علت بیماری دیورتیکولیت چیست و چگونه درمان می شود
پزشکی و سلامت › پزشکی
- 99/01/12
دیورتیکولیت به وضعیتی گفته میشود که در دیواره ی روده بزرگ کیسه های کوچکی تشکیل و عوارضی که از آنها ناشی میشوند. اصطلاحات زیادی به دیورتیکولیت ربط داده میشود که گیج کننده اند و نیاز به تعریف اختصاصی دارند. درضمن یکسری عوارض و پیچیدگی ثانوی ناشی از حمله ی دیورتیکولیت وجود دارد که شامل تشکیل آبسه (ورم چرکی) و سوراخ شدن جداره ی روده با پریتونیت است. آبسه کیسه ای است پر از چرک و پریتونیت عفونتی است که به راحتی درون شکم پخش میشود. شخص در اثر پریتونیت سخت بیمار میشود و حتی خطر جانی دربردارد.پیچیدگی های دیورتیکولیت منجر به چندین عارضه میشود از قبیل سوراخ شدن ، فیستول ، خون ریزی و تنگی میباشد که در ادامه به هر یک خواهیم پرداخت.دیورتیکولیت چه علتی دارد؟
روده ی بزرگ و رکتوم و مقعد همگی بخشی از سیستم گوارشی هستند. روده ی بزرگ بصورت لوله ای عضلانی با حدود 1 الی 1.5 متر و رکتوم با 15 سانتیمتر و مقعد با حدود 3 سانتمیتر در انتها طول دارند. روده از بخش های مختلف تشکیل شده: سیکوم، کولون صعودی ، کولون عرضی ، کولون نزولی و سیگموئید. بخش کولون صعودی و نزولی در جای خود بی حرکتند ولی بخش های عرضی و سیگموئید در حرکت هستند. غذای نیمه هضم شده از روده ی کوچک وارد روده ی بزرگ شده ، مواد مغذی و آب از آن جدا و مابقی بصورت مدفوع طی یکسری انقباض های هماهنگ شده به رکتوم میروند. رکتوم با ورود مدفوع شل میکند و محلی میشود برای نگهداری آن. وظیفه ی اصلی مقعد جلوگیری از دفع مدفوع تا زمان مناسب است. در زمان مناسب مقعد شل کرده و مدفوع را دفع میکند. دیورتیکولیت میتواند در کل روده بزرگ تشکیل شود ولی در آمریکا و کشورهای غربی بیشتر در کولون سیگموئید رخ میدهد. در آمریکا ، دیورتیکولیت در بخش کولون سیکوم و کولون صعودی کمتر ولی در آسیا بسیار بیشتر دیده میشود.
طبق فرضیه های قابل قبول ، کمبود فیبر در غذا باعث خشک شدن زیاد از حد مدفوع و در نتیجه فشار بیشتر روده برای حرکت آن میشود. این فشار باعث بیرون زدگی بخش های ضعیف دیواره ی روده میشود. بنابراین دیورتیکولیت بیشتر در بخش سیگموئید روده تشکیل میگردد مخصوصا در نقاطی که رگ های خون وارد دیواره شده اند. همزمان با تشکیل کیسه ها ، عضله های روده هم بخاطر عبور مدفوع خشک و سفت ورم میکنند و بزرگ میشوند. دیورتیکولیت بسیار عمومی است و نسبت آن با سن افزایش می یابد و در افراد زیر 30 سال نادر است. حدود 30 الی 40 درصد از افراد بالای 60 سال و بین 50 تا 80 درصد از افراد بالای 80 سال دچار دیورتیکولیت میشوند. اکثر افراد بدون علائم هستند و فقط 10 الی 20 درصد دچار علائم میشوند و از این دسته هم فقط 10 تا 20 درصد در بیمارستان بستری میشوند. از بین تاما بیماران فقط حدود 1 درصد به جراحی نیاز پیدا میکنند.
بیماری دیورتیکولیت را چطور می توان تشخیص داد؟
دیورتیکولیت یک وضعیت التهابی در روده بزرگ است که به نظر میرسید ناشی از سوراخ شدن کیسه ها باشد. معمول ترین علامت دیورتیکولیت درد شکم و لگن ، حساس بودن نقطه ی بیماری و تب است . ضمنا یکسری عوارض ثانوی مانند تشکیل آبسه (ورم چرکی) و سوراخ شدن روده با پریتونیت وجود دارد. آبسه کیسه ای است پر از چرک و پریتونیت عفونتی است که به راحتی درون شکم پخش میشود. شخص در اثر پریتونیت سخت بیمار میشود و حتی خطر جانی دربردارد. عوارض دیورتیکولیت با معیار “هینچی” (Hinchey) طبقه بندی میشوند. هینچی1 به حضور آبسه در نزدیکی بخش ملتهب روده گفته میشود ، هینچی2 حضور آبسه در لگن ولی جدا از بخش ملتهب است ، هینچی3 یعنی سوراخ شدن روده و گسترش عفونت درون شکم (پریتونیت) و هینچی4 سوراخ شدن روده و نشت مدفوع به درون شکم.
پس از بروز اولین حمله ی دیورتیکولیت ، خطر حملات و پیچیدگی های بعدی هم وجود دارد. در کل نمیتوان حملات بعدی را دقیقا تعریف کرد و عوامل بسیاری دخیل هستند مانند سن بیمار و شدت حمله ی اولیه. سوراخ شدن و پریتونیت بدترین حالت حمله است که نیاز به جراحی فوری و ایجاد کلوستومی دارد. چندین بررسی نشان داده که اکثر بیمارانی که این مورد برایشان رخ داده هرگز علائم قبلی نداشته اند.خون ریزی ، تنگ شدن روده یا تشکیل کانال به دیگر اندام ها (فیستول) از مشکلات دیگر دیورتیکولیت میباشند. فیستول معمولا از روده به معده تشکیل میشود و میتواند بین روده با پوست ، با رحم ، با واژن و یا بخش دیگری از روده هم تشکیل شود.
دیورتیکولیت مزمن وضعیتی است که بیمار دچار چندین حمله شده و یا یک حمله بمدت طولانی باقی مانده باشد. حملات تکراری بصورت فیستول یا تنگی هم منجر به دیورتیکولیت مزمن میشوند. در خاتمه ، کیسه های دیورتیکولی میتوانند خون ریزی کنند. این خون ریزی بصورت مقدار کمی خون شفاف در مدفوع هنگام بروز حمله است ، ضمنا میتواند بصورت حاد تر با لخته ولی معلوم نباشد. خونریزی در اکثر موارد طی مراقبت های بیمارستانی یا از طریق تکنیک هایی مانند کولونوسکوپی یا آنژیوگرافی متوقف میشود. آنژیوگرافی تکنیکی است که طی آن سیمی تحت نظارت اشعه ایکس وارد رگ شده و با تزریق ماده ای خون ریزی را متوقف میکند. اگر خونریزی قابل کنترل نباشد و ادامه یابد ، جراحی برای برداشت کل یا بخشی از روده لازم خواهد بود.
بارزترین علائم دیورتیکولیت چیست؟
همانطور که گفته شد این بیماری اکثرا علائمی ندارد و تنها نشانه های آن دل درد و تب است. دل درد در سمت چپ پایین شکم معمولا تند و تیز و دائمی است. درد به نقاطی مانند پاها ، کشاله ران ، پشت و بقل حرکت و ضمنا اسهال یا یبوست هم ایجاد میکند و بیمار از افزایش حس ادرار و فوریت آن رنج می برد. بیمارانی که دیورتیکولیت آنها دچار پیچیدگی شده علائم بلند مدت و مزمن خواهند داشت . باریکی مدفوع یا یبوست نشانه ی تنگی مجرا میباشد. ادرار تیره یا کدر یا عبور گاز هنگام ادرار نشانه ی تشکیل فیستول به معده است.
بیماری دیورتیکولیت و عوارض آن طی معاینه ی پزشکی و سابقه بیمار و در بعضی مواقع طی آزمایش تشخیص داده میشود. علائمی مانند دل درد و حساسیت به لمس در بسیاری از بیماری ها مانند آپاندیس ، کیسه صفرا ، معده ، روده کوچک ، تخمدانها ، رحم ، پروستات و مثانه صدق میکنند ، لذا بررسی دقیق سابقه ی و معاینه جسمی بیمار به تشخیص کمک و میتوان بیماری های دیگر را متمایز کرد. معمول ترین آزمایشات لازم برای دیورتیکولیت آزمایش خون ، ادرار و سی تی اسکن از شکم و لگن است. اصلی ترین آزمایش استاندارد سی تی اسکن است که طی آن میتوان پی برد کجای روده درگیر بیماری شده و آیا نشانه ای از ورم چرکی ، تنگی یا فیستول هست یا خیر. بالا بودن میزان گلبول سفید خون هم نشانه ی عفونت است. با بررسی و کشت ادرار ، عفونت موجود پیدا و احتمال فیستول از روده به معده مشخص میشود چون ادرار از طریق مدفوع روده میتواند آلوده شود.
چه کسانی در معرض ابتلا به دیورتیکولیت هستند؟
عوامل خطر چیزهایی هستند که شانس گرفتن بیماری را بیشتر می کنند. عوامل خطر برای دیورتیکولیت طبق زیر می باشند:
فیبر کم. رژیم غذای عاری از فیبر ، میوه و سبزیجات و مصرف زیاد گوشت قرمز خطر ابتلا به دیورتیکولیت را تا سه برابر افزایش میدهند. قبلا به بیماران دیورتیکولیت توصیه میشد از مصرف آجیل ، ذرت بوداده و تخمه دوری کنند ولی تحقیقات اخیر این توصیه ها را رد میکنند.داروهای غیراستروئیدی ضد التهابی مانند آیبی بروفن که برای آرتروز تجویز میشوند خطر دیورتیکولیت را افزایش میدهند.
ایمنی بدن . خطر سوراخ شدن روده در بیمارانی که (بخاطر مصرف داروهای استروئیدی یا داروهای ضد رد برای کسانیکه پیوند عضو داشته اند) سیستم ایمنی بدنشان تضعیف شده بیشتر است .
الکل . مصرف زیاد مشروبات الکلی خطر دیورتیکولیت را تا سه برابر بیشتر میکند.
سن و جنسیت. هنوز مشخص نشده سن و جنسیت تا چه حد عوامل خطر محسوب میشوند ولی زنان در سنین بالاتری از مردان دچار میشوند . در قدیم میگفتند بروز دیورتیکولیت قبل از سن 50 از نوع بدخیم خواهد بود ولی این نظریه پس از هزاران بررسی و تحقیق دیگرواقعیت ندارد.رژیم غذایی یا آنتی بیوتیک صورت میگیرد و جراحی برای موارد پیشرفته حفظ میگردد.
بیماری دیورتیکولیت چگونه درمان می شود
پس از تشخیص بیماری دیورتیکولیت در فرد، راهکار های درمانی به منظور بهبودی بیمار و علائم آن صورت میگیرد که از جمله آنها می توانیم به این موارد اشاره کنیم :
درمان بیماری دیورتیکولیت
در صورتی که بیمار دردهای شکمی و تب خفیف را تجربه می کند، لازم است از داروهای آنتی بیوتیک خوراکی نظیر آموکسی‌‌‌‌‌‌‌‌‌سیلین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کلاولانات، سیپروفلوکساسین، مترونیدازول یا تری متوپریم سولفامتوکسازول، مترونیدازول و .. برای درمان استفاده نماید. همراه با این داروها مصرف مایعات نیز توصیه می شود، زیرا که مایعات شفاف در بهبودی حرکت روده ها تاثیر گذارند. در صورتی که درد بیمار شدت یابد لازم است به وی داروهای آنتی بیوتیک وریدی تزریق شود.
درمان دیورتیکولیت با جراحی
در صورتی که درمان های دارویی پاسخگوی درمان این عارضه نباشند و علائم بیماری شدت یابد، نیاز به درمان با جراحی است. در مواردی که دیورتیکول دچار خونریزی شود و یا زمانی که این بافت ها به مجاری ادراری نفوذ کرده و باعث عفونت ادراری شده است و نیز در صورتی که انسداد روده رخ دهد، درمان از طریق جراحی ضروری است. جراحی دیورتیکولیت به منظور تخلیه عفونت و برداشت بافت دیورتیکول انجام می شود.
درمان بیماری دیورتیکولیت در طب مکمل
راهکار های خانگی برای دیورتیکولیت می تواند در بهبود علائم این بیماری موثر باشد، و در کنار درمان های پزشکی از پیشرفت بیماری جلوگیری می کند. درمان های خانگی توصیه شده برای این بیماری عبارتند از :
فیبر : رژیم غذایی پرفیبر در بهبود حرکات روده و بافت های روده موثر است. از همین روی مصرف خوراکی های حاوی فیبر نامحلول نظیر کدو، کلم بروکلی، کلم، هویج، تخم کتان و … توصیه شده است.
ورزش : انجام ورزش و تحرک بدنی به سبب بهبود بخشیدن اجابت مزاج و حرکات روده تاثیرگذار است.
مصرف پروبیوتیک ها: خوراکی های پروبیوتیک حاوی باکتری های مفیدی است که در بهبود علائم گوارشی موثر است و سیستم ایمنی بدن را نیز قوی تر می کند.
نوشیدن آب گرم : مصرف آب گرم به خصوص صبح ها در بهبود فرآیند هضم موثر است و به حرکات راحت تر مدفوع در روده کمک می کند.
داروهای گیاهی: برخی گیاهان دارویی که برای بهبود این عارضه توصیه می شوند، عبارتند از بابونه، آلوئه ورا،سیب زمینی وحشی، نارون لغزنده و ..
جویدن کامل مواد غذایی : جویدن کامل غذاها در بهبود عمل گوارش و هضم راحت تر موثر است.
