لباس سنتی زنان ایلام
گردشگری › فرهنگ و تمدن
- 97/09/27
لباس زن علاوه براينكه ستروپوشش بدن از ديد نامحرمان ومحفوظ ماندن از سرما و گرما ست يكي از عناصر مكمل زيبايي زن نيز بوده و به مراتب از نظر پيچيدگي برلباس مردان تقدم دارد وحائز جنبه هاي زيبايي شناسانه ، آراستگي ، سليقه ها وعلايق نيز هست .رنگهاي متنوع ، جنس هاي مرغوب ، زيور آلات در عصر حاضر وآويزها ، منجوق كاريها ، مهره ها وساير تزئينات لبا زنان (بيشتر در گذشته ي نه چندان دور ) كه آذين بند پوشاك زنان ايلامي ست در واقع معرف شخصيت ، منزلت وجايگاه زن وحتي نشانگر سن و تا حدودي هويت قومي او نيز مي باشد. در گذشته ي نه چندان دور (در حال حاضر در برخي نقاط عشايري وروستايي دور افتاده )جنس مخمل لباس و آويزهاي قروشي بصورت برروي بالاپوش هاي زنان معمولاً نشانهي ثروتمندي وهمينطور تعلق به خانواده ي طبقه بالاي جامعه ( بويژه از نظر اقتصادي ) بود .
حداقل تمايزات ومشخصات ويژه اي كه از لباس زنان در استان ايلام در حال حاضر جلوه گر مي باشد تفاوتهايي است كه در جنس ، رنگ وشكل لباس بين گروههاي سني (كهنسال ، ميان سال وجوان ) وتقريباً در سراسر استان ديده مي شود كه در این مطلب به برخی پوشاك زنان ايلامي اشاره مي گردد .
قَترهَ
نوعی چادر زنانه در لباسهای محلی زنان ایلام است که برخلاف چادرهای مرسوم دیگر نقاط کشور اولاً بسیار بزرگتر بوده و ثانیاً لباسهای محلی زنان ایلام زنان محلیدارای مقداری آستین گشاد است که با عبور دادن دستها از آنها دیگر نیاز چندانی به کنترل آن در بیشتر مواقع نیست . جنس قتره مختلف بوده تماماً به رنگ مشکی و از پارچه های ساده و بدون نقش است و برخی مواقع به حاشیه جلو و کناره آستینها نوعی بافت مثلی و تا حدودی ریسه مانند دوخته میشود.
قتره مختص زنان عرب زبان بوده و از این ناحیه وارد دیگر نقاط استان گردیده است و در حال حاضر بالا پوش تقریباً تمامی زنان عشایری وروستایی و برخی زنان میان سال وکهنسال شهری ایلام میباشد .مابقی زنان واکثریت مطلق دختران از چادر به جای قتره که فاقد ویژگیهای فوق است استفاده می نمایند. رنگ چادر نیز مشکی بوده و استفاده از چادرهای رنگی وگل دار بیشتر توسط دختران نوجوان و یا بصورت محدود در برخی نقاط ویا چادرشب استفاده میشود .
کمَر چین
تا چند دهه پیش بالاپوش عمده ی بیشتر لباسهای محلی زنان ایلام خصوصاً در نواحی شمالی ومرکزی نوعی پالتوزنانه به لباسهای محلی زنان ایلام رنگیاسم کَمَرچین بود که به علت استفاده فراوان از نوارهای زربافت در تزئین آن از زیبایی خاص برخوردار و احتمالاً نام آن نیز به همین خاطر باشد.
جنس کمرچین از مخمل در رنگهای قرمز ، جگری ، سبز ، سرمه ای ومشکی بوده ودارای آستین بلند ، جلوباز ، (عیناً شبیه پالتو مردانه) وجیب بادهانه کج در طرفین وکمربندی از جنس خود است و بسته به سن و موقعیت مالی زن ممکن بود از تزئینات بیشتری برخوردار وچنانچه زن در سنین میان سالی و یا کهنسالی بوده از رنگهای سنگین ( مشکی ، سرمه ای ) استفاده میکرد.
امروزه استفاده از کمر چین نزد زنان ایلامی تقریباً منسوخ گردیده وفقط در معدود نقاط دور افتاده ای مانند ملکشاهی زردلان و جاهای دیگر توسط پیر زنان در فصل سرما پوشیده میشوند وآخرین رمقهای خود را میگذراند و قَتَره و بلوزهای جدید جای آنرا پر کرده است .
یَل
نوعی کُت زنانه و از جنس مخمل بوده و تزئینات اندکی مثل کمرچین دارد و موارد استفاده از آن نیز به مانند کمرچین نزد لباسهای محلی زنان ایلام این نواحی میباشد. یل دارای جیب در طرفین بوده وآستین دار است و دگمه هایی برای بستن جلو آن تعبیه شده است.
کُلَنجَه
کُلنجه نوعی دیگر از بالا پوشهای زنان میباشد که از نظر رنگ ،جنس ، دوخت وتزئینات وکاربرد عیناً مانند کمرچین است با این تفاوت که فقط اندازه ی آن کمتر بوده وتا حدود زانو میرسد و در مناطقی که کمرچین کاربرداشته مورد استفاده بوده است.
سُخمَه
نوعی بالاپوش دیگر است که از مخمل و یا گاهی پارچه های رنگ دیگر و در رنگهای شاد و روشن ( قرمز ، جگری ، سبز و … ) دوخته میشود و فاقد آستین بوده وکاملاً شبیه جلیقه میباشد. در سُخمه حداکثر تزئینات بکار رفته و بیشتر این تزئینات که شامل انواع آویزها نقره ای وسکه قلابدارند که جلو و حتی پشت آنرا فرا میگیرد و بدین لحاظ در گذشته توسط دختران وزنان جوان پوشیده میشد و بیشتر جنبه تزئینی برای مراسمات داشته است و زنان مسن وکهنسال هرگز از آن وخصوصاً با تزئینات استفاده نمیکردند ، سخمه در بیشتر نقاط استان بغیر از قستمهای جنوب دهلران و قستمتهایی از مهران رواج داشته ولی امروزه بندرت در نقاط دور افتاده روستایی وعشایری کاربرد دارد .
بعلت وارد شدن انواع واقسام بالا پوشهای زنانه ورواج یافتن آنها امروزه اکثر قریب به اتفاق زنان ودختران ایلامی خصوصاً درنواحی شهری و پر جمعیت از بلوزها و بالا پوشهای مختلف موجود در بازار استفاده میکنند .
کِراس یا شَوو
همان پیراهن بلند وآستین دار زنانه است که اکثریت زنان روستایی وعشایری و قسمتی از زنان شهری نیز به عنوان لباسهای محلی زنان ایلام از آن استفاده میکنند .
این پیراهن بلند بوده وتا نزدیک روی پاها میرسد وگاهی در ناحیه کمر مقداری تنگ گشته ولی پائین آن کاملاً گشاد میباشد و بسته به سن زن یا دختر رنگ وجنس آن تفاوت پیدا میکند به شکلی که تقریباً تمامی زنان کهنسال وحتی برخی میان سالان تمایل شدیدی به پوشیدن پیراهنهای با رنگ سنگین وخصوصاً سرامه ای وتیره دارند وآنرا نشانه سنگینی و بزرگسالی میدانند . در برخی تقاط استان مانند جنوب دهلران وهلیلان برروی سینه ی پیراهن مهره های به عنوان تزئین نصب میکنند.
شِوال
بطور کلی شلوار لباسهای محلی زنان ایلام به دو فرم عمده است ، یک شلوار کُردی که معمولاً از جنس تی ترون و نخی به رنگ تیره یا سرامه ای وامثالهم میباشد که در قسمت بالا و ران ها گشاد بوده و به طرف ساق پا بلباسهای محلی زنان ایلام لریاریک میگردد و درقسمت کمر بوسیله کِش محکم میشود و فاقد هرگونه تزئین بوده وگاهی در طرفین جیب درونی دارد .
این نوعی شلوار عمدتاً در مناطق عشایری وروستایی استان خصوصاً ُنواحی شمالی ، مرکزی ، قسمتهای از دره شهر ، آبدانان وشمال دهلران وبرخی نقاط مهران استفاده میشود و تنها تفاوتی که با شلوار مردان دارد این است که محل دوخت جای کِش آن به بیرون است.و این نشانه برای مشخص شدن شلوار زن از شلوار مرد است .
نوع دوم که بیشتر به «بی جامه » معروف است از جنس های مختلف وگل دار بوده وفاقد جیب میباشد و با کِش در قسمت کمر محکم میگردد و در برخی نقاط مثل مهران ، دره شهر ، جنوب دهلران قسمت پائین وساق پاراتنگ نموده و برخی تزئینات مثل نوارزری و غیره به آن می افزایند .
قی وَن
پارچه ای بلند و یک رنگ که از آن به عنوان شال کمر در لباسهای محلی زنان ایلام استفاده میشود و امروزه در نقاط عشایری و روستایی برخی نقاط استان بصورت محدود خصوصاً در فصل کار کشاورزی مورد استفاده قرار میگیرد .
