مرال گوزن قرمز ایرانی
گردشگری › حیات وحش
- 97/08/04
مَرال یا گوزن قرمز یا گاو کوهی یکی از بزرگترین انواع گوزن و بزرگترین گوزن بومی ایران است . مرال موجود در ایران با نام علمی Cervus elaphus maral است که با نام انگلیسی Red Deer شناخته شده و یکی از 12 زیر گونه مرا ل در دنیا است.مشخصات:
جثه‌ای بزرگ و قوی با دست و پایی بلند دارد. موها کوتاه، به رنگ خاکستری تیره و در تابستان متمایل به قهوه‌ای اند. رنگ بچه‌هاقهوه‌ای متمایل به قرمز با خال‌های سفید است. ناحیه کفل برخلاف گوزن زرد که سفید است در مرال زرد است و تا بالای ران‌ها ادامه دارد. نرها شاخ‌های بلند با شاخک‌های نسبتاً منظمی دارند (بلندترین شاخ مشاهده شده 111 سانتی‌متر طول داشته است. شاخ مرال ایرانی غالباّ در جلوی پیشانی دو شاخک به نام گرک‌کُش دارد). شاخ‌ها، همه ساله در اسفند تا اوایل فروردین می‌افتند. شاخ‌های جدید بلافاصله شروع به رویش می‌کند، در اواسط تابستان کامل و سفت می‌شود و پوشش مخملی آن که کاملاً خشکیده شده است و در اثر شاخ زدن به بوته‌ها و درخت‌ها از بین می‌رود. معمولاً همه ساله به تعداد شاخک‌ها و طول شاخ‌ها افزوده می‌شود و در هشت تا 10 سالگی به حداکثر می‌رسد ولی از ان به بعد همه ساله از طول شاخ‌ها و تعداد شاخک‌ها کاسته می‌شود. شکارچیان به شاخک «خال» می‌گویند مثلاً مرال 20 خال در هر دو شاخ مجموعاً 20 شاخک دارد. (بیشترین تعداد مشاهده شده در ایران 22 شاخک است) در سنین پیری شاخ‌ها کوتاه و گاهی بدون شاخکند و اصطلاحاً‌به آنها سیخو می‌گویند.
اندازه‌ها:
طول سروتنه 160 تا 250 سانتی‌متر، دم 12 تا 15 سانتی‌متر، ارتفاع 120 تا 150 سانتی‌متر، وزن 100 تا 250 کیلوگرم.
زیستگاه:
منطقه خزری.
پراکندگی:
تمام مناطق جنگلی خزری. از آستارا تا پارک ملی
گلستان. طبق اظهار نظر و افراد محلی واطلاعات ثبت نشده تا حدود 70 سال پیش این حیوان در جنگل‌های ارسباران واقع در آذربایجان شرقی و حدود 110 سال پیش در منطقه پاپی لرستان وجود داشته است.
پراکنش جهانی:
اروپا، شمال آفریقا، آسیا و آمیکا. زیرگونه مرال فقط در آسیای صغیر و قفقاز وجود دارد.
عادات:
معمولاً شبگرد است. به صورت اجتماعی زندی می‌کند. ترکیب گله در فصول مختلف متفاوت است. معمولاً ماده‌ها، بچهها و نرهای نابالغ با هم و جدا از دستة نرهای مسن زندگی می‌کنند. گاهی ماده‌های پیر یا بدون بچه نیز با نرها مشاهده می‌شوند. نرهای پیر زندگی انفرادی را ترجیح می‌دهند. هر گروه دارای سلسله مراتبی است که به وسیله تهدید کردن، شاخ زدن، لگد زدن و تعقیب کردن مشخص می‌شود. حس شنوایی و بویایی قوی است. به خوبی شنا می‌کنند. در تابستان و به خصوص در فصل جفت‌گیری، مرال‌ها علاقه زیادی به مالیدن خود در لجن‌زارها دارند. معمولاً در اواخر غروب از جنگل خارج می‌شوند و تا اوایلصبح در زمین‌های باز چرا می‌کنند ولی روزها را در مناطق انبوه جنگلی به استراحت می‌پردازند.
غذا:
از علوفه، جوانه، برگ‌های جوان، قارچ و تمشک تغذیه می‌کند.
تولیدمثل:
معمولاً در اواسط شهریور ماه جفت‌گیری شروع می‌شود و تا اواسط مرماه ادامه می‌یابد. همه ساله در این فصل ماده‌ها در محل‌های مشخصی جمع می‌شوند، رها نیز محل عادی زندگی خود را ترک کرده و به ماده‌ها می‌پیوندند. در این زمان بین نرها جدال‌هایی برای تعیین قلمرو و تشکیل حرمسرا در می‌گیرد که با شاخ زدن، صدا دادن و پاشیدن ادرار همراه است. در این زمان مرال‌های نرِجوان و یا ضعیف به بیرون رانده می‌شوند. ولی آنها گاهی اوقات در اطراف حرمسرا مانده و مترصد فرصتی برای جدا کردن ماده و جفت‌گیری با آن هستند. نرهای غالب گاهی متجاوز از ده ماده را در اختیار می‌گیرند ولی به ندرت پدر بیش از چهار فرزند می‌شوند. در فصل جفت‌گیری در اکثر زیستگاه‌های مرال صدای نرها که به گاو بانگ معروف است شنیده می‌شود. شکارچیان با تقلید این صدا مرال‌های نر را به مبارزه می‌طلبند و از فاصله نزدیک آنها را شکار می‌کنند. در گذشته که در زیستگاه مرال ببر وجود داشت گاهی به جای مرال، ببر به سراغ شکارچیان می‌آمد. مرال‌ها معمولاً در مناطق باز جفت‌گیری می‌کنند. دوره آبستنی حدود 240 روز است. یک بچه می‌زاید که وزن آن 13 تا 18 کیلو است. بچهها بعد از تولد قادر به راه رفتن و دویدن هستند. ولی مادر معمولاً ترجیح می‌دهد آنها را به مدت دو تا سه هفته در بین علف‌های بلند مخفی کند. خال‌های سفید رنگ روی بدن بچهها، آنها را از دید طعمه‌گیرها مخفی می‌کند. بچهها تا یک سالگی وابسته به مادرند و حدود یک و نیم یک و نیم سالگی بالغ می‌شوند. معمولاً بیش از 50 درصد بچهها قبل از یک سالگی به علل مختلف تلف می‌شوند. طول عمر در اسارت حدود 25 سال است.
وضعیت فعلی:
دشمن طبیعی مهم آن پلنگ و گرگ است. همه ساله تعداد زیادی مرال توسط شکارچیان شکار می‌شوند، ولی به علت داشتن قدرت استتار خوب، حس شنوایی قوی و زندگی در مناطق صعب‌العبور جنگلی، در حال حاضر خطری جدی نسل این حیوان را تهدید نمی‌کند. اما با توجه به قطع بی‌رویه درختان جنگلی و تخریب زیستگاه احتمال دارد در آینده نه چندان دور نسل آن در معرض خطر انقراض قرار گیرد. بررسی‌های اخیر نشان می‌دهد که در حال حاضر در برخی از مناطق گیلان و مازندران تعداد مرال به شدت کاهش یافته است. در حال حاضر بیشترین تعداد مرال در در گلستانک واقع در منطقه حفاظت شده البرز مرکزی، سیاه استخر واقع در منطقه حفاظت شده دودانگه در مازندران و پارک ملی گلستان مشاهده می‌شود. به تازگی تعدادی مرال از پارک جنگلی قرق گرگان به محوطه محصوری در جنگل های آینه لو واقع در منطقه حفاظت شده ارسباران منتقل شد که تعداد آنها در حال افزایش است.
