دلایل وزوز گوش را بشناسیم
پزشکی و سلامت › پزشکی
- 97/10/03
وزوز گوش چه نشانه هایی دارد
صدای زنگ،صدای وزوز،صدای غرش،صدای تِلیک، صدای هیس.
شدت این صداهای غیرواقعی از خیلی کم تا خیلی زیاد متغیر است. در بعضی موارد، شدت وزوز گوش ممکن است در حدی باشد که روی تمرکز و شنیدن صداهای واقعی اختلال ایجاد کند. همچنین وزوز گوش ممکن است دائمی یا موقتی باشد.
انواع وزوز گوش
1.ذهنی:
وزوز ذهنی یعنی صدای وزوز فقط توسط خود فرد شنیده می‌شود. این حالت شایع‌ترین نوع وزوز گوش است که می‌تواند بر اثر آسیب‌های گوش خارجی، میانی و داخلی ایجاد شود. اختلال در اعصاب و مسیرهای شنوایی نیز در بروز این نوع وزوز مؤثر است.
2. عینی:
وزوز عینی یعنی پزشک معالج نیز می‌تواند همان صدایی را که بیمار می‌شنود، حین معاینه بشنود. این عارضه تقریبا نادر است و می‌تواند بر اثر اختلالات عروقی، ناهنجاری‌های استخوانی گوش میانی یا انقباضات عضلانی ایجاد شود.
علل وزوز گوش
علل جسمی مختلفی موجب ایجاد یا تشدید وزوز می‌شوند. البته علت دقیق این عارضه در موارد بسیاری هرگز تشخیص داده نمی‌شود. یکی از شایع‌ترین علل وزوز گوش به آسیب سلولی گوش داخلی برمی‌گردد. پرزهای ریز و ظریفی که در گوش داخلی وجود دارند، در واکنش به فشار ناشی از امواج صوتی به حرکت درمی‌آیند. این حرکت موجب تحریک سلول‌های گوش و درنتیجه آزادسازی سیگنال‌های الکتریکی از اعصاب و ارسال این سیگنال‌ها به مغز می‌شود. مغز نیز سیگنال‌های دریافتی را به صوت تبدیل می‌کند. چنانچه پرزهای گوش داخلی آسیب ببینند، مثلا خمیده یا شکسته شوند، تکانه‌های الکتریکی اضافه‌ای را به‌طور تصادفی روانه‌ی مغز می‌کنند که موجب وزوز می‌شود.
سایر علل شایع وزوز گوش عبارتند از:
1. کم‌شنوایی مرتبط با سالخوردگی
بسیاری از افراد با افزایش سن، معمولا از حدود 60 سالگی دچار کاهش شنوایی می‌شوند. این نوع کم‌شنوایی یا اصطلاحا «پیرگوشی» ممکن است به وزوز گوش بینجامد.
2. مواجهه با صدای بلند
صدای بلند مانند صدای ماشین‌آلات سنگین، اره‌ی زنجیری، جنگ‌افزارها و سایر تجهیزاتی از این قبیل روی شنوایی تأثیر سوء می‌گذارد. انواع موزیک‌پلیر‌های قابل حمل مانند آیپاد نیز درصورتی‌که طولانی‌مدت با صدای بلند استفاده شوند، با عوارض شنوایی همراه خواهند بود. چنانچه بر اثر مواجهه‌ی کوتاه با صدای بلند، مثلا شرکت در کنسرت، به وزوز گوش دچار شوید، معمولا طولی نمی‌کشد که از این وضعیت آزاردهنده خلاص شوید. این درحالی است که مواجهه‌ی طولانی‌مدت با صدای بلند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به گوش وارد می‌کند.
3. انسداد جرم گوش
جرم گوش با به‌دام‌انداختن آلودگی‌ها و کاهش سرعت رشد عوامل بیماری‌زا موجب محافظت از مجرای گوش می‌شود. اما انباشتگی بیش‌ازحد جرم می‌تواند موجب کاهش شنوایی یا آسیب پرده‌ی گوش شود و به شنیدن صداهای مزاحم بینجامد.
4. تغییرات استخوانی گوش
«اُتواِسکلروز» (رشد غیرطبیعی استخوان‌های واقع در گوش میانی) می‌تواند موجب کم‌شنوایی و وزوز گوش شود. گفتنی است که این بیماری معمولا ریشه‌ی وراثتی دارد.
علاوه‌بر علل شایعی که برشمردیم، وزوز گوش ممکن است بر اثر علل دیگری نیز ایجاد شود که البته چندان شایع نیستند. این علل نه‌چندان شایع عبارتند از:
5. بیماری مِنییِر
شنیدن وزوز در گوش می‌تواند از علائم اولیه‌ی «بیماری مِنییِر» باشد. این بیماری به نوعی اختلال گوش داخلی گفته می‌شود که بر اثر فشار غیرطبیعی ناشی از مایع گوش داخلی به‌وجود می‌آید.
6. اختلالات مفصل گیجگاهی فکی
مفصل گیجگاهی‌فکی به مفصلی گفته می‌شود که در طرفین سر و در مقابل گوش‌ها، یعنی قسمتی که استخوان فک پایینی با جمجمه برخورد می‌کند، واقع است. اختلالات مربوط به این ناحیه می‌تواند موجب وزوز در گوش شود.
7. آسیب های سر و گردن
آسیب‌های سر و گردن روی گوش داخلی، اعصاب شنوایی و عملکردهای مغزی مرتبط با شنوایی تأثیر می‌گذارند. این قبیل صدمات معمولا موجب وزوز فقط در یک گوش می‌شوند.
8. تومور عصب شنوایی
تومور عصب شنوایی یا اصطلاحا «نورومای آکوستیک» نوعی تومور غیرسرطانی و خوش‌خیم است که روی عصب جمجمه‌ای رشد می‌کند. این عصب از مغز تا گوش میانی کشیده شده و مسئول کنترل تعادل و شنوایی است. این بیماری با عنوان «شوانومای وِستیبولار» نیز شناخته می‌شود و معمولا فقط در یک گوش بروز می‌کند.
وزوز گوش در موارد بسیار نادری بر اثر اختلالات رگ‌های خونی ایجاد می‌شود که در این‌صورت «وزوز گوش ضربانی» نام دارد. این اختلالات عبارتند از:
9. تصلب شرائین (آترواِسکلروز)
قابلیت ارتجاعی بعضی از رگ‌های خونی اصلی در مجاورت گوش میانی و داخلی بر اثر افزایش سن و تجمع رسوبات کاهش می‌یابد و درنتیجه موجب شنیده‌شدن صدای ضربان در گوش می‌شود. این نوع وزوز معمولا در هردو گوش بروز می‌کند.
10. تومورهای سر و گردن
هر توموری که به رگ‌های خونی در ناحیه‌ی سر و گردن فشار وارد کند، می‌تواند موجب وزوز گوش شود.
11. فشار خون بالا
فشار خون بالا و نیز عوامل افزایش‌دهنده‌ی فشار خون مانند استرس، الکل و کافئین موجب شنیده‌ترشدن صدای وزوز گوش می‌شوند.
12.. جریان خون آشفته
تنگی یا درهم‌پیچش شریان‌ها یا وریدهای گردنی مانند «شریان کاروتید» یا «ورید ژوگولار» می‌تواند به‌علت ایجاد آشفتگی و بی‌نظمی در جریان خون به وزوز گوش بینجامد.
13. ناهنجاری های شریانی وریدی
ناهنجاری‌های شریانی‌وریدی به اتصالات غیرطبیعی بین شریان‌ها و وریدها گفته می‌شود که می‌تواند به وزوز گوش بینجامد. این نوع وزوز گوش معمولا فقط در یک سمت ایجاد می‌شود.
افزون بر علل فوق، بعضی از فرآورده‌های دارویی نیز در ایجاد وزوز گوش یا تشدید این عارضه مؤثرند. هرچه دُز مصرفی این داروها بیشتر باشد، شدت وزوز گوش نیز افزایش می‌یابد. اما چنانچه مصرف این قسم از داروها کنار گذاشته شود، وزوز نیز در اغلب موارد از بین می‌رود.
این قبیل داروها عبارتند از:
آنتی بیوتیک ها: پُلی‌میکسین ب، اِریترومایسین، وَنکومایسین و نِئومایسین؛
داروهای سرطان: مِکلورِتامین و وین‌کریستین؛
داروهای مُدِر: بومِتاناید، اِتاکرینیک اسید و فروزِماید؛
داروهای حاوی گَنه‌گَنه که در درمان مالاریا و دیگر بیماری‌ها کاربرد دارند؛
بعضی از داروهای ضد افسردگی؛
آسپرین: درصورتی‌که با دُز غیرطبیعی مثلا 12 عدد یا بیشتر در روز، مصرف شود.
هرکسی ممکن است به وزوز گوش مبتلا شود، اما عوامل زیر خطر ابتلا به این عارضه را تشدید می کنند:
مواجهه با صدای بلند: همان‌طور که پیشتر نیز گفته شد، مواجهه‌ی طولانی‌مدت با صدای بلند به پرزهای ریز داخل گوش که پیام عصبی را از گوش به مغز منتقل می‌کنند، آسیب می‌زند. کسانی که در محیط‌های پرسروصدا کار می‌کنند مانند کارگران ساختمانی و نوازندگان بیشتر از سایرین در معرض خطر قرار دارند.
سن: تعداد رشته‌های عصبی فعال در گوش با افزایش سن کاهش می‌یابد و درنتیجه موجب افزایش احتمال ابتلا به مشکلات شنوایی مرتبط با وزوز گوش می‌شود.
جنسیت: وزوز گوش در مردان شایع‌تر است.
سیگار: سیگاری‌ها بیشتر در معرض ابتلا به وزوز گوش قرار دارند.
بیماری های قلبی و عروقی: بیماری‌هایی که روی جریان خون تأثیر می‌گذارند، مانند فشار خون بالا یا تصلب شرائین، خطر ابتلا به وزوز گوش را افزایش می‌دهند.
عوارض وزوز گوش
خستگی، استرس، مشکلات خواب،عدم تمرکز، مشکلات حافظه، افسردگی، اضطراب و تحریک‌پذیری.
پیشگیری از وزوز گوش
استفاده از گوش‌گیر: مواجهه‌ی طولانی‌مدت با صدای بلند به اعصاب شنوایی آسیب می‌زند و موجب کاهش شنوایی و ایجاد وزوز گوش می‌شود. چنانچه در محیط‌های پرسروصدا مانند کارخانه کار می‌کنید یا ابزار کارتان وسیله‌ی پرسروصدایی مانند اره‌ی زنجیری است، حتما از گوش‌گیرهای محافظ گوش که شدت صدا را می‌گیرند، استفاده کنید. همچنین گوش‌دادن به موسیقی با صدای بلند به‌ویژه از طریق هدفون از جمله محرک‌های ابتلا به کم‌شنوایی و وزوز گوش است.
حفظ سلامت قلب و عروق: با ورزش منظم و تغذیه سالم می‌توانید از ابتلا به وزوز گوش مرتبط با اختلالات عروقی پیشگیری کنید.
1. درمان عوامل زمینه ساز وزوز گوش
پزشک معالج در درجه‌ی نخست سعی خواهد کرد تا فرد را از لحاظ ابتلا به هرگونه بیماری‌ای که منجر به وزوز در گوش می‌شود، معاینه کند. چنانچه وزوز گوش بر اثر مشکل دیگری ایجاد شده باشد که با چنین علائمی همراه است، پزشک معالج راحت‌تر می‌تواند درمورد طریقه‌ی درمان تصمیم بگیرد.
برخی از راهکارهایی که درخصوص درمان عوامل زمینه ساز وزوز گوش اتخاذ می شوند عبارتند از:
پاک‌سازی جرم گوش: پاک‌سازی جرم گوش، البته درصورتی‌که عامل وزوز گوش تشخیص داده شود، از علائم این عارضه می‌کاهد.
درمان بیماری‌های عروقی: بیماری‌های عروقیِ زمینه‌ساز وزوز در گوش بسته به نوع بیماری با دارو، جراحی یا دیگر راهکارهای درمانی قابل مداوا خواهند بود.
تغییر داروهای مصرفی: چنانچه وزوز گوش بر اثر عوارض دارویی ایجاد شده باشد، پزشک معالج می‌تواند با قطع، کاهش دُز مصرفی یا تغییر دارو از ادامه‌ی این عارضه جلوگیری کند.
2. استفاده از دستگاه های سرکوب صدا
در بعضی از موارد، استفاده از دستگاه تولید صدای سفید به سرکوب صدای وزوز گوش و کاهش آزاردهندگی این عارضه کمک می‌کند. از این‌رو پزشک معالج بسته به تشخیص ممکن است استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی سرکوب صدا را توصیه کند:
دستگاه‌های تولید صدای سفید: این دستگاه‌ها صداهای شبیه‌سازی‌شده‌ی محیطی مانند ریزش باران یا امواج اقیانوس پخش می‌کنند و معمولا در بهبود وزوز گوش مؤثرند. شاید ترجیح بدهید که شب‌ها روی بالش‌های اسپیکرداری که صدای سفید پخش می‌کنند، بخوابید. استفاده از پنکه، دستگاه‌های رطوب‌ساز، دستگاه‌های رطوبت‌گیر یا تهویه‌ی هوا در اتاق خواب (بیشتر به‌علت صدای یکنواخت و ملایمی که تولید می‌کنند) به پوشش صدای وزوز گوش کمک می‌کند.
دستگاه های کمک شنوایی: استفاده از دستگاه‌های کمک‌شنوایی به‌ویژه اگر فرد علاوه‌بر وزوز گوش به مشکلات شنوایی نیز مبتلا باشد، در بهبود علائم مؤثر است.
دستگاه های ماسک صدا: این دستگاه‌ها مانند وسایل کمک‌شنوایی در داخل گوش قرار می‌گیرند و با تولید مداوم و ضعیف صدای سفید از شدت شنیده‌شدن صدای وزوز می‌کاهند.
بازآموزی وزوز گوش: در این روش درمانی نیز از دستگاه‌های کمک‌شنوایی پوشیدنی استفاده می‌شود. این دستگاه‌ها با پخش برنامه‌ریزی‌شده‌ی صداهای موسیقایی قادرند مانع شنیده‌شدن فرکانس‌های ناشی از وزوز گوش شوند. این روش درمانی در طول زمان فرد را به وزوز گوش عادت می‌دهد، به‌گونه‌ای که دیگر حواس فرد روی وزوز گوش متمرکز نخواهد شد. بازآموزی وزوز گوش معمولا همراه با مشاوره‌درمانی انجام می‌شود.
3. درمان دارویی
درمان دارویی علاج وزوز گوش نیست، اما در بعضی موارد به کاهش شدت علائم یا عوارض این عارضه کمک می‌کند. بعضی از داروهایی که ممکن است جهت بهبود وزوز در گوش تجویز شوند عبارتند از:
ضد افسردگی‌های سه‌حلقه‌ای مانند آمی‌تریپتلین و نورتریپتلین: آزمایش این داروها روی عده‌ای از مبتلایان موفقیت‌آمیز بوده است. این داروها معمولا تنها درصورت حادبودن وزوز تجویز می‌شوند، زیرا عوارض دردسرسازی مانند خشکی دهان، تاری دید، یبوست و مشکلات قلبی ایجاد می‌کنند.
آلپرازولام: این دارو که با نام‌های تجاری «نیراوام» و «زاناکس» نیز شناخته می‌شود، در بهبود علائم وزوز گوش مؤثر است، اما عوارضی مانند خواب‌آلودگی و حالت تهوع ایجاد می‌کند. داروی مذکور همچنین می‌تواند به اعتیاد دارویی منجر شود.
4. اصلاح سبک زندگی و درمان های خانگی
وزوز گوش در اغلب موارد کاملا قابل درمان نیست. از این‌رو مبتلایان به‌تدریج به صدایی که در گوش‌شان می‌شوند، ناچارا عادت می‌کنند. اما این صدای آزاردهنده به‌کمک راهکارهای زیر تا حدودی قابل تحمل‌تر می‌شود:
پرهیز از محرک‌های احتمالی: از محرک‌هایی که موجب تشدید وزوز گوش می‌شوند، مانند مواجهه با صدای بلند یا مصرف کافئین و نیکوتین پرهیز کنید.
ماسکه‌کردن صدا: گوش‌دادن به صدای محیط، مثلا موسیقی ملایم یا حتی صدای ممتد پنکه به کمتر شنیده‌شدن صدای وزوز گوش کمک می‌کند.
کنترل استرس: استرس موجب تشدید وزوز گوش می‌شود. کنترل استرس، مثلا از طریق آرامش‌درمانی، بیوفیدبَک یا ورزش، در کاهش استرس مؤثر است.
ترک الکل: مصرف نوشیدنی‌های الکلی به‌علت گشادکردن عروق خونی موجب افزایش جریان خون در نواحی گوش داخلی و شنیده‌تر شدن صدای وزوز در گوش می‌شود.
5. درمان های جایگزین
طب سوزنی؛
هیپنوتیزم؛
جینکو بیلوبا (نوعی گیاه دارویی)؛
مکمل های غذایی روی (زینک)؛
ویتامین‌های گروه ب.
