صنایع دستی و سوغات تبریز از یادگارهای آذربایجان شرقی
گردشگری › صنایع و سوغات
- 97/08/20
یکی از جلوه گاه های هنر ایرانی، صنایع دستی این مرز و بوم است که در هر شهر و دیاری، خود را به گونه ای خاص نشان می دهد. هنرمندان بسیاری در سراسر کشور، هر آنچه که دارند را در دست گرفته و عشق را در بند بند انگشتانشان جاری کرده اند تا بتوانند آثاری تماشایی را خلق کنند. برخی سوزن به دست می گیرند و با نخ بر تن پارچه نقش آفرینی می کنند، دیگری بر مس می کوبد تا طرحی دیدنی را به وجود آورد، بعضی پای دار قالی روزشان را به شب می رسانند و ...صنایع دستی علاوه بر داشتن جلوه ی زیبا، یکی از بهترین یادگاری های سفر نیز به شمار می روند. کافیست قدم در بازارها بگذارید تا طرح ها و نقش ها جادویتان کنند و شما را به دنیایی سرشار از عشق و هنر بکشانند. می توانید این آثار ارزشمند را به عنوان سوغات به عزیزانتان بدهید تا آنها را در گوشه ای از تجربه ی سفرتان شریک کنید و به آن ها بگویید که در هر شرایطی به یادشان هستید.
دنیای متنوع و رنگارنگ صنایع دستی در هر شهری می تواند شما را سردرگم کند پس بهتر است پیش از آنکه به مقصد برسید و قدم به بازارهای آن بگذارید فهرستی از انتخاب هایی که انتظارتان را می کشند داشته باشید تا مناسب ترینشان را تهیه کنید. امروز از میان مقاصد مختلف، تبریز را برایتان برگزیده ایم و می خواهیم گشتی در بازار آن بزنیم و صنایع دستی آن را بشناسیم. تبریز نیز مانند هر شهر و دیاری، زنان و مردان هنرمندی را در خود دارد که به تولید صنایع دستی مشغولند و آثاری زیبا خلق می کنند که مردم جهان را شیفته خود نموده و چشمان بسیاری را به خود خیره کرده است. از سوغاتی های خوشمزه این شهر برایتان سخن گفتیم و حالا وقت آن است که نگاهی به صنایع دستی رنگارنگ آن بیاندازیم. با ما همراه باشید...
۱- صنعت چرم تبریز
چرم تبریز از بهترین برند های چرم سازی است که زبان زد خاص و عام میباشد که از گذشته تا کنون طرفداران بسیاری داشته است. هر کس با یک بار پا کردن کفش دست دوز تبریز متوجه تفاوت آن با سایر نمونه ها می شود و و با گذر زمان راحتی و دوام آن را تجربه می کند. مشتریان، جایگاه ویژه ای برای صنعت چرم تبریز قائلند و با اینکه کفش های کارخانه ای با قیمت کمتر در گوشه و کنار بازار به چشم میخورند، باز هم به دنبال صدای چکش سازندگان کفش دست دوز، راهی بازار تبریز می شوند. امروزه بالغ بر ۲۰۰۰ کارگاه تولید کفش به همراه ۵ هزار فروشگاه عرضه کفش و لوازم جانبی در شهر تبریز فعال هستند و تلاش می کنند تا تجربه ی پیشینان خود را به کار گیرند و محصولات خود را با همان کیفیت گذشته و با به کارگیری شیوه های نوین دوخت، روانه ی بازار کنند.
۲- قالی و تابلو فرش
نام تبریز از گذشته های دور وباپیشینه ی تاریخی با تار و پود فرش ایرانی گره خورده است و هنرمندان چیره دست در آن به خلق طرح و نقش هایی تماشایی با استفاده از نخ و دار قالی مشغولند. استان آذربایجان شرقی و به خصوص شهر تبریز یکی از مراکز مهم تولید فرش دستباف اصیل ایرانی است و دسترنج هنرمندان این صنعت را می توان در جای جای بازار تبریز دید و محو تماشای آن ها شد. یکی از محصولات کارگاه های قالیبافی، تابلو فرش های نفیسی هستند که با طرح و رنگ هایی چشم نواز و رویایی هوش از سرتان می برند.
دسترنج قالیبافان هنرمند تبریزی در تمام دنیا مشهور است و یکی از اجناس صادراتی ایران محسوب می شود. بسیاری از گردشگران خارجی، به هنگام گشت و گذار در بازار این شهر، تهیه قالی ها و تابلو فرش های تبریزی را در اولویت خرید سوغات قرار می دهند.
۳- حجاری سنتی
حجاری نوعی حکاکی روی سنگ است که برای انجام آن بعد از برش سنگِ مناسب و پیاده سازی طرح، با قلم، نقش و نگار مورد نظر را تراشیده و در نهایت آن را پرداخت می کنند.
از گذشته های دور، هنر حجاری سنتی در ایران از جایگاه خاصی برخوردار بوده و آثار بسیار هنرمندانه ای از خود به جای گذاشته است. شاید در این روز ها، این هنر رونق سابق خود را نداشته باشد؛ اما هنرمندان تبریزی هنوز به آن مشغولند و آثار با ارزشی را با استفاده از این رشته ی هنری خلق می کنند.
۴- سفالگری
سفالگری، هنری است که به اشکال گوناگون در جای جای سرزمین عزیزمان، ایران دیده می شود؛ اما این هنر با رسیدن به دست هنرمندان تبریزی، با نوع خاک مخصوص آذربایجان شرقی در هم می آمیزد تا محصولی متفاوت تر ارائه شود. هنرمندان سفالگر تبریزی ظروف مصرفی و تزیینی را در طرح های متنوعی خلق می کنند. وجود آثاری کهن در موزه سفال این شهر، حکایت از قدمت دیرین این هنر در آذربایجان شرقی دارد.
۵- نقره كوبی
بر اساس اسناد تاریخی هنر نقره کوبی در تبریز از زمان های بسیار دور وجود داشته؛ اما در عصر سلجوقیان و مغول به اوج زیبایی و تکامل خود رسیده است. هنرمندان تبریزی در این دوره این هنر را با تزیینات و مرصع کاری ظروف درآمیختند و با آرایش آن ها به شیوه ای خاص از نقره کوبی، آثاری چشمگیر را پدید آوردند.
این هنر در سال های فرمانروایی صفویان نیز در این شهر به رشد خود ادامه داده و تا اواخر قاجاریه نیز رواج داشته است. پیش از این دوره، آثار نقره کوبی بسیار گرانقیمت بودند اما با اضافه شدن آلیاژهای دیگر، امکان دسترسی مردم عادی نیز به آن ها فراهم شد.
هنر نقره کوبی در تبریز بیشتر بر روی تسبیح های مخصوصی از جنس هسته میوه آووکادو، چوب یُسِر، آبنوس، عناب و صندلوس دیده می شود و هنرمندان با نقره، نقش و نگاری جالب توجه به آن می دهند. علاوه بر این از هنر نقره کوبی بر روی اشیای دیگری چون تابلوهای تزیینی، پایه فندک، پیپ، زیرسیگاری، استكان، عصا، چوب سیگار و... نیز استفاده می شود.
6- زیورآلات سنتی
یکی از آثار چشم نوازی که در خرید از بازار تبریز، چشمان شما را به خود خیره می کند، زیورآلات سنتی این شهر است که نزد مردم جایگاه ویژه‌ای دارند و زیبایی و ظرافتشان مثال زدنی است. با توجه به رونق مناسب و وجود بازارهای سنتی و جدید و فروش زیورآلات، شهرهای دیگر آذربایجان شرقی نیز به تولید زیورآلات روی آورده و افراد متخصص و ماهری در زمینه ساخت آنها دارند. به دلیل اینکه همه ی مردم بتوانند از این هنر با ارزش و زیبا تهیه کنند، زیورآلات سنتی علاوه بر طلا، از جنس نقره و طلای عیار پایین نیز ساخته می شوند.
7- تابلو سنگ
یکی دیگر از آثار هنرمندانه ای که چند سالی است در شهر تبریز رونق گرفته و آثار آن در جای جای شهر دیده می شود، تابلوهایی هستند که با سنگ خلق شده اند. هنرمندان تبریزی با دقت و ظرافت، با سنگ ریزه های طبیعی، تابلوهایی را طراحی می کنند که در عین زیبایی و چشم نوازی، از دوام و ماندگاری خوبی نیز برخوردار هستند و مورد توجه گردشگران و مسافران این شهر قرار گرفته اند.
۸- گلیم و ورنی
گلیم بافی، یکی دیگر از صنایع دستی محبوب شهر تبریز که در دسته ی صنایع زیرانداز قرار می گیرد و از پشم گوسفندان، ابریشم و موی بز بافته می شود. معروف ترین گلیم این شهر، گلیم شاهسون است که با نقش های بزرگ و برجسته و رنگ هایی همچون صورتی، سبز، درصد کمی قهوه ای و آبی تیره از دیگر انواع گلیم متمایز می شود. دو نوع گلیم در تبریز عرضه می گردند که عبارتند از: گلیم دورو یا ساده و گلیم سوماک که به آن وَرنی هم می گویند.
ورنی نوعی دست بافت زیبا از جنس پشم یا ابریشم است و به عنوان زیرانداز و در پاره‌ای از مناطق به عنوان رو انداز یا تزیین آلاچیق به کار می رود. این دست بافته بر روی دار و به صورت عمودی، بدون نقشه و به صورت ذهنی بافته می شود و طرح های بسیار زیبایی دارد.
در آذربایجان شرقی، این هنر محصول دستان زنان هنرمند عشایر اهر و ارسباران است و به اروپا و کشورهای آمریکایی نیز صادر می گردد. ورنی را می توانید در بازار تبریز تهیه کنید و با خود به خانه ببرید.
۹- معرق كاری
معرق کاری یکی از صنایع دستی ایران به حساب می آید و از جمله هنرهایی است که قدمت آن به دوران سلجوقیان بازمی‌گردد. در شهر تبریز، استادکاران زبردست، با دقت و ظرافت، نقوشی را به صورت کاملا برجسته بر روی چوب یا سطوح دیگر پیاده کرده و آثاری تماشایی خلق می نمایند. گردشگران با دیدن محصولات این هنر، محو تماشای آن ها شده و سعی می کنند از میان طرح های متنوع، یکی را برای خود انتخاب کنند. این صنعت در شهرهای دیگری چون هرات، یزد، آران و بیدگل، سمرقند و کاشان نیز رواج دارد اما در تبریز طرح ها و نقش و نگارهای آن متفاوت است و تنها مسجد معرق کاری شده فیروزه ای جهان نیز در این شهر قرار دارد که با نام مسجد کبود شناخته می شود.
۱۰- منبت کاری
آثار چوبی منبت كاری شده از گذشته های دور در وسایل زندگی دیده شده و امروز نیز کاربردهای خاص خود را به ویژه در تزیینات دارد. مهم ترین عنصر در این هنر، چوب است كه نوع آن بر اساس شیوه كار، مشخص می شود اما چوب های آبنوس، شمشاد، گلابی، نارنج، عناب، گردو و ... پرکاربردترین آنها هستند.
شما میتوانید به هنگام خرید سوغات در تبریز به سراغ آثار چشم نواز این هنر بروید و برای عزیزانتان تحفه ای ارزشمند تهیه نمایید.
۱۱- سوزن دوزی
شاید بسیاری از ما به هنگام شنیدن نام هنر سوزن دوزی به یاد دیار سیستان و بلوچستان بیفتیم و دوخت های رنگارنگ این استان را در ذهن تجسم کنیم؛ اما این هنر در شهرهای دیگر ایران نیز رواج دارد که یکی از آن ها تبریز است. تنوع طرح‌ها، ضخامت و نوع نخ مورد استفاده و شیوه دوخت، از عوامل تفاوت سوزن دوزی تبریز با دیگر شهرها به شمار می روند. این هنر طی سال‌های اخیر رونق بیشتری پیدا کرده است اما همچنان نیاز به شناخته شدن و معرفی در بین مردم دارد.
۱۲- نگارگری
نقاشی یا نگارگری ایرانی یکی از هنرهای کشورمان است که در برخی مواقع به اشتباه مینیاتور نیز خوانده می‌شود. این هنر در مصورسازی کتب ادبی، علمی و فنی، تاریخی و همچنین برخی کتب مذهبی به کار رفته و هنوز هم استفاده از آن رواج دارد. یکی از مکاتب نگارگری ایران، مکتب تبریز نام دارد که در دوره ی ایلخانان در این شهر شکل گرفته است. امروزه در گوشه و کنار تبریز می توانید آثاری از نگارگری ایرانی را ببینید و به عنوان سوغات برای عزیزانتان تهیه فرمایید.
۱۳- قلم‌زنی
قلم‌زنی هنری ظریف و زیباست که آثار آن با کنده کاری و کندن نقش بر روی ظروف فلزی از جمله مس، طلا، نقره، برنج و … شکل می گیرد. قلم‌زنی در ایران در دو سبک انجام می شود: سبک تبریزی و سبک اصفهانی. در سبک تبریزی این کار با حرکت و فشار مچ دست صورت می گیرد و در سبک اصفهانی نقوش با استفاده از چکش کاری به وجود می آیند. به همین دلیل ویژگی قلم‌زنی به سبک تبریز عمق و برجستگی های کمتر و سطح صاف، کم عمق و ظریف آن است.
بهتر است بدانید که هر چه طرح ها و نقوش قلم‌زنی شده مفصل تر و با جزئیات بیشتری باشند و سطح یا سطوح بیشتری از داخل و خارج کار را در بر گیرند، ارزش بیشتری به کار می بخشند.
