خط برف چیست
علمی و تکنولوژی › علمی
- 97/11/22
برف مرز یا خط برف به مرز نواحی پوشیده از برف و سطوح خالی از برف گفته می‌شود. خط برف بر اساس فصل‌های سال و نیز به نسبت ارتفاع تغییر می‌کند. برف‌مرز دائمی به خطی گفته می‌شود که در بالای آن برف در تمام طول سال ذوب نشده و باقی می‌ماند. جایگاه این خط مرزی به ارتفاع خورشید، عرض جغرافیایی، وزش بادها، دما و رطوبت بستگی دارد. ممکن است یک کمربند برفی در رشته کوهی واحد، سال به سال بر اثر تغییرات آب و هوایی تغییر کند. در منطقه استوایی، این مرز برفی حدود ۴,۸۰۰ متر بالاتر از سطح دریا است، در حالی که در مدارهای فرعی استوایی حدود ۶,۴۰۰ متر بالاتر از سطح دریا قرار دارد.خط برف کوه های راکی واقع در ایالات متحده به ارتفاع تقریبی ۳,۲۰۰ متر بالاتر از سطح دریا می رسد.
برف مرزهای ایران
مرز زیرین برف‌مرزهای دائمی در ایران شمالی در حدود ارتفاع ۴۲۰۰ متری و در ایران مرکزی و جنوبی در حدود ۴۸۰۰ تا ۵۰۰۰ متر است. این وضعیت باعث شده تا قلمرو گسترش یخچال‌های کوهستانی به قله‌های مرتفع کوه‌های البرز و سبلان محدود شود. چون در هیچ نقطه‌ای از ایران مرکزی و جنوبی ارتفاع کوهستان‌ها به برف‌مرزها دائمی در حال حاضر (۴۸۰۰ تا ۵۰۰۰ متر) نمی‌رسند، بنابراین هیچ اثری از عملکرد یخچال‌های کوهستانی در این نواحی به چشم نمی‌خورد. البته این امکان وجود دارد که به دلیل شرایط توپوگرافی، در برخی از کوهستان‌های زاگرس مرتفع مانند زردکوه و دنا به علت تغذیه نسبتاً فراوان در فصل سرد، برف‌های چندساله در ته دره‌های فرعی حاشیه قله‌ها باقی بماند ولی این برف‌های یخی (نِوِه) نقش چندانی در تحول ناهمواری‌ها ندارند.
برف مرزها در مناطق مختلف جهان
تأثیرات دو عامل ارتفاع و عرض جغرافیایی تعیین‌کننده موقعیت برف‌مرز در یک منطقه مشخص است. برف‌مرز در مناطق استوایی معمولاً در ارتفاع ۴٬۵۰۰ متری از سطح آب‌های آزاد قرار دارد. با حرکت به سمت مدارهای رأس‌السرطان و رأس‌الجدی ارتفاع برف‌مرز افزایش می‌یابد. در کوه‌های هیمالیا مرز برف‌های دائمی در ارتفاع ۵٬۷۰۰ متری قرار دارد، در حالی که بر روی مدار رأس‌الجدی هیچ برف‌مرز دائمی در سراسر کوه‌های آند به دلیل خشکی زیاد و کمبود شدید رطوبت وجود ندارد. در سرزمین‌های بالاتر از مناطق مداری با افزایش عرض جغرافیایی ارتفاع برف‌مرز به‌طور پیوسته پایین می‌آید، به‌گونه‌ای که در نقاط مرتفع کوه‌های آلپ به کمتر از ۳۰۰۰ متر رسیده و در کلاهک‌های یخی در نزدیکی مناطق قطبی، ارتفاع برف‌مرز به سطح دریا می‌رسد.
فاصله نسبی از دریا و ساحل نیز می‌تواند بر ارتفاع برف‌مرز تأثیر بگذارد. در مناطق نزدیک به ساحل نسبت به مناطقی در درون خشکی‌ها که در همان ارتفاع و عرض جغرافیایی قرار دارند به دلیل بارش برف زمستانه بیشتر و هچنین میانگین دمای تابستانه کمتر در مناطق ساحلی، برف‌مرز در ارتفاع کمتری قرار دارد. همچنین جریان‌های اقیانوسی بزرگ‌مقیاس نیز می‌توانند اثری مشخص بر مناطق وسیع بر جای بگذارند که در تغییر برف‌مرزها مؤثر است، مانند جریان اطلس شمالی که باعث گرم‌شدن شمال اروپا شده و حتی برخی از مناطق مجاور اقیانوس منجمد شمالی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
