مردم روس می‌خوانیم.
نیکالای گوگول، یکی دیگر از بزرگان ادبیات روسیه درباره دختر سروان چنین نوشته است: «در مقایسه با دختر سروان، تمام رمان‌ها و داستان‌های بلند ما شله‌ای شیرین و دل‌زننده بیش نیستند. بی‌آلایشی و سادگی در این اثر بدان‌حد رسیده است که خود واقعیت در قبال آن تصنعی و هجوآمیز به نظر می‌رسد. برای اولین‌بار شخصیت‌هایی کاملا روسی تصویر شده‌اند: فرمانده ساده‌دل قلعه، زن سروان، ستوان؛ خود قلعه با تنها توپ جنگی‌اش، نابسامانی دوران و عظمت بی‌تکلف مردم، همه و همه نه‌تنها خود حقیقیت، که گویا بالاتر از آن است. و باید هم این‌طور باشد، چرا که شاعر باید ما را از خودمان جدا کند و دوباره در تطهیرشده‌ترین و خالصترین صورت ممکن به خودمان بازگرداند.»
در کتاب دختر سروان با ترجمه حمیدرضا آتش‌برآب که از سوی نشر هرمس به چاپ رسیده است، تقریبا نیمی از کتاب به تفسیر و نقد کتاب اختصاص دارد و در تمامی این صفحات، پوشکین و کارهای ادبی او مورد ستایش قرار گرفته است.
