ابریشم بافی صنایع دستی گلستان
گردشگری › صنایع و سوغات
- 97/09/27
رشته ابریشم، الیافی است که به واسطه ی برخی از انواع کرم هایی که برای حفاظت از خودشان پیله می سازند، تولید می شود.بنا به شواهد تاریخی، کشف کرم ابریشم و پرورش آن برای نخستین بار در چین باستان اتفاق افتاد. اما به هرحال پس از حدود سه هزار سال پنهان کاری، دیگر جوامع از شیوه پرورش و تهیه ابریشم اطلاع یافتند.پرورش کرم ابریشم بتدریج در جوامع مختلف خصوصاً ژاپن و ایران گسترش یافت و یافته های حفاری مارلیک, و چراغعلی تپه گویای رشد صنعت ابریشم بافی مردم روستانشین ایران در دوره ماقبل تاریخ می باشد.
در محدوده فعلی استان گلستان ( که در گذشته به نام گرگان بوده ) ابریشم بافی و تولید ابریشم, دارای سابقه ای دیرینه می باشد. با توجه به منابع تاریخی، در دوره حمله مغولان و عهد صفویه، گرگان یکی از مناطق مهم تولید ابریشم ایران بوده است.لازم بذکر است که پارچه های بافته شده در منطقه گرگان و دشت به سبک پارچه های ابریشمی چینی می باشد.
این دستبافته ها در سال 1356 هجری شمسی برنده جایزه ظریف ترین و زیباترین دستبافته جهان گردید, و جایزه یونسکو را از آن یک زن ایرانی به نام خانم صغری کبیری از اهالی روستای زاوین , در استان خراسان رضوی نمود.
پارچه‌های ابریشمی با تارهای طلا و نقره در شوشتر، شیراز، فسا، اصفهان بافته می‌شدند , و از جمله مراکز ابریشم بافی ایران مناطق رامیان، مینودشت و ترکمن صحرا در استان گلستان و روستای زاوین، کلات نادری، راز، جرگلان، مانه و سملقان در استان خراسان را می‌توان نام برد.
دار ابریشم بافی
دار ابریشم بافی باید سالم و عاری از هرگونه شکستگی باشد و در ضمن دار , دارای تکیه گاه مناسب از جنس نرم و پوشش پلاستیکی باشد و پهنای آن از 35 س کمتر نباشد.
کارگاه ابریشم بافی باید دارای نور کافی باشد:
برای این کار حداقل پنجره ای به ابعاد یک پنجم کف کار گاه نصب شود. همچنین محل نصب لامپ ها , طوری باشد که برای بافنده ابریشم ایجاد خیرگی و سایه نکند.
نخ چله:
نخ چله یکی از مواد مهم در ابریشم بافی می باشد. در زبان محلی به آن تانه، گوله نخ یا نخ گرد می گویند , و جنس آن از ابریشم بوده و تاب این نخ 4 یا 5 لاست. ابریشم بافان استان نخ چله را , از پیله های ابریشم که خود پرورش می دهند تهیه می کنند.
ابریشم جفت بافت:
که در زبان محلی به آن بافه می گویند و به عنوان پود از آن استفاده می کنند.
نخ های طلایی و نقره ای رنگ:
که جهت تزئین به عنوان پود از آن استفاده می کنند.
رنگ:
شامل رنگ طبیعی (روناس، پوست گردو وپوست انارو…) و رنگ شیمیایی (آبی، مشکی، قرمز، سبز ) بوده و برای رنگرزی نخ ها از آن استفاده می شود.
ابزار های ابریشم بافی
ماکو:
یکی از ابزارهای ابریشم بافی ماکو می باشد، وسایل چوبی که ماسوره در داخل آن قرار گرفته و پود را از بین تار ها عبور می دهد. اندازه بیرونی آن 28 در 5 س و قسمت داخلی آن 5/13 در 14 س است.
ماسوره کوچک:
ماسوره کوچک که از لوازم ابریشم بافی می باشد ساخته شده از نی است و نخ های بافندگی (پود) به دور آن پیچیده شده و برای بافندگی در داخل ماکو قرار می گیرد. طول آن 7 س و قطر آن 5/1 س است.
ماسوره بزرگ:
طول آن 10 س و قطر آن 2 س است و نخ چله بدور ماسوره بزرگ پیچیده می شود.
گورد:
یکی ابزارهای ابریشم بافی است که از ترکیب سه نی و نخ های پنبه ای ساخته شده است. طول آن 57 و عرض آن 18 س بوده و از قسمت بالا به قرقره و از پائین به پدال دستگاه ابریشم بافی متصل می باشد وظیفه گورد بالا و پائین بردن تارهای بافندگی جهت عبور دادن پود می باشد. برای آنکه نخ ها را داخل ماسوره بپیچند نیز از دستگاهی استفاده می کنند که به آن چرخ گویند.
مناطق توليد ابریشم بافی
امروزه در نقاط مختلف اين استان بويژه در راميان و مينودشت و بخشي از مناطق تركمن نشين همچون روستاهای نزديی كلاله، بافت پارچه و ساير محصولات ابريشمی صورت مي پذيرد. بايندر، پيش كمر، قازان قيه، شارلق، دالي بوقاج و در ناحيه جرگلان و اكثريت روستاهاي آن از باقلق تا حصارچه ابریشم بافی رواج دارد.
علاوه بر مناطق مذكور در روستاهايی همچون النگ، شاهكوه (چهارباغ ) و سركلاته (كردكوی) اين فعاليت به شكل محدودتری انجام می شود.
