انواع سل و روش های درمان هر کدام
پزشکی و سلامت › پزشکی
- 99/03/25
بیماری سل (TB یا Tuberculosis) یک عفونت مسری ناشی از باکتری است که معمولا به ریه‌های انسان حمله می‌کند. این بیماری می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن مثل مغز، ستون فقرات و ... سرایت کند. در اوایل قرن بیستم، سل عامل اصلی مرگ و میر در ایالات متحده بود. امروزه، اما درمان سل از طریق آنتی‌بیوتیک ممکن است که تقریبا ۶ تا ۹ ماه به طول می‌انجامد. در ادامه‌ی این مطلب با علت، علائم و روش‌های درمانی و دارویی بیماری سل بیشتر آشنا خواهید شد.معرفی انواع سل
ابتلا به عفونت سل، به این معنا نیست که شما حتما بیمار خواهید شد. بیماری سل دو نوع دارد:
سل نهفته:
شما در این حالت میکروب‌هایی را در بدن خود دارید، اما سیستم ایمنی‌تان مانع از انتشار آن‌ها می‌شود. این بدان معناست که شما هیچ علائمی تجربه نخواهید کرد و ناقل بیماری نیستید. اما این عفونت هنوز در بدن شما زنده است و روزی ممکن است دوباره فعال گردد. اگر در معرض خطر جدی فعال شدن این بیماری هستید، مثلا اگر به HIV مبتلا هستید، در دو سال گذشته به عفونت سل مبتلا شده‌اید، پرتونگاری قفسه سینهی شما غیرطبیعی است، یا سیستم ایمنی بدتان به خطر افتاده، پزشک شما ممکن است برای جلوگیری از فعال شدن بیماری، برای شما آنتی‌بیوتیک تجویز کند.
سل فعال:
این بدان معناست که میکروب‌ها چند برابر می‌شوند و می‌توانند شما را بیمار کنند. شما نیز ناقل بیماری هستید. ۹۰ درصد موارد ابتلا به سل بزرگسالان، به دلیل فعال شدن مجدد عفونت نهفته است.
علائم سل:
اگر کسی به بیماری سل مبتلا باشد، علائمی که تجربه می‌کند عموما عبارتند از:
- سرفه‌ی خلط دار
- سرفه‌ی خونی
- تب مداوم، از جمله تب درجه پایین
- عرق کردن در خواب
- درد قفسه سینه
- کاهش وزن غیر قابل توضیح
علائم دیگری نیز مانند خستگی ممکن است رخ دهند. پزشک شما قادر خواهد بود پس از بررسی تمام علائم، به شما بگوید که آیا باید تحت درمان سل قرار بگیرید یا خیر.
علت سل و راه های انتقال
سل ریوی از طریق موارد زیر انتقال نمی یابد:
- دست دادن
- به اشتراک گذاشتن غذا یا نوشیدنی
- خوابیدن در یک تخت خواب
- بوسیدن
سل به صورت هوایی است، یعنی اگر هوای دمیده شده از فرد آلوده به سل را تنفس کنید، ممکن است مبتلا شوید. این هوا می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:
- سرفه
- عطسه
- خندیدن
- آواز خواندن
میکروب‌های سل می‌توانند تا چندین ساعت در هوا بمانند. حتی اگر فرد آلوده در اتاق نباشد، شما می‌توانید آن را استنشاق کنید، اما معمولا برای آنکه تاثیرکند، باید مدت طولانی نزدیک به شخص مبتلا به سل باشید.
آیا بیماری سل درمان دارد؟
با درمان مناسب، سل تقریبا همیشه قابل درمان است. پزشکان برای از بین بردن باکتری‌های عامل بیماری، از آنتی‌بیوتیک استفاده می‌کنند، اما لازم است فرد حدود ۶ تا ۹ ماه آن‌ها را مصرف کند. اینکه چه دارویی و برای چه مدت باید دریافت کنید، بستگی به این دارد که کدام درمان سل شما موثر عمل می‌کند. گاهی اوقات، آنتی‌بیوتیک‌هایی که برای درمان بیماری استفاده می‌شوند، موثر نیستند. پزشکان این نوع از سل را «سل مقاوم به دارو» می‌نامند. اگر به این شکل از بیماری مبتلا هستید، ممکن است به داروهای قوی‌تر و برای مدتی طولانی‌تر نیاز داشته باشید.
1. درمان سل نهفته
بسته به بیماری‌های زمینه‌ای و سابقه‌ی پزشکی شما، سل نهفته ممکن است دوباره فعال شود و شما را مبتلا کند. به همین دلیل ممکن است پزشکتان دارو‌هایی را برای از بین بردن باکتری‌های غیرفعال تجویز نماید تا از فعال شدن آن جلوگیری به عمل آید. سه گزینه برای درمان سل وجود دارد:
ایزونیازید (INH): این رایج‌ترین درمان سل نهفته است. شما در این حالت معمولا روزانه به مدت ۹ ماه قرص ایزونایید مصرف می‌کنید.
ریفامپین (Rifadin, Rimactane): شما این آنتی‌بیوتیک را هر روز به مدت ۴ ماه مصرف می‌کنید. ریفامپین در صورتی که با مصرف ایزونیازید دچار عوارض جانبی شوید یا دارای منع مصرف آن باشید، تجویز می‌گردد.
ایزونیازید و ریفامپین: در این روش درمانی، هردوی انتی‌بیوتیک‌ها را هفته‌ای یکبار به مدت ۳ ماه تحت نظر پزشک مصرف می‌کنید.
2. درمان سل فعال
اگر شما به سل فعال مبتلا باشید، باید ۶ تا ۹ ماه تعدادی آنتی‌بیوتیک مصرف کنید. این چهار دارو اغلب برای درمان سل به کار می‌روند:
- اتامبوتول (میامبوتال)
- ایزونیازید
- پیرازینامید
- ریفامپین
پزشک شما ممکن است درخواست آزمایشاتی کند تا مشخص شود کدام یک از آنتی‌بیوتیک‌ها گونه‌ی سل موجود در بدن شما را از بین می‌برد. بسته به نتایج آزمایشات، به مدت ۲ ماه، ۳ یا ۴ تا از این دارو‌ها را مصرف خواهید کرد. پس از آن به مدت ۴ تا ۷ ماه، دو دارو خواهید داشت. احتمالا بعد از گذشت چند هفته از درمان سل، حال بهتری خواهید داشت. اما همچنان ممکن است ناقل باشید و این را تنها پزشک می‌تواند تشخیص دهد. اگر اینگونه نباشد، می‌توانید به روال عادی زندگی بازگردید.
3. درمان سل مقاوم به دارو
اگر بیماری شما به داروهای معمول برای درمان سل جواب نمی‌دهد، احتمالا به گونه‌ی مقاوم به دارو مبتلا هستید. این بدان معناست که شما با ترکیبی از داروهای خط دوم درمان سل، تحت معالجه قرار خواهید گرفت، که ممکن است کمتر موثر باشد؛ بنابراین شما نیاز خواهید داشت این دارو‌ها را به مدت طولانی‌تری مصرف کنید.
اگر چندین نوع دارو موثر واقع نشوند، شما به نوعی از بیماری مبتلایید که پزشکان «سل مقاوم به چند دارو» می‌نامند و باید ۲۰ تا ۳۰ ماه تحت درمان داروهای ترکیبی قرار بگیرید. این دارو‌ها شامل موارد زیر هستند:
- آنتی‌بیوتیک‌هایی به نام «فلوروکینولون»ها
- آنتی‌بیوتیک‌های تزریقی مانند آمیکاسین (آمیکین)، کاپرومایسین و کانامیایسین
- آنتی‌بیوتیک‌های جدیدتر مانند بیدواکیلین، اتیون آمید و اسید پارا امینو سالیسیلیک. این‌ها علاوه بر داروهای دیگر تجویز می‌شوند. داروی جدید پرتومومانید در ترکیب با بتاکیلین و لاینزولید مصرف می‌گردند. دانشمندان همچنان در حال مطالعه‌ی این دارو‌ها هستند.
اما یک نوع جدی و نادر از بیماری سل به نام «سل با مقاومت دارویی گسترده» نیز وجود دارد، که حتی با استفاده از بسیاری از داروهای رایج از جمله ایزونیازید، ریفامپین، فلوروکینولون، و حداقل یکی از آنتی‌بیوتیک‌های تزریقی از بین نمی‌رود. تحقیقات نشان می‌دهند که تنها ۳۰ تا ۵۰ درصد از موارد این نوع سل، قابل درمان هستند.
عوارض جانبی ناشی از داروهای سل
درصورتی که تحت درمان سل قرار دارید، با مشاهده‌ی هر یک از علائم زیر، به پزشک اطلاع دهید:
- تب بیش از سه روز یا بیشتر
- درد زیر شکم
- خارش یا بثورات
- حالت تهوع، استفراغ یا بی اشتهایی
- ادرار تیره یا قهوه‌ای
- سوزن سوزن شدن، سوزش یا بی‌حسی دست و پا
- خستگی
- کبودی یا خونریزی آسان
- سرگیجه
مصرف منظم هر دوز از آنتی‌بیوتیک حائز اهمیت است. حتی اگر پس از شروع درمان سل، حال بهتری دارید، اگر همه‌ی باکتری‌های درون بدن خود را از بین نبرید، ممکن است این میکروب‌ها به مرور سازگار شده و نسبت به دارو مقاوم گردند. پزشکان ممکن است برای اطمینان از مصرف دارو، شما را مستقیما تحت نظر بگیرند. گاهی توصیه می‌شود به جای مصرف روزانه، چند بار در هفته آنتی‌بیوتیک مصرف کنید.
نحوه تشخیص سل چگونه است؟
پزشک برای تشخیص وجود بیماری سل ممکن است اقدامات زیر را انجام دهد:
- انجام معاینه‌ی فیزیکی برای بررسی مایع درون ریه‌ها
- از شما درباره‌ی سابقه‌ی پزشکی‌تان بپرسد
- درخواست عکس‌برداری اشعه ایکس از قفسه سینه کند
- برای تایید سل ریوی آزمایشاتی انجام دهد
پزشک همچنین برای تشخیص سل ممکن است از شما بخواهد با قدرت سرفه کنید تا در سه نوبت جداگانه، خلط تولید شود. او این نمونه را به آزمایشگاه می‌فرستد. در آزمایشگاه یک تکنسین برای شناسایی باکتری‌های سل، خلط را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند.
