شناخت و روش درمان اختلال شخصیت دوری گزین یا اجتنابی
پزشکی و سلامت › روانشناسی
- 97/09/07
اختلال شخصیت دوری گزین یا اجتنابی چیست؟ اختلالات شخصيت، اختلالاتی شايع هستند که حدود نصف بيماران روان پزشکی، مبتلا به اين اختلالات تشخيص داده می شوند. درماندگی و مشکلات ناشی از اختلالات شخصيت، در تمام عمر ادامه دارد و انواع اين اختلالات صرف نظر از خفيف يا شديد بودن آن ها، تمام جنبه های زندگی و روابط بين فردی را تحت تأثير خود قرار می دهد. یکی از این اختلالات شخصیت، اختلال شخصیت دوری گزین است. در این مقاله قصد داریم تعریف، تشخیص و درمان اختلال شخصیت دوری گزین یا اجتنابی را توضیح دهیم. ویژگی های شخصیتی افراد دوری گزین
شخصیت دوری گزین با خصوصیاتی مثل فرار همیشگی از جمع، احساس حقارت و حساسيت بيش از اندازه به نظرات منفی و انتقادات ديگران شناخته می شود. این افراد از انتقاد و عدم پذيرش می ترسند و هميشه فکر می کنند که ديگران می خواهند از آن ها ايراد بگيرند و تحقیرشان کنند.
افراد دوری گزین خجالتی بوده و از ترس مسخره شدن يا خجالت کشيدن درباره خود هيچ حرفی نمی زنند و اطلاعات و نظريه های مبهم را به شيوه منفی تفسير می کنند. فقدان اعتماد به نفس ، عدم اطمینان و دست کم گرفتن خود و نداشتن عزت نفس از دیگر ویژگی ها این افراد است. چنین شخصی در اجتماع ممکن است از صحبت کردن در جمع به خاطر تپق زدن ،خجالت ،لکنت زبان یا دست پاچه شدن بترسد. این افراد همواره نگران این هستند که از طرف دیگران طرد شوند و همین ترس باعث کناره گیری آن ها از جمع و جامعه می شود. این اشخاص معمولا مشاغل حاشیه‌ای را انتخاب کرده، سالهای سال بدون پیشرفت و موفقیت به کار خود ادامه می‌دهند. مبتلايان به اختلال شخصیت اجتنابی یا دوری گزین از مدرسه، کار و همه فعاليت های اجتماعی دوری می کنند و حتی نمی توانند با کسی دوست صميمی شوند.
بیماران مبتلا به اختلال شخصیت دوری گزین یا اجتنابی زمانی روابط اجتماعی با کسی برقرار می‌کنند که تضمین قوی از بابت پذیرش بدون انتقاد به آنها داده شود. ترس از جمله ویژگی هایی است که در این بیماران بسیار واضح و مشخص است.
افراد مبتلا به اختلال شخصیت دوری گزین در يک دور باطل گير مي افتند. ازآن جا که مشغله ذهنی و نگرانی دائمی آن ها طرد شدن و تحويل گرفته نشدن است، به صورت مداوم گوش به زنگ علائم تحقير و تمسخر از سوی ديگران هستند.
از ویژگی های مشخص این افراد این است که :
-دارای سرشت ترسویی هستند و نسبت به پیش آمدها آینده و ترک شدن از جانب دیگران نگرانند.
-افراد مبتلا به اختلال شخصیت دوری گزین یا اجتنابی نه خجالتی هستند و نه غیر اجتماعی و علاقه خیلی زیادی به ارتباط برقرار کردن با دیگران دارند اما به حمایت قوی و ضمانت بی چون و چرا برای پذیرفته شدن بدون انتقاد نیاز دارند.
-حساسیت نسبت به طرد شدن از طرف دیگران هسته اصلی این اختلال و کمرویی ویژگی عمده شخصیت این افراد است.
تشخیص و شناخت اختلال شخصیت دوری گزین
از جمله ملاک های تشخیصی اختلال شخصیت دوری گزین می توان به موارد زیر اشاره داشت:
-اجتناب از فعالیت های حرفه ای شامل تعاملات بین فردی خاص به خاطر ترسی که از طرد شدن دارند.
-نداشتن تمایلی به برقراری با افراد . مگر تعدادی افراد خاص.
-سعی می کنند ارتباطات صمیمی برقرار نکنند چون از مسخره شدن یا شرمنده شدن می ترسند.
-ترس شدید از طرد شدن و انتقاد در موقعیت های مختلف اجتماعی.
-تصور می کنند در نظر دیگران فردی نالایق و بی عرضه هستند.
-اهل ریسک پذیری نیستند و از هر موقعیت جدیدی در زندگی دوری می کنند زیرا در غیر این صورت بسیار آشفته می شوند.
-از بودن در محیط های جدید فراری اند زیرا خود را فردی بی کفایت تصور می کنند.
-توانایی تصمیم گیری شخصی و به تنهایی را ندارد زیرا از خجالت زده شدن می ترسد.
رفتار اجتنابی ممکن است هم بچه ها و هم در جوانی دیده شود ولی تشخیص اختلال شخصیت دوری گزین در دوران کودکی امکان پذیر نیست چرا که خجالت، ترس یا حساس بودن نسبت به انتقاد اغلب بخشی از دوران کودکی و جوانی است .
اختلالات مرتبط با اختلال شخصیت دوری گزین
اختلال شخصیت دوری گزین ممکن است با سایر اختلالات هم آیند شود از جمله اختلالاتی که معمولا همراه با اختلال شخصیت دوری گزین دیده می شود می توان به موارد زیر اشاره داشت:
-هراس یا فوبیای اجتماعی که طی آن فرد در موقعیت ها اجتماعی به شدت دچار ترس و اضطراب می شود.
-اختلال شخصیت مرزی که این افراد در حوزه ها فردی خود مانند عواطف و تفکراتشان دچار مشکل میشوند.
-اختلال شخصیت وابسته که در آن افراد در تصمیم گیری های خود دچار وابستگی شدید به اطرافیان میشوند.
-علاوه بر اختلالات نام برده شده، فرد دوری گزین ممکن است دچار اضطراب و علائم افسردگی نیز باشد.
درمان اختلال شخصیت دوری گزین
تشخیص و درمان اختلال شخصیت دوری گزین بر عهده روانشناس و یا روانپزشک می باشد. اگر چه اختلالات شخصیت، درمان قطعی و بهبودی کامل ندارند اما با کمک درمان می توان تا حدودی آن را کنترل کرد به گونه ای که فرد بتواند زندگی خود را ادامه دهد.
درمان اصلی این اختلال از طریق روان درمانی است و در صورت نیاز و با توجه به اختلالات هم آیند آن، ممکن است دارو درمانی هم مورد استفاده قرار بگیرد.
روان درمانی در صورتی می تواند به عنوان گزینه درمانی مناسب باشد که درمانگر در قدم اول بتواند اعتماد بیمار را جلب کند و همچنین در برابر ترس هایی که فرد از طرد شدن و مسخره شدن دارند، موضع پذیرا داشته باشد و با آغوش باز به حمایت از آن ها بپردازد. در نهایت بیمار را تشویق کند که از لاک خود بیرون آید و تصوری که از تحقیر شدن خود دارد را از بین ببرد.
گروه درمانی یکی از روش های درمانی موثر برای درمان اختلال شخصیت دوری گزین یا اجتنابی می باشد. که طی آن بیماران متوجه میشوند که حساسیت بیش از اندازه او، چه تاثیراتی بر خود و اطرافیان دارد.
جرأت آموزی هم یکی از اشکال رفتاردرمانی است که به فرد می آموزد که نیازهای خود را عنوان کند و از آنها خجالت نکشد و اعتماد به نفس خود را افزایش دهد.
