چیغ بافی صنایع دستی مردم کرمانشاه
گردشگری › صنایع و سوغات
- 97/09/14
یکی از نشانه های توانمندی اقوام دیار مختلف در تأمین نیازهای خود و رسیدن به خودکفایی ظرفیت هایی است که آن قوم در صنایع مصنوع دست بشر از دیرباز تاکنون داردشرایط مختلف جغرافیایی استان کرمانشاه از سالیان دور ایجاب کرده است که وسایل و ابزارهایی منطبق با نیاز هایی که داشته اند به دست خود بسازند و همین موضوع سبب شده است که گنجینه ای بزرگ به عنوان هنرهای بومی و صنایع دستی در استان کرمانشاه در گوشه و کنار به چشم بیاید. گنجینه ای که امروز یک صنعت است و مبلغ قابل توجهی از صادرات کرمانشاه را به خود اختصاص داده است
تاریخچه چیغ بافی
چیغ مثل اغلب دیگر رشته‌های صنایع‌‌دستی در طول سده‌ها و سال‌های متمادی شکل گرفته و به تکامل رسیده , و با صراحت نمی‌توان تاریخی دقیق برای ابداع و پیدایی آن تعیین کرد، اما چون از نظر ساختار در گروه, حصیربافی قرار می‌گیرد
آشنایی با هنر چیغ بافی
چیغ در واقع همان حصارهای داخل سیاه چادر یا داوار می باشد که از بافت نی و نخ به دست می آید . وقتی سیاه چادر را , بر پا می کنند فضای داخل آن را به وسیله چیخ می آرایند .اگر چیخ را برای جدا کردن مهمانسرا در چادر استفاده کنند ، ظرافت در بافت و بکار بردن نخهای رنگی متنوع ، بیشتر رعایت می شود . بافت چیخ در زندگی عشایری توسط زنان انجام می شود ، به این صورت که ابتدا مقداری نی توسط زنان و دختران جمع آوری می شود ، سپس تعدادی سنگ به منظور پیچیدن تار و پود, به دور چیخ ، مهیا شده و بافت چیخ توسط کسی که در این کار تبحر دارد ، به کمک دیگران آغاز می گردد . این کار نیاز به صبر و ظرافت و دقت دارد تا نظم در کنار ذوق و سلیقه قرار گرفته و نتیجه ای دلنشین پدید آید . از چیخ برای حصار کشی در اطراف داوار و فضاهای داخلی آن و حتی به عنوان حصاری جهت نگهداری, حیوانات و احشام استفاده می شود
هنر حصیر بافی
می‌توان تصور کرد شعبه‌ای از هنر حصیربافی است که برحسب ضرورت‌های مناطق تولید و به پشتوانه ذوق تولید‌کنندگان، به تدریج از حصیربافی فاصله گرفته است.
بافت چیغ، که هم‌اکنون بیشتر عشایر منطقه غرب کشور و خصوصا کرمانشاه به آن اشتغال دارند، هنری خانگی, و صرفا زنانه است که زنان خانه‌دار، به طور فصلی و در ساعات فراغت از سایر امور خانه‌داری به آن می‌پردازند
طرز تهیه چیغ
مهم‌ترین ماده اولیه چیغ بافی ، نوعی نی مردابی است که حالتی تو خالی دارد و پس از تهیه از اطراف رود‌خانه‌ها , یا مرداب‌ها، آن را با ابزار دست‌سازی شبیه کارد، می‌ترکانند و از طول به چهار قسمت تقسیم می‌کنند.
به طوری‌که پهنای هر قسمت نزدیک به یک سانتی‌متر می‌شود. بعد از نخ پشمی ریسیده و رنگرزی شده‌ای, که گاه نیز آمیخته با موی بز است، برای بافت بهره می‌گیرند. بافندگان، که معمولاً کار ریسندگی را نیز خودشان انجام می‌دهند، پشم حاصل از دام‌هایشان را با ابزار دستی, ساده‌ای ریسیده و با استفاده از مواد رنگداری که از طبیعت منطقه به دست می‌آید، رنگرزی می‌کنند و سپس، در مرحله تولید، طرح مورد نظر برای تهیه محصول را یا بخاطر داشته و به طور ذهنی آن را به قسمت‌های متفاوت تقسیم کرده و هر نی را بر طبق آن می‌بافند و یا اینکه طرح را, روی کاغذ ترسیم کرده و هر نی را روی نقشه نخ پیچی می‌کنند که در مورد زنان چادر نشین , حالت اول بیشتر صادق است
طرح های چیغ
این طرح‌ها که به تمامی اصیل و سنتی است گوناگون و زیبا بوده و نقش‌هایی نظیر شیر، آهو، گوزن و … را شامل می‌شود. سپس نخهای پشمی و رنگین را بر روی قسمت‌هایی از هر نی که به طور معمول ۵/۱ سانتی‌متر عرض دارد، می‌پیچند و پس از انجام این مرحله، کاری را که بی‌شباهت به بافت حصیر پنجره نیست، شروع می‌کنند و حدود ۳۲ عدد نی را به هم می‌بافند و حصیر کوچکی به وجود می‌آورند که «دسته» نامیده می‌شود و سپس، شش دسته را دوباره به هم می‌بافند, و در نهایت محصولی می‌سازند که سه متر طول و ۵/۱ متر عرض دارد و در آن، نخهای رنگینی که, روی نی‌ها پیچیده شده، طوری کنار هم قرار می‌گیرد که نقشی بدوی، اما در عین حال چشم‌نواز و زیبا را به نمایش می‌گذارد
امروزه با استفاده از این نوع کار دستی اشیای متنوعی از جمله پاراوان، پرده یا پوشش دیوار و صفحه‌های اسپند, (جهت دوری از چشم بد، به اعتقاد عامه) تولید می‌شود همچنین سبدهای حصیری دهانه گشاد نیز , از جمله تولیدات این نوع هنر دستی است
چیغ دو نوع مصرف دارد یکی نو ساده و یک رنگ است مخصوص حفاظت بره‌های کوچک در فصول سرد سال که, در قسمت گوشه یا پشت چادر برپا داشته و کف آن را با خس خاشاک می‌پوشانند , تا بره‌ها و بزغاله‌ها بیمار نشوند
کاربرد آلاچیق
نوع دوم آلاچیق است که دورتادور چادرسیاه می‌کشند و مانع ورود سرما و گرد و خاک بداخل چادر است
ویژگی های چیغ
طرح‌ها، رنگ‌ها و زیبایی‌های چیغ، به نوعی نشان‌دهنده سلیقه زن کوچ‌نشین در نمایش روحیات و خواسته‌هایش, محسوب می‌شود و با گشت و گذاری در میان سیاه چادرهای عشایر یک منطقه، با دقت در نقش و رنگ , چیغ‌های اطراف هر چادر، به خوبی می‌توان احساس بانوی آن چادر را درک کرد.
چیغ در اطراف چادرهای عشایری، به صورت یک حصار نصب می‌شود و بزرگترین خاصیتش این است که جلوی, تابش مستقیم آفتاب به چادر را می‌گیرد و اجازه نمی‌دهد گرمای آفتاب به داخل چادر نفوذ کند
در ساعاتی از روز و همچنین شب‌ها، وقتی لبه‌های چادر را بالا می‌زنند تا هوای خنک به داخل بیاید، چیغ , ضمن آنکه مانع دیده شدن درون چادر از بیرون می‌شود، هوای خنک را از لابه‌لای خود عبور می‌دهد , و در ضمن جلوی ورود گرد و غبار ناشی‌از باد و عبور حیوانات را می‌گیرد
ابزار و وسایل مورد استفاده در چیغ‌بافی‌از چند وسیله ساده و ابتدایی‌نظیر داس، انواع کارد، سوهان، درفش، قیچی، سوزن و… تجاوز نمی‌کند و آنچه بیشتر به محصولات تولیدی زنان ارزش و اهمیت می‌بخشد، مهارت‌و ذوق‌بافندگان است
مهم ترین ویژگی چیغ بافی
با این‌همه، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های رشته‌هایی مانند چیغ‌بافی حفظ و تقویت روحیه تعاون و همکاری بین, زنان ایلیاتی است. به این نحو که چون پرداختن به چنین صنعتی، همکاری چند نفر را در آن واحد می‌طلبد
به طور معمول، وقتی زن یا دختری قصد بافت چیغ را داشته باشد، عده دیگری از زنان و دختران خانوار یا طایفه , به کمکش می‌روند و در ترکاندن نی‌ها، نخ‌پیچی نی‌ها و بافت به او کمک می‌کنند و در نتیجه، محصولی که , بافت آن ممکن است پنج تا شش روز طول بکشد، در یک روز به پایان می‌رسد
