مکتب ادبی دادائیسم
خواندنی › شعر و ادبیات
- 97/08/16
دادائیسم مکتبی ادبی هنری است که در قرن بیستم میلادی در اروپا رواج یافت. واژه «دادا» در زبان فرانسه به معنی سرگرمی و مسخرگی است. کودکان آن را به معنی اسب چوبی به کار می برند. همچنین معنای همه یا هیچ نیز از آن استنباط می شود. دادائیسم در روز هشتم فوریه سال 1916 م. در کافه‌ای در شهر زوریخ سوئیس متولد شد. نام این مکتب از کنار هم گذاردن اتفاقی حروفی از فرهنگ لاروس به دست آمد. دادائیسم، مکتبی است پوچ گرا و هیچ انگار که در سال های پس از جنگ جهانی اول رواج داشت. در واقع، دادا واکنشی است انقلابی به پیامدهای ناگوار جنگ جهانی اول. با شروع جنگ، انتشار کتاب ها و مجلات متوقف شد و این امر، سبب رکود ادبیات و هنر در جهان گردید. اوضاع نابسامان و آشفته، حتی افکار هنرمندان را مشوش نموده بود. در همان سال ها، نوجوانانی پا به عرصه اجتماع نهادند که بلافاصله از آغوش خانواده و مدرسه، رهسپار میدان‌های جنگ می شدند. روشن است که آنها در بدو ورود به جامعه با چه صحنه هایی مواجه می شدند؛ صحنه هایی مانند مرگ، نابودی، ویرانی، قتل و خون ریزی و اسارت. این عامل سبب شد آن ها به همه قرار دادهای اجتماعی، سیاسی و حتی هنری بدبین گردند و این قوانین را عامل جنگ و ویرانی بدانند. آنان امیدی به بازگشت ثبات و آرامش جهان نداشتند. از این رو، پس از جنگ، واکنشی ناگهانی و ویرانگر از خود نشان دادند و مکتب دادائیسم را پایه گذاری کردند. دادائیست ها با هر چیزی که ظاهر عقلانی داشت، مبارزه می کردند و آن را به باد انتقاد و استهزاء می گرفتند و تمام تلاششان بر این بود که به نوعی آزادی مطلق دست یابند. آنها حتی ادبیات را انکار می کردند و از آن متنفر بودند؛ زیرا ادبیات و هنر را وسیله‌ای برای تبلیغ جنگ می دانستند. این نهضت فکری که در سوئیس متولد شده بود، با فاصله اندکی در فرانسه، آلمان، ایتالیا، هلند، اسپانیا و حتی آمریکا رواج یافت.دادائیست ها جامعه را نقد می کردند، ولی زبان و آثار آن ها به گونه‌ای نبود که مردم با آن ارتباط برقرار کنند و منظور آنها را بفهمند. مثلاً شیوه نویسندگی آن ها به این ترتیب بود که مقاله ای را از یک روزنامه انتخاب می کردند و آن را با قیچی تکه تکه می نمودند تا حدی که در هر قطعه تنها یک کلمه باقی بماند. آن ها قطعات بریده کاغذ را در کیسه ای می ریختند و آن را تکان می دادند سپس یکی یکی آنها را بیرون آورده و در کنار هم قرار می دادند. واضح است که مطلب به دست آمده تا چه حد نامفهوم و بی معنا خواهد بود. قطعه زیر نمونه ای از اشعار دادائیست هاست:
«بلوری از فریاد مضطرب می اندازد روی صفحه ای که خزان. خواهشمندم گردی نیم بیان مرا به هم نزنید. غیر ذی فقار. شامگاهان آرامی حسن و جمال دوشیزه ای که آب پاشی راه مرداب را تغییر شکل می دهد».
پس از مدتی دادائیسم که ریشه در مکتب هایی چون امپرسیونیسم، کوبیسم و فوتوریسم داشت، با تغییراتی که در جهان بینی و نگرش اعضای آن به وجود آمد، زمینه ایجاد مکتب سوررئالیسم را فراهم آورد.نخستین پایه گذاران مکتب سوررئالیسم کسانی بودند که روزی در مکتب دادائیسم فعالیت داشتند. آندره برتون یکی از این افراد است. مکتب دادائیسم به خاطر افکار و تندروی برخی از اعضای آن و نیز به سبب آن که نتوانست با مردم ارتباط مناسبی برقرار کند، عمر چندان طولانی نداشت .
