آداب و رسوم عید نوروز در همدان
گردشگری › فرهنگ و تمدن
- 98/11/28
نوروز در همدان آداب و رسوم خاص خود را دارد که امروزه بسیاری از این آداب زیبا و دارای حکمت فراموش شده است و تنها نامی از آن‌ها در میان است. نوروز که روز آغاز سال و ابتدای بهار است بزرگترین جشن ملی ایرانیان می‌باشد که مراسم آن طی چندین هزار سال به طور مستمر در خانواده‌های ایرانی برگزار شده و می‌شود و شاید هیچ ملتی در جهان دارای یک چنین عید کهنی نباشد. در استان همدان نیز همچون دیگر نقاط ایران عید نوروز جایگاه ویژه‌اى داشته و همیشه مراسم آن با آداب و سنن خاص کهن برگزار مى‌شده است. در گذشته از اوایل اسفندماه خانواده‌ها در تدارک کار‌ها و تهیه مقدمات برنامه‌هاى نوروزى بودند. اولین اقدامات، تهیه مواد لازم جهت پخت شیرینى ؛ تهیه لباس نو و مایحتاج شب عید مانند برنج و روغن نیز از جمله این اقدامات به‌شمار مى‌رفت.
خانه تکانى و دوده گیری از مراسم نوروزی در همدان
از دیگر برنامه‌هاى نوروز، خانه‌تکانى بود و گردگیرى و به‌اصطلاح 'دوده‌گیری' انجام مى‌شد. از جمله کارهاى مربوط به ایام عید تمیز کردن و شستن فرش بود. یکى از راه‌هاى تمیز کردن فرش، فرش تکانى بود که در بیشتر محوطه کوچه‌ها و خانه‌ها دیده مى‌شد.
سبزه انداختن از مراسم نوروزی در همدان
سبزه انداختن نیز از رسوم دیگر نوروز بود. بر مبناى عقیده ایرانیان قدیم سبزه همیشه ظهر حیات و سبزى و شادى زندگى و سمبل اقتصاد و برکت خانواده‌ها بود و، چون نزد ایرانیان باستان گندم سمبل برکت و اقتصاد به‌حساب مى‌آمد، از قدیم‌الایام براى انداختن سبزه نوروزى از گندم استفاده مى‌کردند. بعضى خانواده‌ها از شاهی، ماش یا عدس سبزه مى‌انداختند.
کوسه و زن کوسه از مراسم نوروزی در همدان
یکى از مراسم جالب سنتى در روزهاى قبل از عید، کوسه و زن کوسه بود، که در نقش زن و شوهر چوپان ظاهر مى‌شدند و با ساز و دهل از روستا‌ها به‌راه مى‌افتادند و به شهر مى‌آمدند. تمام اندام این دو پوشیده شده بود و فقط دو سوراخ جلو چشمان و یک سوراخ جلو بینى داشت. روى لباس نمدى کوسه تعدادى منگوله دوخته شده بود که به اطراف آویزان بود و، چون بلندى در دست داشت که یک سر آن برجسته بود و به آن 'قورچنگ' مى‌گفتند. زن کوسه نیز روى لباس نمدى خود یک دامن کوتاه از چیت رنگارنگ مى‌پوشید. به این دامن پرچین، 'تنبان‌قری' یا به گویش محلى'تومن قری' مى‌گفتند؛ کوسه و زنش با ساز و دهل وارد شهر مى‌شوند و تعدادى بچه‌ها به‌دنبال آن‌ها راه مى‌افتادند. آن‌ها به هر خانه‌اى که درش باز بود وارد مى‌شدند و معمولاً وارد خانه اعیان و اشراف مى‌شدند و در محوطه حیاط شروع به حرکات جالب و خنده‌دار و رقص و پاى‌کوبى مى‌کردند. صاحبخانه‌ها نیز در حد وسع و طبع خود کمکى نقدى یا جنسى به آن‌ها مى‌دادند. کوسه و زن کوسه همچون حاجى فیروز پیام‌آورن شادى نوروزى و بهار بودند.
چهارشنبه سورى از مراسم نوروزی در همدان
مراسم آتش‌بازى نیز مفصل انجام مى‌شد. انواع و اقسام ترقه و فشفشه و کوزه آتشفشان وجود داشت.
تحویل سال در همدان
دقایقى پیش از تحویل سال تمام اعضاءِ خانواده دور سفره هفت‌سین نشسته و شروع به خواندن دعا مى‌کردند. رفتن مسافرت در گذشته اساساً متداول نبود و برعکس کسانى که در سفر بودند، سعى مى‌کردند براى عید خود را به تویسرکان برسانند تا لحظهٔ سال تحویل کنار خانواده خود باشند. در لحظات قبل از تحویل بزرگ خانواده مرتب دعا مى‌خواند و بقیه نیز دعاى سال تحویل را به‌صداى بلند مى‌خواندند. پس از تحویل سال روبوسى مى‌کردند و به یکدیگر تبریک مى‌گفتند. بزرگتر‌ها به کوچکتر‌ها عیدى مى‌دادند. کوچکتر‌ها به دیدار بزرگتر‌ها مى‌رفتند و دید و بازدیدهاى فامیل و دوستان شروع مى‌شد.
سیزده بدر از مراسم نوروزی در همدان
در همدان نیز مانند سایر مناطق ایران روز سیزده نوروز با آداب و مراسم خاص برگزار مى‌شد. از ساعات اولیه بامداد تمام اعضاءِ خانواده‌ها دسته‌دسته به طرف باغ‌ها و چمن‌زارهاى کنار رودخانه‌ها و کوهپایه‌ها مى‌رفتند و به شادى مى‌پرداختن.
