آشنایی با فلسفه و احکام نماز
سبک زندگی › دین و زندگی
- 97/09/07
تعریف سلام نماز:
سلام در لغت از «س.ل.م» به معنای سلامتی، امنیت و صلح است که در فارسی به درود ترجمه شده است.
در روایت است که مردی از امیرمؤمنان(ع) پرسید: معنای "السلام علیکم..." چیست؟ امام فرمود:
«پیشوای مترجمان فرمایش خداست و در وقتی که "السلام علیکم..." خطاب به همگان می‌گوید، به معنای آن است که همگی از عذاب خدا در روز قیامت مصون هستید.»
همچنین در روایتی دیگر از امام صادق(ع) نقل شده است:
«معنای سلام در آخر هر نماز امان است، یعنی کسی که امر پروردگار متعال را به جا آورد و به سنت پیغمبر خدا به حال خضوع و خشوع عمل کند، پس او از بلای دنیا و از عذاب آخرت در امان می‌ماند.»
معانی سلام های نماز:
سه سلام در آخر نماز خوانده می‌شود:
« اَلسَّلامُ عَلَیک اَیهَا النَّبِی وَ رَحْمَةُ اللَّه وَبَرَکاتُهُ»؛
یعنی سلام بر تو‌ای پیغمبر و رحمت و برکات خدا بر تو باد.
« اَلسَّلامُ عَلَینا وَ عَلی عِبادُ اللَّه الصّالِحینَ»؛
یعنی سلام از خداوند عالم بر نمازگزاران و تمام بندگان خوب او.
« اَلسَّلامُ عَلَیکمْ وَ رَحْمَةُ اللَّه وَ بَرَکاتُهُ»؛
یعنی سلام و رحمت و برکات خداوند بر شما مؤمنین باد.
مخاطب سلام های نماز:
مخاطب سلام اول نماز پیامبر اکرم (ص) است.
مخاطب سلام دوم نماز همه مؤمنان و بندگان صالح خداست که شامل انبیا، مؤمنان و جنیان مؤمن می‌شود؛
مخاطب سلام سوم نماز بر اساس روایات مختلف می‌تواند ملائکه موکل انسان، ملائکه و فرشتگان و یا انبیاء الهی باشد.
احکام سلام نماز:
بعد از تشهد رکعت آخر نماز مستحب است در حالی که نشسته و بدن آرام است بگوید:
«اَلسَّلاٰمُ عَلَیْکَ ایُّهَا النَّبِیُّ وَرَحْمَةُ اللّٰهِ وَبَرَکٰاتُهُ» و بعد از آن باید بگوید:
«اَلسَّلاٰمُ عَلَیْکُمْ» و احوط استحبابی آن است که
«وَرَحْمَةُ اللّٰهِ وَبَرَکٰاتُهُ» را اضافه نماید، یا بگوید:
«اَلسَّلاٰمُ عَلَیْنٰا وَعَلَی عِبٰادِ اللّٰهِ الصّٰالِحِینَ».
اگر سلام نماز را فراموش کند و موقعی یادش بیاید که صورت نماز به‌هم نخورده و کاری هم که عمدی و سهوی آن نماز را باطل می‌کند مثل پشت به قبله کردن انجام نداده،باید سلام را بگوید و نمازش صحیح است.
اگر سلام نماز را فراموش کند و موقعی یادش بیاید که صورت نماز به‌هم خورده است، چنانچه پیش از آن که صورت نماز به‌هم بخورد کاری که عمدی و سهوی آن نماز را باطل می‌کند،مثل پشت به قبله کردن انجام نداده باشد نمازش صحیح است،و اگر پیش از آن که صورت نماز به‌هم بخورد،کاری که عمدی و سهوی آن نماز را باطل می‌کند انجام داده باشد بنابر احتیاط نمازش باطل است،گرچه صحیح بودن آن خالی از قوّت نیست.
در باره حكمت و فلسفه «سلام» می‌توان به موارد زیر اشاره كرد:
1. احساس یگانگی و همدلی مسلمانان
نمازگزار وقتی در سلام نماز به همه مؤمنان و بندگان صالح و بر خودش سلام می‌دهد، احساس می‌كند كه تنها نیست و یكی از آحاد امت بزرگ اسلام است و با مردان خدا، در هر جای زمین احساس همبستگی می‌كند.
2. امان خواستن از خدا
واژه سلام در میان دو معنا مشترك است: 1 ـ درود و تحیت 2 ـ نام مقدس خداوند .
طبق معنای اول، معنای سلام‌های نماز روشن است؛ ولی بر اساس معنای دوم ؛ اشاره و كنایه از این است كه نمازگزار به اذن پروردگار، سلامتی و امن از عذاب را برای مؤمنان تفأل می‌زند.
چنانكه امام صادق(علیه السلام) می‌فرماید: «معنی السلام فی دَبر كل‌ّ صلاة‌ٍ الامان ؛ معنی سلام در آخر هر نمازی، امان است» یعنی اگر نماز را در حالی كه قلبش خاضع است به جای آورد از بلاهای آخرت در امان خواهد بود».
3. جلب رحمت الهی
امام علی (علیه السلام) می‌فرماید: در معنای «السلام علیكم و رحمة الله و بركاته» از خدا ترحّم خواستن برای خود و همه بندگان است، كه این خود سبب ایمن شدن از عذاب قیامت است»
4. یاد آوری نام الهی
امام صادق (علیه السلام) فرموده است: «سلام، یكی از اسم‌های خدا است و اگر می‌خواهی سلام نماز را به‌خوبی انجام داده و معنایش را ادا كنی، پس باید از خدا بترسی و دین و قلب و عقلت را سالم نگه داری و آنها را به ظلمت گناه نیالایی.»
5. تلقین نیكی ها و شایستگی ها
یكی از درس‌ها و ثمرات نماز این است كه هر نمازگزاری، در هر شبانه روز پنج بار به خود تلقین می‌كند كه از بندگان نیكوكار و شایسته خداوند است (السلام علینا و علی عبادالله الصالحین). كسی كه نماز می‌خواند، اگر به معنای این جمله توجّه كند، وجدانش تحت تأثیر قرار می‌گیرد و سعی می‌كند با پیام آن تلقین مخالفت نكند و اعمال خلاف مرتكب نشود و خود را هر چه بیشتر به نیكوكاران الگو نزدیك سازد.
6. ارتباط با فرشتگان
سلام، نوعی ارتباط با فرشتگان و اظهار دوستی با آنان است. در تعیین این مطلب، روایتی نقل شده است:
از امام صادق(علیه السلام) پرسیدند، چرا در وقت سلام، نمازگزار رو به طرف راست بر می‌گرداند، نه به چپ؟ فرمود: ملكی كه كارهای بد را می‌نویسد، در طرف چپ است. و چون نماز همه‌اش خوب است و بدی در او نیست، به طرف راست سلام داده می‌شود، نه طرف چپ.»
7. پیوند دوستی و محبت با دیگران
سلام، خواستاری سلامتی، امنیت، خیر و بركت و سعادت است. نمازگزار با سلام دادن، نشان می دهد كه دوستدار و خیرخواه همه خوبان و نیكوكاران است و همواره آرزوی سلامتی آنان را دارد. این مسأله باعث نزدیكی قلب‌ها به هم و مستحكم‌تر شدن دوستی‌ها و برادری‌ها است.
