موزه پارس قدیمی ترین موزه استان فارس
گردشگری › آثار تاریخی
- 97/09/06
عمارت کلاه فرنگی شیراز آرامگاه کریمخان زند
عمارت کلاه فرنگی شیراز به شکوه و بزرگی کاخهای قاجاریه نیست بلکه بازتابنده خلق و خوی ایلاتی و مردم‌داری صاحبش، کریمخان زند است. این عمارت تاریخی که میان باغ نسبتا کوچکی در مرکز شهر شیراز قرار گرفته، بازمانده باغ بزرگتری به نام باغ نظر است که در زمان زندیه، مرکز حکومتی شیراز محسوب می‌شد. کریمخان در عمارت کلاه‌فرنگی که به سبک عمارت هشت بهشت اصفهان به صورت هشت گوش ساخته شده است، سفیران خارجی را به حضور می‌پذیرفت و از آنان پذیرایی می‌کرد. حتی بعد از مرگ نیز، پیکر او را در همین عمارت به خاک سپردند اما آقا محمدخان قاجار به خاطر کینه‌ای که از خاندان زندیه به دل داشت، همین که به سلطنت رسید استخوان‌های او را از قبر خارج و در زیر یکی از پلکان‌های کاخ گلستان تهران دفن کرد. مجدداً در زمان رضا شاه استخوان‌ها نبش قبر گردید و به این مکان عودت داده شد.
این عمارت به صورت هشت ضلعی بوده و بوسیله ازاره های سنگی یکپارچه و تزیینات کاشی کاری با نقوش اسلیمی، گل و مرغ، مناظر شکارگاه و صحنه های الهام گرفته از قصه ها و داستان های قدیمی تزیین شده است. داخل بنا شامل یک تالار، مرکزی گنبد دار و چهار شاه نشین جانبی است که در حد فاصل آنها یک اتاق قرار دارد. چهار آب نما در چهار سوی ساختمان وجود داشته که آب نمای شمالی آن در مسیر خیابان زند قرار گرفته و تخریب شده است. یک آب نمای یک پارچه از سنگ مرمر در کف فضا طراوت فضای داخلی را موجب گردیده است.
این عمارت در سال 1315 هجری شمسی به همت انجمن آثار ملی ایران و با کوشش و تلاش شادروانان علی اصغر حکمت شیرازی، علی سامی و فریدون توللی با تغییر کاربری به عنوان اولین موزه شهرستان های کشور با نام موزه پارس مشغول به فعالیت شد.
موزه پارس
موزه پارس (عمارت کلاه فرنگی) در میان باغ نظر بنا شده است. این موزه به عنوان قدیمی‌ترین موزه استان فارس شناخته می‌شود و آثار با ارزش بسیاری از ادوار مختلف تاریخی در خود جای داده است. در این موزه آثار نقاشان مشهور دوره زندیه همانند آقا صادق، میرزا بابا نقاش باشی و جعفر به همراه آثاری از نقاشان معاصر همانند صدرالدین شایسته و میر منصور (شاگردان کمال الملک) به چشم می‌خورد. در محوطه بیرونی موزه پارس، سنگ‌های ازاره کاخ خورشید با نقوش شاهنامه وجود دارد
برخی از اشیا موزه
تعدادی از قرآن‌های تاریخی؛ به خطی منسوب به امیرالمؤمنین علی (ع)، امام حسن (ع)، امام صادق (ع) و چند تن از صحابه پیامبر (ص) و تابعین ایشان که در گذشته در مسجد عتیق شیراز نگهداری می‌شد در موزه نمایش داده می‌شود. در میان قرآن‌های این موزه می‌توان به دو قرآن منحصر به فرد اشاره کرد که در مخزن موزه نگهداری می‌شود. یکی از این قرآن‌ها خط عثمان خلیفه سوم است که چندین قطره خون وی، به هنگام قتلش روی آن ریخته شده است. قرآن دیگر یکی از قرآن‌هایی است که در قرن ششم در دروازه قرآن گذاشته شده بود.
ظروف مربوط به دوره هاى پیش از اسلام، سلجوقیان و صفویه و همچنین شمشیر شخصى کریمخان زند و قلیان مینا کارى فلزى؛ متعلق به کریمخان، اشیا متعلق به کریم خان زند از جمله شمشیر وی، تابلوی تصویر کریم خان زند، اشیا لاکی، کتب خطی، سکه های زندیه، قلمدان های دوره زندیه، قابهای آینه، از سایر اشیای این موزه شهر شیراز است.
تعدادی تابلوى نفیس، آثار و اشیا موزه از دورانهای مختلف تاریخی انتخاب شده‌اند. تابلوهایی از نقاشان بنام قرن دهم و یازدهم همراه با چند نقاشی از لطفعلی صورتگر نقاش قرن سیزدهم.
قباله ازدواج مستوفی الممالک: قباله های ازدواج از قرون یازدهم و دوازدهم و تصاویری از کریم خان و لطفعلی خان زند نیز در این موزه به چشم می خورد که در میان آنها می‌توان به قباله‌ای از ازدواج میرزا حسن مستوفی الممالک؛ یکی از رئیس الوزارهای مشهور تاریخ معاصر، اشاره کرد.
تابلوی معروف (کریم خان در حال کشیدن قلیان) هم در این موزه قرار دارد. در این تابلو درباریان زند مثل شیخ علی خان، صادق خان، زکی خان و لطفعلی خان زند نیز به تصیور کشیده شده اند. این تابلو اثر جعفر نقاش دوره زنده است. همچنین آثار نقاشان معروف دوره زندیه مثل آقا صادق، میرزا بابا نقاشباشی و جعفر به همراه آثاری از نقاشان معاصر مثل صدرالدین شایسته و میر مصور (شاگردان کمال‌الملک) به چشم می خورد.
معماری موزه پارس
عمارت کلاه فرنگی با نظارت مستقیم کریم خان زند در دو طبقه با سقف شیروانی به ارتفاع 14/80 متر ساخته شد. این بنا به روی سکویی با ارتفاع 1/30 سانتی‌متر از کف باغ قرار دارد. عمارت کلاه فرنگی محل پذیرایی از مهمانان و سفرای خارجی و انجام مراسم رسمی در اعیاد مختلف بوده است. ساختمان اصلی یک عمارت هشت ضلعی نامنظم است که چهار ارسی و چهار ورودی دارد.
از ویژگی‌های اصلی معماری این بنا می‌توان به نقش‌های آجری، کاشی‌کاری و نگارگری و استفاده از ازاره‌های یک تکه که در کنج زاویه‌ها هیچ برشی نداشته‌اند، اشاره کرد. ازاره‌های یک تکه بیانگر این نکته هستند که سنگ‌ها ابتدا در محل مورد نظر نصب شده و سپس حجاری شده‌اند.
کاشی‌کاری‌های بنا ظرافت و جلوه خاصی به ساختمان بخشیده‌اند. این کاشی کاری‌ها به صورت قرینه در دو ضلع از ساختمان منظره شکارگاه و در دو ضلع دیگر داستان بر تخت نشستن حضرت سلیمان را نشان می‌دهند.
قسمت اعظم دیوارهای بیرونی با کاشی‌های هفت رنگ و با رنگ و تصاویر گل و مرغ تزیین شده است. فضای بیرونی عمارت به وسیله چهار پلکان سنگی یکپارچه حجاری شده، باغ را به بنای داخلی مرتبط می‌سازد.
دو طرف ساختمان در محوطه دو حوض وجود دارد و باغ شامل راهروهایی منظم در میان درختان و گل‌ها است که در آن صندلی‌هایی جهت راحتی بازدیدکنندگان قرار داده شده است.
در میان درختان باغ، برخی از درختان قدیمی هم وجود دارند که توسط سازمان حفاظت آثار باستانی ایران به عنوان «درختان کهن» ثبت شده‌اند.
مسیر دسترسی
شیراز. خیابان زند. باغ نظر. نزدیک ارگ کریمخان
