یخدان زریسف از یخچال های تاریخی کرمان
گردشگری › آثار تاریخی
- 97/11/05
یخدان زریسف کرمان
یخدان‌ها (یخچال‌ها) در ایران نشانه‌ای از ذوق و هنر معماران چیره دستی محسوب می‌شوند که برای نگهداری یخ در روزهای گرم تابستان ساخته می‌شدند. یخدان زریسف یکی از چندین یخدان باقیمانده در کرمان و یادگاری از دوران قاجار است که در خیابان شهدا (زریسف) قرار دارد. یخدان تاریخی زریسف کرمان با خشت گل بنا شده و نشان دهنده معماری کهن کویرنشینان است. این اثر در تاریخ 25 اسفند 1379 با شماره ثبت 3510 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
معماری یخدان زریسف
برای ساخت این بنا از خشت خام استفاده شده است. عناصر اصلی یخدان زریسف شامل: مخزن، حصار، استخر، چاله‌ی یخ و مهمترین بخش این بنا گنبدی از نوع پستو می‌باشد. چال یا گودال یخدان و گنبد مخروطی را با چینه گلی و ضخیم ساخته‌اند تا بدین وسیله حرارت بیرون به درون کمتر سرایت کند. تونل ورودی چند متر با چال فاصله دارد تا هوای بیرون به سرعت وارد نشود.
تاج دیواره‌های یخدان در قسمت تزئینی متشکل از حداقل یازده مثلث است. نقش این دیواره‌ها ایجاد سایبان روی یخدان و همچنین جویی بوده که آب در آن یخ می‌زده است.یخدان‌ها معمولا در کنار قنوات ساخته می‌شدند و جوی‌هایی در کنار این یخدان ها بوده که با قرار گرفتن آب در این جوی‌ها و سرمای زیر صفر شبانه کویر باعث یخ زدن آب می‌شده است. سپس این یخ‌ها تکه تکه شده و جمع آوری می‌شده است و به داخل چاله یخ ریخته شده، تا در تابستان از آن استفاده کنند. علاوه بر این، یخ‌ها از برف‌هایی که در زمستان جمع‌آوری می‌شد نیز استفاده می‌کردند.
در این بنا جوی ها و همچنین قسمتی که به آن استخر می گفتند، تخریب شده است. داخل این یخدان گودی یا چاله‌ی نسبتا عمیقی وجود دارد که در حدود 5 متر ارتفاع آن بوده که باعث می شده یخ‌های جمع آوری شده همچنان تازه بماند تا در طول تابستان از آن استفاده کنند. کف این گودی یا چال از سنگ یا آجر ساخته شده است.
