شناخت بیماری روانی فوبیا و نشانه ها و راه درمان آن
پزشکی و سلامت › روانشناسی
- 97/09/14
افراد مبتلا به فوبیا مدت زیادی را با اجتناب از خطر درک شده ای که در ذهنشان بسیار بزرگ تر از زندگی واقعی است می گذرانند.اگر با منشأ ترس یا فوبیای خود روبرو شوند، فرد از پریشان حالیِ شدیدی رنج خواهد برد، که می تواند با عملکرد طبیعی آنها تداخل داشته باشد، که این می تواند بعضی وقتها منجر به وحشتی کلی شود.
برای برخی از افراد، حتی فکر کردن در مورد فوبیای آنها بسیار ناراحت کننده ودردناک است.
یک فوبیا زمانی شروع می شود، که فرد شروع به شکل دادن زندگی خود پیرامون دوری کردن از چیزی که باعث ترس شود، می کند. یک فوبیا بسیار جدی تر از یک ترس ساده است. افراد مبتلا به فوبیا نیاز به غلبه و خلاص شدن از هرچیزی که باعث اضطراب و وحشت آنها می شود، دارند.
واقعیت هایی کوتاه در مورد فوبیا
- فوبیاها بسیار جدی تر از ترس های ساده هستند
- بیش از ۵۰ میلیون نفر در ایالات متحده مبتلا به فوبیا هستند
- زنان عموما بیشتر از مردان از فوبیا رنج می برند
- با وجود افراد فوبی که می دانند ترس آنها غیر منطقی است، آنها نمیتوانند احساساتشان را کنترل کنند.
- علائم ممکن است شامل عرق کردن، درد قفسه سینه، و سوزن سوزن شدن باشند
- مناطق مغزی خاصی در فوبیا دخالت دارند
کلمه “فوبیا” برای تعدادی از مفاهیم کاملا متفاوت استفاده می شود.
اگر فوبیا از چیزی است که فرد مبتلا، به ندرت با آن روبرو می شود، مانند مارها، زندگی روزانه آنها تحت تاثیر قرار نخواهد گرفت.
با این وجود، نادیده گرفتن و دوری از برخی از فوبیا های پیچیده غیر ممکن است، از قبیل آگورافوبیا (ترس از ترک خانه و یا حضور در مکان های عمومی) و یا ترس از اجتماع (ترس از بود در میان گروهی از مردم).
سه دسته اصلی از فوبیا وجود دارد:
1. فوبیاهای به خصوص (فوبیا های ساده)
2. فوبیای اجتماعی
3. آگورافوبیا
فوبیا های به خصوص (فوبیا های ساده)
ترس بیش از حد در مورد شرایط به خصوص، موجودات زنده، مکان ها، فعالیت ها و یا چیزهای دیگر. مانند ترس از:
- دندانپزشکان (دنتو فوبیا)
- خفاش ها (چیروپتوفوبیا)
- سگ ها (سگهراسی یا سینوفوبیا)
- پرواز (آویوفوبیا)
- مار ها (اُفیدیو فوبیا)
- پرندگان (اورنیتو فوبیا)
- قورباغه ها (رانیدا فوبیا)
در نمونه ی موجود در زیر، فوبیای اجتماعی و آگورافوبیا، به عنوان فوبیاهای پیچیده نامیده می شوند. آنها به ترس یا اضطراب ریشه ایِ عمیق در مورد بعضی موقعیت ها، حوادث یا شرایط خاص، که آنها را نسبت به فوبیا های ساده بسیار ناتوان تر می کنند، مربوط هستند.
فوبیای اجتماعی
فوبیاهای اجتماعی اکنون اختلال اضطراب اجتماعی نامیده می شوند. فرد مبتلا به فوبیای اجتماعی، موقعیت های اجتماعی برایش سخت و مشکل و گاهی غیر قابل تحمل هستند. رفتن به مهمانی ها، مراسم عروسی، گردهمایی ها و نمایشگاه ها موجب اضطراب این افراد می شود؛ در آنها ترسی از خجالت زده شده یا تحقیر شدن در جامعه یا انظار عمومی وجود دارد.
این اغلب شامل ترس از مورد قضاوت دیگران قرار گرفتن نیز می شود. افراد مبتلا به فوبیای اجتماعی احساس می کنند که در شلوغی آنها زیر ذره بین هستند و مورد بررسی قرار میگیرند؛ روی هم رفته آنها ترجیح می دهند از اجتماعات دسته جمعی دوری کنند.
روانشناسان می گویند که درصد بالایی از افراد بزرگسالِ مبتلا به فوبیای اجتماعی، در دوران نوجوانی شروع به دوری از موقعیت های اجتماعی و منزوی بودن می کنند. مطالعات نشان داده اند که شیوه ی زندگی جدایی مانده و دوری از دیگران آن ها، بتدریج استعدادشان را برای مبتلا شدن به افسردگی افزایش می دهد. کارشناسان تاکید دارند که فوبیای اجتماعی همانند خجالتی بودن نیست. افراد چاق ممکن است به دلیل وزن خود، دچار اختلال اضطراب اجتماعی شوند.
آگورافوبیا
افراد مبتلا به آگورافوبیا از اینکه خود را در موقعیت هایی قرار دهند که در آن راه فراری وجود نداشته باشد، وحشت دارند؛ آنها می ترسند که بدون هیچ کمکی در یک موقعیت بسیار سخت گیر بیفتند. آگورافوبیا می تواند شامل نگرانی در سفر با اتوبوس یا قطار یا رفتن به مغازه های بزرگ و یا مراکز خرید باشد. در مواردی که علائم شدید هستند، بیمار ممکن است حتی قدم گذاشتن به بیرون از خانه برایش تحمل ناپذیر باشد.
بیماران مبتلا به این اختلال، در معرض خطر ابتلا به اختلال پانیک نیز هستند. این افراد، همانند فوبیای اجتماعی از مکان های شلوغ و عمومی اجتناب می کنند.
فوبیا ها چه مقدار شایع هستند؟
در کشورهای صنعتی، فوبیاها شایع ترین نوع اختلال اضطراب هستند. فوبیاها می توانند در هر سن، جنس و وضعیت اجتماعی اقتصادی افراد را تحت تاثیر قرار دهند.
تخمین زده شده است که ۱۹ میلیون آمریکایی یک فوبیای بخصوص دارند، ۱۵ میلیون نفر اختلال اضطراب اجتماعی دارند و ۱٫۸ میلیون نفر از آنها مبتلا به آگورافوبیا هستند.
درصد بیشتری از زنان نسبت به مردان از فوبیاها رنج می برند.
فوبیاهای ساده معمولا در اوایل زندگی زندگی شروع می شوند، گاهی در دوران کودکی آغاز، و به مرور زمان در اواخر دوران نوجوانی از بین می روند. فوبیاهای پیچیده به طور کلی در مراحل سنی بالاتر آغاز می شوند.
ده مورد از رایج ترین فوبیا ها در ایالات متحده آمریکا و یریتانیا عبارتند از:
1. فوبیای اجتماعی – ترس از بودن در مکان های شلوغ
2. آگورافوبیا – ترس از بودن در جایی بدون پشتیبان، دور از خانه و مکان های فضای باز
3. تنگناهراسی – ترس از بودن در فضاهای تنگ و محدود یا بسته
4. آئروفوبیا – ترس از پرواز کردن
5. اراکنوفوبیا – ترس از عنکبوت
6. فوبیای رانندگی – ترس از رانندگی با یک ماشین
7. امیتو فوبیا – ترس از استفراغ
8. اریتروفیوبا – ترس از خجالت زدگی
9. هیپوکندریا – ترس از بیمار شدن
10. زوفوبیا – ترس از حیوانات
علائم و نشانه های فوبیا
علائم زیر در اکثریت فوبیاها رایج هستند که عبارتند از:
- هنگامی که در معرض منبع ترس هستند، احساس اضطراب غیر قابل کنترلی دارند
- احساس می کنند که به هر قیمتی باید از منبع ترس اجتناب کنند
- هنگامی که با منبع ترس رو به رو می شوند، اضطرابِ بسیار غافلگیر کننده ای به سراغشان می آید که فرد را برا انجام عملکرد درست و صحیح ناتوان می کند
- برای افراد مبتلا به این بیماری رایج است که اذعان کنند ترس آنها غیر منطقی، نامعقول و اغراق آمیز است؛ با این وجود، با وجود آگاهیشان، آنها قادر به کنترل احساسات خود نیستند
- وحشت یا پانیک و اضطراب شدید، که ممکن است شامل موارد زیر باشند
- عرق کردن
- تنفس غیر طبیعی (نفس نفس، تلاش برای گرفتن نفس خود)
- ضربان قلب سریع
- لرزش
- گرگرفتگی یا لرز
- احساس خفگی
- درد قفسه سینه، تنگی قفسه سینه
- دلشوره داشتن
- سوزن سوزن شدن
- خشکی دهان
- گبجی و عدم تمرکز
- حالت تهوع
- سرگیجه
- سردرد
- احساس اضطراب به سادگی توسط فکر کردن به عامل فوبیا هم می تواند ایجاد شود
- کودکان ممکن است گریه کنند، بسیار خجالتی شوند، خود را در پشت والدینشان یا چیزی قایم کنند، یا کج خلق شوند.
فوبیا های پیچیده
فوبیا های پیچیده نسبت به فوبیا های خاص یا ساده بیشتر احتمال دارد که بر سلامت بیمار تاثیر بگذارند.
مثلا، افرادی که از آگورافوبیا رنج می برند، ممکن است تعدادی از علائم فوبیاهای دیگر را داشته باشند مانند مونو فوبیا (ترس از تنها شدن)، یا تنگناهراسی (ترس از حس بدام افتادن، فضاهای بسته). در موارد شدید، فرد مبتلا به آگورافوبیا به ندرت از خانه بیرون می روند.
علل فوبیا
غیر معمول است که یک فوبیا پس از سن ۳۰ سالگی شروع شود؛ اکثر آنها در اوایل کودکی، سالهای نوجوانی، یا اوایل بزرگشالی آغاز می شوند. آنها می توانند ناشی از یک موقعیت یا تجربه استرس زا، یک رویداد ترسناک، یا یکی از والدین یا اعضای خانواده که فوبیا دارد و کودک به تدریج از آن آگاه می شود، باشد.
علل شایعِ فوبیا های خاص (ساده)
اینها معمولا هنگامی که کودک ۴-۸ ساله است ایجاد می شوند. در بعضی موارد، ممکن است نتیجه ی چیزی که در دوران اولیه ی زندگی فرد رخ داده است باشد. دلیل آن ممکن است تجربه ای ناخوشایند در فضای محدود یا بسته باشد، که در طول زمان توسعه پیدا کرده و به تگناهراسی یا ترس از فضای بسته تبدیل شده است.
همانطور که در بالا ذکر شد است، شاهد مبتلا بودن یکی از اعضای خانواده به فوبیا، یکی از علل شایع است که باعث می شود فوبیا هنگام کودکی آغاز شود. کودکی که مادرش اراکنوفوبیا یا ترس از عنکبوت دارد، بیشتر احتمال دارد که همان نوع فوبیا در او ایجاد شود.
کارشناسان تاکید دارند، که فوبیاها اکتسابی بوده و این ترس ها از والدین به کودکان آموخته می شوند و آنها به صورت ژنتیکی، ترس ها را به ارث نمی برند.
علل شایعِ فوبیا های پیچیده
دلایل آگورافوبیا و فوبیای اجتماعی همچنان مانند یک راز هستند؛ هیچکس کاملا مطمئن نیست که چرا آنها خود را بروز می دهند. محققان بر این باورند که آنها بواسطه ترکیبی از تجربیات زندگی، شیمی مغز یا هورمون های مغز و ژنتیک ایجاد شده است.
محققان می گویند که فوبیا های اجتماعی احتمالا به دلیل تجربه ای بسیار استرس زا نسبت به آگورافوبیا ایجاد می شوند.
فوبیاها و زنده ماندن – ممکن است توضیحات تکاملی برای بسیاری از فوبیاها وجود داشته باشد. در محیط های زیست دوران ماقبل، بودن در فضاهای باز و پهناور، خطر شکار و خورده شدن توسط یک حیوان درنده را افزایش می داد. غریزه ی ماندن در خانه، خصوصا برای بچه های کوچک، برای بقا و زنده ماندن کمک کننده بود.
بچه های کوچک در غارها و کلبه هایشان مجبور بودند یادبگیرند که از مارها و عنکبوت های خطرناک به سرعت دوری کنند.
فوبیای اجتماعی ممکن است همان غریزه مفید زنده ماندن در دوران باستان و دوران ماقبل تاریخ بوده باشد. بودن در میان مردمی که شما نمی شناسید، شاید از یک قبیله ی دیگر، بسیار وحشت ناک تر از این بود که امروزه خود را در میان جمعیتی از افراد غریبه در یک مرکز خرید می بینید.
نوروبیولوژی یا عصب شناسی فوبیا
برخی از نواحی مغز – قشر پیشانی، قشر جلویی مغز میانی، قشر جلویی شکمی، و آمیگدال، حوادث خطرناک یا مرگبار را ذخیره و یادآوری می کنند.
در رویدادهای آینده، اگر با یک رویداد بسیار مشابه با آن مواجه شود، این مناطق خاطره ی مشابهی را بازیابی و یادآوری می کنند، و باعث می شود بدن به آن واکنش نشان دهد، مثل اینکه دوباره اتفاق افتاده است.
با برخی از افراد، ممکن است احسساس کنند که این رویداد چندین بار تکرار می شود.
بعضی از درمان های موثر، مغز را برای جایگزینی حافظه و واکنش ها با چیزی بیشتر منطقی مدیریت می کنند. فوبیا ها پدیده هایی غیر منطقی هستند که مغز به یک محرک پاسخ بیش از حد می دهد.
متأسفانه مناطقی از مغز که با ترس و استرس سروکار دارند، رویدادهای ترسناک را به صورت نامناسب بازیابی می کنند.
محققان علوم اعصاب متوجه شده اند که فوبیاها اغلب با آمیگدال، که در پشت غده هیپوفیز قرار دارد، مرتبط هستند. آمیگدال می تواند باعث ترشح هورمون های “جنگ یا گریز شود، که بدن و ذهن را در یک حالت بسیار شدید محتاط بودن و پریشانی قرار می دهد.
هنگام تشخیص فوبیا، یک قصد دارد بفهمد که آیا یک شی ترس غیر منطقی را ایجاد می کند یا خیر.
آزمایش و تشخیص فوبیا
افراد مبتلا به فوبیا تقریبا همیشه خوشان متوجه هستند که مبتلا به این عارضه هستند، و در هنگام گفتگو با دکتر در مورد علائمشان، گارد دفاعی ندارند. این امر به تشخیص کمک بسیاری می کند.
با این حال، میلیون ها نفر از افراد مبتلا، درمورد ترس خود با دکتر به گفتگو نمی پردازند و مشکلشان را درمیان نمیگذارند. این مایه تاسف است، چون درمان های موثری در دسترسشان وجود دارد و از آن بهره نمیبرند.
درمان فوبیا
اگر فوبیا مشکلات جدی ایجاد نکند، بیشتر بیماران درمی یابند که به سادگی با دوری از منبع ترس می توانند به قدر کافی شرایط را کنترل کنند.
برخی از فوبیاها اجتناب از آنها غیر ممکن است، برای مثال موردی اویوفوبیایی (ترس از پرواز). در چنین مواردی، باید کمکی حرفه ای به شخص شود.
خبر خوب این است که با درمان مناسب، بسیاری از فوبیاها می توانند درمان می شود. درمان باید با توجه به نوع عارضه ی بیمار طراحی شود، هیچ درمان واحد برای همه پاسخگو نیست.
پزشک، روانپزشک یا روانشناس ممکن است رفتار درمانی، داروها یا ترکیبی از این دو را توصیه کند. درمان با هدف کاهش علائم ترس و اضطراب و کمک به بیماران در مدیریت واکنش آنها به منبع ترس آنها می باشد.
دارو ها
داروهای زیر نشان داده اند که برای درمان فوبی ها موثر هستند:
مسدود کننده های بتا – می تواند برای کاهش علائم تپش قلب، و همچنین لرزش اندام موثر باشند. بسیاری از بیماران گفته اند که در کاهش لرزش صدایشان نیز موثر واقع شده است.
عوارض جانبی ممکن است شامل ناراحتی معده، خستگی، مشکلات خواب و سردی انگشتان باشد.
داروهای ضد افسردگی – SSRIها (مهارکننده های بازجذب سروتونین) معمولا برای افراد مبتلا به فوبیا تجویز می شوند. آنها سطح سروتونین را در مغز تحت تاثیر قرار می دهند که منجر به حالت و خلق و خوی بهتر می شود.
SSRI ها ممکن است در ابتدا باعث تهوع، مشکلات خواب و سردرد شوند.
یک ضد افسردگی سه حلقه ای (TCA)، مانند کلومیپرامین (آنافرانیل) مشخص شده است که یرای علائم فوبیا کمک کننده است. عوارض جانبی اولیه ممکن است شامل خواب آلودگی، تاری دید، یبوست، مشکلات ادراری، ضربان قلب نامنظم، خشکی دهان و لرزش باشد.
اگر داروی SSRI نتواند موثر واقع شود، پزشک ممکن است یک مهارکننده مونوآمین اکسیداز (MAOI) را برای فوبیای اجتماعی تجویز کند؛ مثلا موکلوبماید (مانِریکس) است. بیماران با مصرف داروهای MAOI ممکن است مجبور شوند از مواد غذایی خاصی اجتناب کنند. عوارض جانبی در ابتدا ممکن است شامل سرگیجه، ناراحتی های معده، بی حسی، سردرد و مشکلات خواب باشد.
ترانکولیزر ها (آرام بخش ها) – بنزودیازپین ها ممکن است برای کاهش علائم اضطراب کمک کننده باشند. برای بیمارانی با سابقه ی اعتیاد به الکل نباید آرام بخش تجویز شود.
رفتار درمانی
حساسیت زدایی (قرار گرفتن در معرض) – اگر به درستی انجام شود، این روش می تواند به بیماران کمک بسزای کنند که پاسخ خود را به منبع ترس تغییر دهند. در مراحل پیشرونده ی تدریجی، بیماران در معرض مسبب ترس و وحشتشان قرار می گیرند. کسی که از پرواز در هواپیما می ترسد، می تواند با فکر کردن فقط در مورد پرواز آغاز کند، آنگاه می تواند به هواپیما ها نگاهی بیندازد، به یک فرودگاه برود، و شاید در یک کابین شبیه سازی شده ی هواپیما بنشیند، و سپس در نهایت سوار هواپیما شود.
درمان رفتاری شناختی – درمانگر به بیماران کمک می کند تا راه های مختلفی را برای درک منبع ترس خود بیاموزند، به طوی که مقابله با ترسشان برایشان آسانتر شود. چشم انداز های جایگزین در مورد ترس (ها) آموزش داده می شود. بیمار در مورد تاثیر یک رویکرد اشتباه بر کیفیت زندگی، و اینکه چگونه یک رویکرد جدید می تواند چیزها را تغییر دهد، آگاه می شود. مهمتر از همه اینکه، افراد فوبیایی یاد می گیرند که ارباب احساسات و افکارشان شوند.
