آشنایی با پرلیت و نحوه استفاده آن در خاک گیاهان
سبک زندگی › باغچه
- 97/09/13
پرلیت کشاورزی – باغبانی سنگ آتشفشانی منحصر به فردی است که در اثر دادن حرارت تا دماهای حدود00 9 درجه سانتیگراد بیش از 13 برابر حجم اولیه خود انبساط می یابد. این سنگ در اثر حرارت دیدن به شکل موادی بسیار سبک وزن، استریل و سفید منبسط می شود. هر ذره از پرلیت منبسط شده حاوی سلول های ریز هوا بوده و با حفرات متعددی و چندلایه پوشانده شده که ساختمان منحصر به فرد و ارزشمندی برای ریشه زایی و رشد گیاهان فراهم می آورد.پرلیت چیست
بعضی از دانشمندان معتقدند پرلیت از هیدراسیون اسبیدین عامل گردیده است و آب موجود در آن به صورت مولکولی و هیدروکسیل است. نسبت مقدار این دو نوع آب در پرلیت به میزان فراوانی اکسید کلسیم و منیزیم بستگی دارد. پرلیتها ناپایدارند و با گذشت زمان شروع به تبلور می‌کنند و سپس خاصیت اصلی خود را از دست می‌دهند. بیشتر پرلیتهای مرغوب به دوران سوم و چهارم زمین شناسی تعلق دارند. چنانچه پرلیت آلتره گردد، به مونتموریلونیت ، اوپال و کلسدونی تبدیل می‌گردد. پرلیت کشاورزی و باغبانی با زبری ذاتی خود، تداخل ذره ای فوق العاده مناسبی را فراهم می کند که تهویه عالی و بازدهی بالاتر مخلوط خاک را موجب می شود. همچنین به دلیل داشتن ناحیه سطحی وسیع، پرلیت کشاورزی، رطوبت قابل ملاحظه ای را در خود نگه داشته و آن را به بهترین نحو برای رشد و گسترش گیاه آزاد می نماید.
خاک های پرلیت
اغلب پروش دهندگان عمده و حرفه ای گل و گیاه می دانند که منافع استفاده از خاک با کیفیت بالا کاملاً ارزش پرداختن مقداری بهای بیشتر را دارد. خاک مناسب با ایجاد کیفیت بهتر، رشد سریعتر و به حداقل رساندن ضایعات، میزان سود حاصله را افزایش می دهد. خاک های سفارشی با ترکیب پرلیت کشاورزی – باغبانی مخلوط های یکدستی از پرلیت درجه دانه درشت – متوسط الک شده و یک افزودنی دیگر نظر پیت ریزدانه عمل آوری شده هستند که برای تمام منظورهای گل کاری مناسب می باشند. در بعضی موارد می توان مستقیماً از کیسه های حاوی مخلوط استفاده نمود، بدین ترتیب هزینه های نیروی کار و تجهیز گلخانه به حداقل مقدار کاهش می یابد.
ضرورت بکارگیری پرلیت
افزایش راندمان آبیاری یکی از راه های صرفه جویی در مصرف آب است.با اعمال مدیریت صحیح و به کارگیری فن آوری های پیشرفته از طریق حفظ و ذخیره رطوبت، افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک و بهبود وضعیت نفوذپذیری آب در خاک می توان بازده مصرف آب کشاورزی را بالا برد. در این رابطه اقداماتی از قبیل استفاده از کود سبز آلی، مالچ های گیاهی و مصنوعی، کاه و کلش، پوشش گیاهی و همچنین استفاده از مواد اصلاح کننده نظیر تورب، پرلیت و پلیمرها رطوبت امکان پذیر می باشد.می توان وزن محیط کشت را با استفاده از مخلوط های ترکیبی پرلیت کشاورزی و یک افزودنی دیگر نظیر پیت ماس، کمپوست یا کودهای آلی، به عنوان خاک محل کشت تا 60% کاهش داد.
مزایای استفاده از پرلیت
مخلوط پرلیت با خاک موجب افزایش میزان آب جذب شده و کاهش تبخیر نسبی (نسبت کل آب جذب شده به رطوبت از دست رفته) از سطح خاک می گردد
ناصافی سطح خارجی ذرات + شیارهای ساختمان درونی = ظرفیت نگهداری آب بیشتر در مقایسه با ذرات هم اندازه خود => منبع ذخیره آب
محرک تشکیل و توسعه ریشه ها => تغذیه + آبرسانی ریشه ها = محیط مناسب برای کشت بذر
تسریع در عمل جوانه زدن بذور
استفاده از پرلیت به عنوان خاک خزانه = کاهش صدمات وارده به نشا در هنگام انتقال به زمین اصلی
جذب و نگهداری آب 3 تا 7 برابر وزن خود و عدم آب گرفتگی
افزایش ظرفیت نگهداری مواد غذایی محلول و همچنین پیشگیری از خروج مواد غذایی محلول در اثر آبیاری های مکرر
داشتن حفرات و تخلخل های چند لایه در ساختار میکروسکوپی ذرات باعث توانایی حفظ حداقل 20% از تخلخل مفید خود در خاک در حالت اشباع از آب خواهد شد و در نتیجه افزایش تبادل هوا و اکسیژن درمحیط کشت
پرلیت باعث کاهش تبخیر نسبی آب می شود
به دلیل معدنی بودن پرلیت و در نتیجه مشابهت در ترکیب شیمیایی به خاک ، هیچگونه اختلالی در ساختمان خاک ایجاد نخواهد کرد. با استفاده از پرلیت به لحاظ بهداشتی ، با یک محیط استریل روبرو هستیم. یعنی عاری از میکروارگانیسم های بیماری زا و جالب تر آنکه پرلیت دارای خواص علف کش نیز می باشد. پرلیت با دارابودن PH خنثی از هر گونه اختلالی در ریشه گیاه جلوگیری می کند.
پرلیت هیچ عارضه و اثر مخربی برای منابع طبیعی نداشته و با توجه به اینکه از دل کوه ها استخراج می شود، به طور کامل با محیط زیست سازگار است. پرلیت ها، دانه های توخالی خاکستری رنگی هستند که در معادن مناطق مختلف ایران مانند تهران، زنجان، چهارمحال بختیاری، یزد و … یافت می شود و از آن در گلدان های خانگی، اصلاح چمن، باغبانی و کشاورزی ، گاهی برای زینت، و در محل های پرورش قارچ استفاده می شود و در سودمندی و بی زیانی آن تردیدی نیست.
با پرلیت می توان ، آب را به میزان زیاد و به مدت طولانی و با یک توزیع و پخش یکسان در دل خاک در اختیار ریشه قرار داد و از هدر رفتن آن جلوگیری کرد. در واقع انباری بسیار کوچک برای نگهداری مقادیر بسیار بزرگی از آب برای گیاه در دل خاک ایجاد می گردد و به مرور آب را در اختیار ریشه قرار می دهد و سبب می شود که از شسته شدن مواد غذایی خاک جلوگیری شود.
وجود تخلخل در پرلیت ، تبادلات هوایی و گازی را در خاک برای ریشه گیاه به سهولت فراهم می آورد ، و به این علت باعث اصلاح سیستم هوادهی و آبدهی خاک و در نتیجه بهبود عمل تهویه خاک می شود. درحضور پرلیت مشکل تجمع گازها در خاک نیز تا حدود بسیار زیادی مرتفع می شود .همچنین ریشه ها و اندامهای زمینی گیاه با سهولت بیشتری درخاک قادر به حرکت هستند.
مزایای اضافه کردن پرلیت به خاک
میزان جذب و نگهداری آب آن زیاد است است که این موضوع سبب می گردد تا از تبخیر آب، جلوگیری شود و آب به مدت طولانی درخاک باقی بماند. مرطوب بودن خاک، موجب می شود تا نیاز خاک به آب کمتر باشد و بدین ترتیب از شسته شدن مواد غذایی خاک جلوگیری میشود.وجود خلل و فرج در پرلیت همراه با خاک، تبادل هوا و خاک را فزونی میبخشد و ریشه گیاهان به سهولت در خاک رشد می نمایند.از آنجا که عمده اکسیژن مصرفی گیاهان از طریق ریشه آنها تأمین می گردد لذا پرلیت به دلیل دارا بودن حفرات ریز هوا قادر است آب و اکسیژن مورد نیاز را به سهولت در اختیار ریشه قرار دهد.ترکیباتی که فاقد پرلیت میباشند قدرت آب دهی آنها ناچیز بوده و اکسیژن را پس می دهند که این باعث مسدود شدن تارهای کشنده ریشه و در نهایت خفگی گیاه در اثر کمبود اکسیژن می گردد.
خصوصیاتی و مزایای پرلیت که باعث می شود پرلیت منبسط محیط مناسبی برای رشد گیاهان ایجاد کند
اصلاح سیستم هوا دهی و آب دهی خاک
قدرت نگهداری آب و مواد غذایی در خود و تغذیه مداوم گیاه
دارا بودن PH خنثی (5~7) و در نتیجه عدم اختلال در رشد طبیعی گیاه
عدم ایجاد تغییر ناگهانی در دمای خاک
بستر مناسب جهت کاشت گیاه و رشد و پرورش بذر
استریل بودن از نظر بهداشتی و جلوگیری از اثرات منفی علف های هرز و حشرات موذی
نفوذ و پخش یکسان آب در خاک
استریل بودن از نظر بهداشتی و جلوگیری از اثرات منفی گیاهان هرز و حشرات موذی
دارا بودن ترکیبی مشابه ترکیب شیمیایی مواد تشکیل دهنده خاک و عدم ایجاد اختلال در ساختمان خاک
نفوذ و پخش یکسان آب در خاک در حضور پرلیت
بهبود عمل تهویه خاک در حضور پرلیت
همچنین استفاده از پرلیت در کشاورزی و باغبانی عامل رشد گیاهان، عامل تثبیت خاک و چمن، رشد و پرورش بذر و سیستم نگهداری آب در گیاهان گلدانی میباشد.
اصلاح خاک و چمن با پرلیت
خاک های کشاورزی و باغبانی اغلب یا به صورت ماسه ای و یا به صورت رس هستند، خاکهای ماسه ای فاقد قدرت نگهداری وجذب آبند و خاکهای رسی فاقد قدرت تبادلات گازی و زهکشی خوب هستند. هر دو نوع خاک توسط پرلیت اصلاح پذیرند. پرلیت در خاکهای ماسه ای باعث کاهش فاصله ذرات ماسه از هم می شود که خود منجر به موارد ذیل می شود:
افزایش قابلیت جذب و حفظ آب
نزدیک کردن خاک به شرایط خنثی
پرلیت در خاکهای رسی منجر به موارد زیر می شود:
ایجاد منفذ جهت زهکشی و تبادلات گازی در خاک
کاهش ترک خوردگی در خاک
جلوگیری از تراکم و در نتیجه بهبود توزیع و انتشار ریشه در خاک و نهایتاً بهبود رشد و نمو گیاه
ایجاد فضاها و منافذ کافی جهت زهکشی و جابجا شدن هوا
کاهش ترک خوردگی های خاک
جلوگیری از تراکم خاک
بهبود توزیع و انتشار ریشه گیاه درخاک
بهبود رشد و نمو گیاه در هرفصل و موقعیت مکانی
انواع پرلیت
پرلیت پامیسی
نزدیک به سطح، دارای وزن کم و کف دار است. در محیط تشکیل چندین پرلیتی، حفره دار شدن کمتر توسط فشار لیتواستاتیک و هیدرواستاتیک محدود میشود. در نتیجه حفره دار شدن و درجه تغییر شکل حفرات، تابعی از فشار محدود کننده محلی و مقدار ویسکوزیته جریان در طول حفره دار شدن مایع سرد شونده سطحی می باشد. این نوع، تمایل به شکست و پودر شدن بیشتری دارد.
پرلیت گرانولار
همجوار و عمیق تر از پرلیت پامیسی در جایگیری عمومی یافت می شود. بسیار چگالتر از بافت پوشاننده اش بوده، ظاهری شکری یا ساکاروئیدی، رنگ خاکستری تا قهوه ای چربی دارد که اغلب نوارهای جریانی نشان می دهد. از نظر اسباب کردن، نقطه ثابت انبساط و دامنه بندی در حد رضایت بخشی بوده و مغزه گیری از آن برای معدنکاری به آسانی صورت می گیرد.
رشد و تکثیر گیاهان با پرلیت
اختلاط مناسب و مطلوب پرلیت با کودهای شیمیایی و خاک برگ عامل مهمی در رشد و تکثیر میباشد. این مخلوط تهیه شده، زهکشی بسیار عالی درخاک بوجود آورده و رطوبت را درخود حفظ میکند و از ضعیف شدن ریشه و از بین رفتن آن در هنگام قلمه زدن یا کاشتن جلوگیری میکند. مخلوط مزبور به عنوان عامل رشد گیاهان گلدانی نیز مورد استفاده قرار میگیرد و از پرلیت مخلوط نشده در ته گلدانها جهت زهکشی خوب استفاده می شود. درگذشته تنها از پرلیت های دانه درشت در مخلوطهای پرلیت با کودهای آلی و خاک برگ استفاده می شد ولی امروزه از پرلیت های دانه ریز نیز به طور گسترده ای استفاده می شود بخصوص در مواقعی که قابلیت نگهداری آب بیشتر موردنیاز باشد.
رشد و پرورش بذر با پرلیت
در این مورد اغلب از پرلیتهای دانه ریز استفاده میشود. از ویژگی های بارز پرلیت منبسط که در این نوع کاربرد مفید هستند عبارتند از: توانایی نگهداری و حفظ رطوبت درمیزان ثابت، خاصیت عایق، توانایی آن در انعکاس نور خورشید به خاطر رنگ سفیدش که منجر به دمای یکنواخت در اطراف بذرهای در حال رشد می شود. در بذر کاری از مخلوط پرلیت با مواد آلی یا مخلوط پرلیت، مواد آلی و خاک استفاده می شود.
نحوه استفاده پرلیت برای بهبود بخشیدن خاک های عادی و آماده سازی خاک برای کشت
خشم زدن خاک دست نخورده با تراکتور، و بیل زدن یا چنگک زدن خاک تا عمق 15 الی 30 سانتیمتر.
پرلیت را به ضخامت 5 سانتیمتر روی زمین بگسترانید. برای آماده سازی کامل تر خاک، می توانید بر روی اینقدر پرلیت، 5 سانتیمتر هم لایه ای از مواد ارگانیکی بهبود دهنده خاک نظیر (کودهای آلی) اضافه نمائید. این مواد می توانند پیت، کمپوست، خاک بگ و یا خاک اره، تراشه چوب یا پوسته درختان، دارای ترکیبات نیتروژن باشند.
نحوه استفاده پرلیت برای کاشت دیم و ایجاد فضاهای سبز
شخم زدن با تراکتور، بیل زدن یا چنگک زدن خاک تا عمق ۱۵ الی ۳۰ سانتیمتر.
پرلیت را به ضخامت 5٫1 تا 5 سانتیمتر روی زمین بگسترانید. اگر خواسته باشید می توانید 5٫1 تا 5 سانتیمتر کود گیاهی یا تراشه چوب و خاک اره تثبیت کننده نیتروژن (با اندازه یک چهارم اینچ یا حدود 0٫65 سانتیمتر) به آن اضافه نمائید.
پرلیت وکود آلی بطور کامل با خاک مخلوط شود.
آب پاشی کرده وزمین را برای مسطح شدن غلتک بزنید تا قبل ازکاشتن هموار و تراز شود. بذرپاشی کرده و سپس بذرها را با لایه ایی از مخلوط پرلیت و پیت یا کود بپوشانید.
مهم ترین ویژگی پرلیت
از مهمترین ویژگی های پرلیت منبسط : سبکی وزن ، رنگ سفید ، سطح خارجی زیاد ، عایق صوت ، عایق حرارت ، پایدار در برابر مواد شیمیایی ، مقاومت بالا در برابر آتش ( نسوز ) ، تخلخل بالا ، دارا بودن حالت خنثی ، ( PH=6.5 -8 )استرلیزه و عاری از نا خالصیهای ارگانیک
