کاربرد و ریشه ضرب المثل برو آنجا که عرب نی انداخت
خواندنی › داستان و حکایات
- 97/10/16
کاربرد ضرب المثل برو آنجا كه عرب نی انداخت
این ضرب المثل را هنگام عصبانیت بر زبان می‌آورند. گاهی اتفاق می‌افتد كه خادمی ارباب خود را به ترك محل خدمت تهدید می‌كند، فرزندی به علامت قهر از خانه خارج می‌شود كه دیگر مراجعت نكند، زنی به منظور اخافه و ارعاب شوهرش او را به جدائی و بازگشت به خانه پدرو مادر تهدید می‌كند و.....
در تمام این موارد اگر مخاطب را از تحكمات و تهدیدات متكلم خوش نیاید با نهایت تندی و خشونت جواب می‌دهد: برو آنجا كه عرب نی انداخت.
ریشه ضرب المثل برو آنجا كه عرب نی انداخت
كسانیكه از تاریخ قدیمه عالم اطلاع دارند و به وضع جغرافیائی شبه جزیره عربستان آشنا هستند بهتر می‌دانند كه در این شبه جزیره آن هم در زمان های قدیم ساعت و حساب نجومی دقیقی وجود نداشت، وسعت و همواری بیابان، عدم وجود قلل و اتلال رفیع و بلند مانع از آن بود كه ساعت و زمان دقیق روز و شب را معلوم نمایند. مردم معاملاتی با هم داشتند كه سر رسید آن فی‌المثل غروب فلان روز بود، عبادات و سنتهائی وجود داشت كه بساعت و دقیقه معینی از روز معین ختم می‌شد، یا اعمال و مناسك حج كه هر یك در مقام خود شامل ساعت و زمان دقیق و مشخصی بود كه تشخیص زمان صحیح درآن بیابان صاف و بی آب و علف به هیچ‌وجه امكان نداشت زیرا عده‌ای قائل بودند كه غروب نشده و زمان جزء شب نیست، برخی می‌گفتند كه روز به انتها رسیده و این ساعت و زمان جزء شب محسوب است....
چون بیابان صاف و وسیع بود و كوهی كه آخرین شعاع خورشید را در قله آن ببینند در آن حوالی مطلقا وجود نداشت لذا اشخاص و افرادی بودند كه كارشان نیزه‌پرانی بود واز این رهگذر به کسب روزی می پداختند. این نیزه پران ها برای آنكه معلوم شود در سمت‌الرأس آن منطقه هنوز آفتاب موجود است و یا اینكه اشعه زرین خورشید به افول رفته است نی یا نیزه را با قدرت هر چه تمام تر به هوا و بسوی آسمان پرتاب می‌كردند. اگر نوك نیزه بنور آفتاب برخورد می‌كرد آن ساعت وزمان را روز و گرنه شب به حساب می‌آوردند.
از آنجائی كه نی اندازی در صحاری دور از آبادی انجام می‌گرفت لذا مثل (برو آنجا كه عرب نی انداخت) كنایه از منطقه و جائی است كه فاقد آب و آبادی باشد یعنی به جائی برو كه برنگردی.
بعنوان حسن ختام بی‌مناسبت نمی‌داند رباعی ذیل را از ادیب نیشابوری كه در آن صنعت ارسال المثل به كار رفت و ضرب‌المثل بالا به وجه بدیعی در آن گنجانیده شده نقل كند:
تیغ آخته تا خطه خوزستان
تاخت سردار سپه چو قد مردی افراخت
رفتند بجائیكه عرب نی انداخت.
