خانه تاریخی بروجردی های کاشان
گردشگری › آثار تاریخی
- 97/08/25
خانه بروجردی‌های کاشان با نمونه ای زیبا از بادگیر و نورگیر
کاشان شهری تاریخی است که مرکز شهرستان و فرمانداری ویژه کاشان است که بخشی از استان اصفهان محسوب میشود. این شهر در مرکز ایران در 220 کیلومتری جنوب پایتخت و 200 کیلومتری مرکز استان واقع است که این بناهای تاریخی زیبا در این شهر تاریخی کوچک قرار دارد.
خانه تاريخي بروجردي كه در محله ي قديمي سلطان امير احمد كاشان قرار دارد و هم اكنون محل اداره ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري كاشان است نمونه يكي از خانه هاي مسكوني دوره قاجار بوده كه در سال 1280 هجري قمري توسط يكي از بازرگانان معروف كاشان به نام حاج سيد حسن نطنزي ساخته شده است. اما بعضي از تزئينات بدنه ي داخلي هشتي ورودي آن در سال 1295 هجري قمري انجام گرفته است.
چون مراودات تجاري اين بازرگانان نطنزي الاصل بيشتر با تجار شهر بروجرد انجام مي شده است، از اين رو طبق سنت هاي معمول آن زمان به بروجردي معروف شده و به همين مناسبت محل سكونت وي نيز به خانه ي بروجردي شهرت يافته است.
معمار طراح و سازنده ي خانه بروجردي يكي از معمارهاي چيره دست كاشان به نام استاد علي مريم بوده است كه خانه تاريخي طباطبايي (در نزديكي خانه بروجردي) و تيمچه امين الدوله (در بازار ميانچال كاشان) نيز از ديگر آثار اين معمار هنرمند كاشاني است.
خانه بروجردی ها که هم بخش اندرونی و هم بیرونی دارد فاقد گودال باغچه است. این بنا در سه طبقه و به صورت چهار طرف ساخت، اطراف حیاط های اندرونی و بیرونی بنا گردیده است. این خانه بیشتر فضاهای معماری که در خانه های قدیمی کاشان یافت میشود را دارا می باشد. از جمله دو سرداب، سرپوشیده، شاه نشین، پنج دری، مهتابی، هشتی ورودی، ایوان تابستانی، ایوان زمستانی. ویژگی بارز این بنا سرپوشیده آن است که در کل شهر کاشان منحصر به فرد و استثنائی است. حیاط اصلی بیش از 620 متر مربع و یکی از سه حیاط یا اندرونی آن بیش از 630 متر مربع مساحت دارد. تزئینات ایوان تابستانی بنا در کاشان منحصر به فرد است و نقاشی های بی نظیری در سرپوشیده به چشم میخورد.
نقاشی های خانه ی بروجردی زیر نظر دو هنرمند بزرگ و نامدار نقاشی ایران در دوره ی قاجاریه، یعنی میرزا ابوالحسن غفاری کاشانی ملقب به صنیع الملک (بنیانگذار اولین مدرسه ی نقاشی در ایران) و برادرزاده اش مرحوم میرزا محمد خان غفاری کاشانی (کمال المک) ترسیم و طرح های گچبری خانه با نظارت این دو استاد تهیه و به انجام رسیده است.
اين خانه متناسب با خصوصيات اقليمي و شرايط جوي منطقه ي كويري كاشان طراحي و ساخته شده است. طوري كه گرماي شديد تابستان با استفاده از بادگيرهايي كه در بالاي بام احداث شده هواي خنك و بسيار مطبوعي به صورت طبيعي و دائمي در زيرزمين ها جريان مي يابد.
جالب است كه بدانید كه مرحوم حاج آقا حسن بروجردی برای فرزندش سیدمهدی از دختر مرحوم حاج سیدجعفر طباطبائی خواستگاری می‌کند و خانواده طباطبائی شرایط موافقت با ازدواج را ساخت خانه‌ای آبرومند و درخور شأن عروس خانم قرار می‌دهند و به همین خاطر حاج آقا حسن بروجردی از همان معماری كه خانه طباطبائی را ساخته است، دعوت می‌كند كه این خانه را نیز بسازد. خانه تاریخی بروجردی‌ها در تاریخ 1354/03/13 به شماره 1083 در فهرست آثارملی كشور به ثبت رسیده است.
معماری خانه بروجردی
خانه بروجردي به طور كلي شامل دو بخش بيروني و اندروني است
1- بخش بيرونی
قسمت بيروني خانه در حقيقت همان عمارت و حياطي است كه اكنون مورد بازديد علاقه مندان قرار مي گيرد و شامل اين بخش ها مي باشد: راهرو ورودي، حياط مركزي، تالار سرپوشيده و نورگير فوقاني آن، ايوان جنوبي، اتاق هاي تابستاني و حياط هاي خلوت بين اتاق ها و بالا خانه هايي كه به صورت قرينه در دو طرف تالار اصلي قرار گرفته اند، بادگيرها و زيرزمين (سرداب)، اتاق پنج دري زمستاني كه بدنه ي داخلي آن از گچ بري بسيار ظريفي با طرح گل و مرغ تزئين شده است، اتاق هاي آفتاب گير زمستان، بهار خواب جبهه ي شمالي، طارمي و قسمت غربي و ساير فضاها.
2- بخش اندرونی
اندروني خانه بروجردي خود شامل دو قسمت است:
قسمت جنوبي كه داراي يك حياط مركزي و تالار بزرگ پذيرايي مزين به آيينه كاري است و در دو طرف تالار بالاخانه هايي ساخته شده كه رو به داخل تالار باز مي شود. در ضمن در اطراف تالار بزرگ اتاق هاي گوشواره بنا شده است.
قسمت شمالي كه عبارت است از يك حياط خلوت، اتاق پنج دري ساده، صندوق خانه، اتاق نشيمن و سردابي بزرگ كه اين سرداب در حقيقت طبقه ي تحتاني تالار بزرگ قسمت اندروني است.
به طور كلي خانه بروجردي از نظر طرح، معماري، قدمت، تزئينات نقاشي و گچ بري جزء نفايس آثار تاريخي ايران است.
