خلاصه ای از زندگی شامی کرمانشاهی شاعر کرد زبان
خواندنی › زندگی نامه
- 97/08/23
شاهمراد مشتاق (شامی کرمانشاهی) در سال 1296 خورشیدی در محله چنانی کرمانشاه به دنیا آمد. نام پدرش خدامراد و نام مادرش فانوس بود. شامی در چهار سالگی در پی بیماری آبله نابینا شد. وی در دوران کودکی، پدر و مادر خود را از دست داد و از همان سال‌ها مجبور بود با اتکا به قوت بازوی خود زندگی‌اش را اداره کند. فقر شدید به شامی امکان تحصیل نداد و او بی سواد ماند، با این حال وی با یکی از روحانیان شهر به نام شمس‌الدین آل آقا(شمس‌العلما) ارتباط پیدا کرد و وی شامی را با ادبیات کلاسیک فارسی و به ویژه خیام، سعدی و حافظ آشنا کرد. شامی تحت تأثیر اشعاری که می‌شنید .دست به سرایش شعر به زبان کردی زد. کلمه شامی نه تنها مخفف و فرم عامیانه کلمه «شاهمراد» در کردی جنوبی است، بلکه صفت نسبی و به معنای «منسوب به زمان شام» نیز هست که گویای تاریکی زندگی شاعر و نابینا بودن او میباشدروژی كه من بیم وَ مادرﹾ پیدا قَومان وَ شادی وخت بی، بون شیدا
هنوز نشناسوم چپ و راسِ دَس دَسِ جهاندار، جهان بینم بَس
سه ساله نیمه، طفلِ خوار و زار مادرم وَ دردﹾ سختی بی دچار
شَش ماهِ تمام دَ بانِ جا بی عاقبت دوای دردش فنا بی
له بعدِ ده سال فوتِ مادرم خاك یتیمیش رشیاده سرم
آثار شامی کرمانشاهی و محتویات آن
اشعار شامی به گویش جنوبی از زبان کردی و با لهجه کرمانشاهی سروده شده‌است. افزون بر این وی اشعاری نیز به زبان فارسی سروده است. مضمون اشعار وی بیان فقر و تنگ دستی طبقه فرودست اجتماع و محرومیت‌های آنان به زبانی عامیانه است. وی اشعاری نیز با مضمون سیاسی دارد که بازآفرینی یک گفت وگو میان شاعر و نخست وزیر وقت، محمد مصدق است. به گفته محمدعلی سلطانی، وی در وقایع سال 1332 خورشیدی، به عضویت جبهه ملی ایران درآمده بوده‌است
جواوو سلامم نیَشنوم له کس
بیکار چوو ایمه له ایران فره س
خوش وه حال هر کس مرید، آسودَس
دکتر مصدق تکلیفمان چه س؟
نیمی و ملت دچار دردن
له صبح تا غروب بیکار مگردن
و گسنه ی وینه ی زعفران زردن
مرد مبازره روژ نبردن
زر ارای ایووه و شرّ ارای ایمه س
دکتر مصدق تکلیفمان چه س؟
نیمی و ملت چو گای پرواری
هر خُوَن و خفِن له سمن کاری
نه درد جفت خوَن، نه درد گاری
سر مسن وجام باده ی بی عاری
همیشه هفت رنگ له سفره شان هس
دکتر مصدق تکلیفمان چه س؟
.
.
.
سبک شعری شامی کرمانشاهی
اشعار شامی مملو از صنایع ادبی بدیع است. همچنین از نظر قواعد دستور زبان نیز در خور تحسین است و مسائل ظریف صرفی و نحوی در اشعار او به وفور به چشم می‌خورد. مصائبِ زندگی شامی، شایستگی سخن گفتن به زبان دردمندان جامعه را به او داده است. شعر شامی آینه دردهای اجتماعی نظیر فقر و اعتیاد است. ویژگی اشعار شامی تشریح دقیق مصائب با جزئیات طنز آمیز آن ها به زبان عامه مردم است و دلیل عمومی شدن و افواهی شدن ابیات او همین دو ویژگی طنز آمیز بودن و بیانِ واقعیتِ دردهای مردم به زبان خودشان است. ترجیع بند"كرانشینی" معروف ترین سروده شامی است كه در آن ضمن بیان دقایق و جزئیات حیرت انگیزی از دردهای اجاره نشین ها، بر این دردها مرهمِ طنز می گذارد و آن ها را قابل تحمل تر می سازد. می گویند شامی این شعر را از مرحوم "غلامرضا پارسا" نمایشنامه نویس و شاعر کرمانشاهی (1286-1332 خورشیدی) الهام گرفته که از دیگر اشعار معروف او که در دهن عام افتاده این ابیات است
آثارشامی کرمانشاهی
تاکنون دو تصحیح از اشعار شامی کرمانشاهی انجام شده و با مشخصات زیر به چاپ رسیده‌است:
شامی ک‍رم‍اش‍ان‍ی، شاهمراد، چ‍ه‌پ‍ک‍ه گ‍وڵ (دسته‌گل)، تهران: صدا و سیمای جمهوری اسلامیرایران، انتشارات سروش، 1364.
شامی ک‍رم‍اش‍ان‍ی، شاهمراد، چه‌پکه‌گوڵ(دسته‌گل)، ئاماده کردنی ماجد مه‌ردوخ روحانی، تهران: آنا، مهاباد: موساسیر، 1390.
شامی ک‍رم‍اش‍ان‍ی، شاهمراد، چنانی: دی‍وان شامی ک‍رم‍اش‍ان‍ی، با م‍ق‍دم‍ه و ش‍رح اح‍وال شاعر، ح‍واش‍ی و ت‍ع‍ل‍ی‍ق‍ات، ب‍ه‌اه‍ت‍م‍ام محمدعلی سلطانی، تهران: س‍ُه‍ا، 1374.
همچنین بخشی از اشعار وی به زبان فارسی ترجمه شده‌است:
شامی ک‍رم‍اش‍ان‍ی، شاهمراد، کرانشینی، برگردان به فارسی به کوشش م. رنجبر، سنندج: پرتو بیان، 1387
شامی در دوم آذر ماه1363 در سن 67 سالگی در پی یک بیماری طولانی در کرمانشاه درگذشت
