دریاچه نمک خور اصفهان بزرگ ترین دریاچه فصلی نمک ایران
گردشگری › جاذبه های طبیعی
- 97/09/04
دریاچه نمک خور اصفهان
در مرکز سرزمین عزیزمان ایران، جاذبه ای طبیعی و چشم نواز به چشم می خورد که دریاچه نمک خور نام دارد و خودش را در قسمت مرکزی تا جنوبی کویر مرکزی ایران گسترده است. این دریاچه 2000 کیلومترمربع وسعت دارد و با عنوان بزرگترین دریاچه فصلی نمک ایران شناخته می شود.
ارتفاع 707 متر از سطح آب های آزاد نیز باعث شده تا این دریاچه جزو کم ارتفاع ترین نقاط در فلات ایران به شمار رود. به دلیل همین ارتفاع کم، دریاچه نمک خور را می توان یک پلایای منحصر به فرد در سطح نیز به شمار آورد. پلایا به زمین های کم ارتفاع پوشیده از گل و خاک رس و نمکی گفته می شود که زمانی بستر دریاچه های خشکیده بودند. این پدیده زمین هایی را شامل می شود که در حوضه های بسته بیابانی قرار دارند و کم ارتفاع تر از نقاط اطراف خود هستند.
آب و هوا دریاچه نمک خور
آب‌وهوای منطقه بسیار گرم و خشک و میزان ریزش باران در دریاچه به‌صورت میانگین 20 میلی‌متر در سال است. این دریاچه در وسعت 2 هزار کیلومترمربع با ضخامت متوسط پوسته نمکی حدود شش متر است. در هنگام بارش و ورود سیلاب‌های زمین‌های اطراف به دریاچه سطحی از آب سطح دریاچه را فرامی‌گیرد. هرز آب‌های ورودی به دلیل شوری کویرهای اطراف اشباع از نمک هستند و به دلیل گرمی بالای هوا به‌سرعت تبخیر شده نمک خود را در دریاچه باقی می‌گذارند.
دمای هوا در گرم‌ترین زمان به 55 درجه و در سردترین زمان (شب) به 25 درجه می‌رسد. میزان رطوبت هوا در فصول گرم در حدود بسیار ناچیزی کاهش می‌یابد. اختلاف زیاد درجه حرارت در روز و شب باعث شکسته شدن لایه نمک سطحی گشته و لایه‌های مرطوب زیرین از شکست‌های ایجادشده رطوبت خود را از دست می‌دهند که این عامل باعث شکل‌گیری چندضلعی‌های نمکی (پلتفورم های نمکی) می‌گردد. همچنین حرکت لجن‌های سیاه لایه‌های زیرین در این شکل‌گیری‌ها مؤثر است.
با هر بار بارش و تبخیر آب در این دریاچه، نمک‌های موجود کرت بندی‌های زیبایی به شکل پلی‌گون تشکیل می‌دهند که دیدن مناظر آن خالی از لطف نیست.
ویژگی دریاچه نمک خور
این کویر از دو چاله شمالی و جنوبی تشکیل شده که وسعت چاله جنوبی 3 برابر بزرگ‌تر از چاله شمالی است. 20% سطح چاله شمالی را نمک سیاه تشکیل می‌دهد در حالی که در چاله جنوبی این سطح تنها 5% است.
این دریاچه در فصول بارش به‌صورت مخلوطی از گل رس و نمک در می‌آید و در فصول خشک به‌صورت دریایی سفید از نمک تبدیل می‌شود. فشردگی نمک در لایه‌های زیرین، رانندگی بر روی قسمت‌هایی از این دریاچه را بسیار سهل و آسان کرده است. در سال‌های اخیر مطالعاتی جهت استخراج پتاس از این دریاچه صورت گرفته است که در صورت عملی شدن، این دریاچه را به یکی از بزرگترین معدن پتاس در جهان تبدیل خواهد کرد.
شش ضلعی های نمک خور
به اعتقاد گابریل (1998) چهره کویرهای ایران شوره زاری غنی از نمک است. تبلورهای نمک بر خاک رس فشار می‌آورد و آن را متورم می‌سازد، لذا چین‌هایی با شعاع زیاد و طول‌موج تقریبی 400 متر به‌جود می‌آورد که پس از استغراق، مجدداً در محل‌های مختلف تشکیل می‌شود.
این ورقه‌های نمک با برآمدگی‌های کوچک رسی که گاهی برفی از نمک بر روی آن دیده می‌شود و گاهی نیز به‌صورت دانه‌دانه است، به‌صورت متناوب در کنار هم قرار می‌گیرند.
برآمدگی‌های دانه‌ای در معرض باد خوردگی است، خشک شدن نیز موجب تشکیل چندضلعی‌هایی در رس می‌شود که پوشش نمک را نیز قطع می‌کند در این صورت چهره‌ای از تکتیر تشکیل می‌شود.
محققین شوروی نیز ازجمله ویژگی‌های بارز چاله‌های تشتکی شور و رسی را بدین صورت ارائه داده‌اند که: سطح این مناطق خشک شده و به‌صورت شکاف‌هایی در می‌آید. تبخیر آب شور مابین شکاف‌های چندضلعی‌ها، منجر به باقی ماندن تجمع نمک مخصوصاً در مرز چند ضلعی‌ها می‌شود. در فصل گرما و تابستان، فرصت خشک شدن به وجود می‌آید و همراه با آن، موجب تشکیل پوسته‌ها و چندضلعی‌ها می‌گردد.
اختلاف زیاد درجه حرارت در روز و شب، تبخیر زیاد، میزان کم بارندگی و وجود لایه‌های رسی سبب شکسته شدن لایه نمک سطحی‌شده و لایه‌های مرطوب زیرین از شکست‌های ایجاد شده رطوبت خود را از دست می‌دهند که موجب شکل‌گیری پلی گونال (به ضم اول) نمکی می‌شود.
مسیر دسترسی
آدرس: استان اصفهان، 40 کیلومتری شرق مرکز شهرستان خور و بیابانک، محور ارتباطی طریق‌الرضا(ع) خور ـ طبس
با حرکت از شهرستان خور به سمت طبس بعد از طی مسافت 40 کیلومتر قسمت جنوبی دریاچه را خواهید دید. می توانید در مکان امنی توقف کرده و گشتی در آن بزنید. مسیرهای دیگری هم برای رسیدن به دریاچه وجود دارند؛ اما به علت باتلاقی بودن زمین های اطراف و گاه خود دریاچه به هیچ عنوان پیشنهاد نمی شوند.
