غار علیصدر همدان از شگفت انگیزترین غارهای آبی جهان
گردشگری › جاذبه های طبیعی
- 97/08/08
تاریخچه پیدایش و کشف غار علیصدر
زمین شناسان قدمت سنگ های غار علیصدر را به دوره ژوراسیک از دوران دوم زمین شناسی نسبت می دهند، دورانی که از 190 میلیون سال پیش آغاز شد و در 136 میلیون سال قبل به اتمام رسید. این پدیده طبیعی و زیبای زمین شناسی در نتیجه ترکیب آب حاصل از بارش قطرات باران، با گاز دی اکسید کربن موجود در هوا و نفوذ در لایه های آهکی ضخیم به وجود آمده است. گاز دی اکسید کربن محلول در آب، ترکیبی ناپایدار به نام بی کربنات کلسیم را به وجود آورده و در سنگ های آهکی زمین پیشرفت کرده و فضاهای خالی به وجود آورده است. در طی میلیون ها سال این فضاهای خالی به هم پیوسته و غار علیصدر را تشکیل داده اند. در این میان در کاوش های انجام شده در غار، شواهدی از حضور انسان های اولیه نیز به دست آمده است؛ مساله ای که اهمیت علیصدر را چند برابر می کند.
نحوه کشف و بهره برداری غار علیصدر
مردم روستای علیصدر از سال ها و سده های پیش از وجود غار خبر داشتند و از آب آن استفاده می کردند. به علاوه مردم در صد سال گذشته مازاد آب نهر سراب (نهری که در غار سراب در جریان است، غار سراب در نزدیکی غار علیصدر قرار دارد) را به علیصدر هدایت کرده و در مخزن غار جمع آوری می کردند. این مخزن در فصل گرما به داد مردم می رسید. این کار اما باعث شده بود تا سطح آب در قسمت شرقی غار به ارتفاع 2.20 متری برسد و تا دهانه ورودی غار بالا بیاید. این مساله باعث شد تا دسترسی به داخل غار تا سال ها غیر ممکن شود. این موضوع ادامه پیدا کرد تا اینکه در سال 1336 زلزله فارسینج، شکافی در کف غار سراب ایجاد کرد و آب نهر آن به یک باره قطع شد. بعد از این اتفاق طی 6 سال تا سال 1342 سطح آب غار علیصدر به ارتفاع طبیعی خود بازگشت و امکان ورود به داخل غار دوباره مهیا شد. مساله ای که پای کوه نوردان و غار نوردان را به علیصدر باز کرد. نخستین کاوش برنامه ریزی شده حرفه ای در تاریخ 5 دی ماه 1342 به وسیله گروهی 14 نفره از اعضای هیات کوه نوردی همدان به انجام رسید. آنها با اطلاعات قبلی و همراه داشتن تجهیزات لازم برای عبور از روی آب دریاچه توانستند به بخش ها و تالارهای مختلف غار دسترسی پیدا کنند و از زیبایی و عظمت آن پرده بردارند. این گروه نخستین اطلاعات در مورد وسعت، عمق دریاچه، طول، عرض، عمق و ارتفاع غار را به ثبت رساندند.
بعد از این بازدید اما همچنان تا سال 1352 دهانه غار تنگ بود و حدود نیم متر ارتفاع داشت و مردم عادی نمی توانستند به داخل آن دسترسی داشته باشند. در سال 1353 عبدالله حاجیلو- رییس وقت هیات کوه نوردی همدان- با حمایت مردم و کمک گرفتن از هیات های کوه نوردی استان خود وارد عمل شد و دهانه غار را در اردیبهشت 1353 به ارتفاع 3 و عرض 5 متر باز کرد. در سال بعد نیز قسمتی از کف غار را بتون ریزی کرد، مسیری برای پیاده روی در آن ساخت، سپس آن را به چند قایق مجهز و روشنایی مطلوبی برای گشت و گذار در غار ایجاد کرد. این کار تا تاریخ خرداد 1355 به طول انجامید و در روز چهارم این ماه نخستین بلیت های بازدید از علیصدر در اختیار اداره تربیت بدنی همدان قرار گرفت و به فروش رفت.
خبر کارها و موفقیت های حاجیلو به گوش محمدرضاشاه پهلوی نیز رسید و او در تاریخ 5 مهرماه 1355 برای بازدید از غار علیصدر به همدان آمد. با حضور شاه در همدان قرار شد تا روستای علیصدر، غار و روستاهای اطراف از امکان برق سراسری بهره مند و راه های رسیدن به غار به وسیله مسیرهای آسفالت هموار شود. در کنار اینها دستور داده شد تا مهمانسرایی در نزدیکی علیصدر برای استفاده گردشگران ساخته شود. به این صورت غار به مکانی مناسب برای گردشگران تبدیل شد.
وجه تسمیه غار علیصدر
همان گونه که پیش از این گفتیم اهالی روستای علیصدر از این غار به عنوان مخزن آب استفاده می کردند. در اسنادی که از روستا به دست آمده، نام این ده به عنوان "علی سد" ثبت شده اما اسم روستا در شناسنامه های اهالی، "علی سرد" است. زمانی که پیمانکار در سال 1350 در حال احداث جاده برای دسترسی به این غار بود بر روی تابلوهای پروژه نام جاده را "علیصدر" نوشت و از آن زمان این نام برای روستا و غار باقی ماند.
آشنایی با غار علیصدر یکی از بزرگترین غارهای آبی ایران
ر میان اشکال مختلف طبیعت، غارها یکی از اعجاب انگیزترین، اسرارآمیزترین و جذاب ترین انواع مظاهر طبیعی به شمار می آیند و بسیاری را برای کشف رازها و رمزهای درون شان به سوی خود می کشانند. گوشه و کنار سرزمین مان ایران نیز انواع مختلفی از غارها را در خود جای داده است که هر کدام از آنها به طریقی هوش از سر بازدیدکنندگان خود می برند. امروز اما در سفری می خواهیم سری به معروفترین غار ایران بزنیم؛ با ویژگی های آن بیشتر آشنا شویم و گردشی متفاوت را در این جاذبه منحصر به فرد تجربه کنیم.
برای رسیدن به غار علیصدر همان گونه که همه شما می دانید باید به سمت استان همدان سفر کنیم. غار علیصدر در 75 کیلومتری شمال غربی شهر همدان، در شهر کبودرآهنگ و در نزدیکی روستای علیصدر قرار دارد و در دل ارتفاعات ساری قیه یا صخره زرد جای خوش کرده است. ارتفاع غار از سطح دریا به 2180 متر می رسد؛ اما از آنجایی که هنوز تمام زوایا و گوشه های این غار کشف نشده کسی از طول و عمق آن اطلاع دقیقی ندارد. تا به اینجای کاوش ها تا این اندازه می دانیم که برخی حفره های زیرزمینی آن تا 40 متر درازا دارند و عمق دریاچه غار بین نیم تا 14 متر در نوسان است. غاز علیصدر از دالان ها، دهلیزها و تالارهایی پیچ در پیچ تشکیل شده است و دریاچه بزرگی در میانه آن، بخش اعظم غار را به یکدیگر متصل می کند به همین جهت باید برای رسیدن به قسمت های مختلف آن از قایق استفاده کرد؛ موضوعی که علیصدر را به بزرگترین غار آبی قابل قایقرانی در جهان تبدیل می کند. برخی پژوهشگران نیز اعلام کرده اند که این غار با غار کتله خور در زنجان ارتباط دارد.
این پدیده طبیعی خارق العاده در تاریخ 15 دی 1387 به عنوان بیست و سومین اثر طبیعی ملی در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گرفت.
غار علیصدر مسیرهایی به نسبت مناسب برای استفاده معلولان حرکتی که با ویلچر رفت و آمد می کنند دارد. اما باید توجه داشته باشید که امکان حضور معلولان در غار تا نزدیکی اسکله هست و امکان قایقرانی و پیاده روی در دیگر قسمت های غار برای آنها وجود ندارد.
شگفتی ها و جذابیت های غار علیصدر
شاید برای بسیاری از شما در زمان شنیدن نام غارهای مختلف این سوال به وجود بیاید که چرا باید از چنین جاذبه هایی دیدن کرد و برای آنها وقت گذاشت؟ گشت و گذار در دل کوه، جایی که تاریکی و سکوت حکم فرماست و منظره چندانی به چشم نمی خورد چه دلیل و لذتی دارد؟ اگر می خواهید جواب این سوال ها را بدانید بهتر است این قسمت از مطلب ما را بخوانید تا متوجه شوید چرا غار علیصدر ارزش نه یک بار بازدید که چندین بار سفر را دارد و در هر سفر می تواند با زیبایی هایی که در گذشته متوجه آن نبودید شما را غافلگیر کند.
ویژگی های برتر و جذاب غار علیصدر
جذابترین بخش غار علیصدر تالاب وسیع آبی آن است که امکان قایقرانی و نفوذ به قسمت های داخلی تر غار را می دهد. گستره آبی که با استفاده از آن می توانید به بخش های مختلف غار سرک بکشید و دیدنی ها و اشکال مختلف شناخته شده و ناشناخته آن را کشف کنید. گذرگاهی آبی که نظیر آن در دیگر غارهای ایران و جهان به ندرت دیده می شود و فقط در تعداد معدودی غار در جهان مانند غار مولیس فرانسه، غارهای شوالیه و بوکان در استرالیا مجموعه ای زیبا نظیر آنچه در غار علیصدر وجود دارد به چشم می خورد.
آب دریاچه علیصدر بی رنگ و بی بوست و منشا آن چشمه های زیرزمینی، ریزش مداوم آب از دیواره ها و سقف غار است. مزه آن معمولی ست و هیچ گونه حیات جانوری در آن دیده نمی شود. آب به اندازه ای زلال و شفاف است که تا عمق 10 متری آن به راحتی و بدون چشم مسلح دیده می شود؛ دلیل شفاف بودن آن نیز، جاری بودن آب درون غار است که هم، محیط داخلی علیصدر را مرطوب و با طراوت نگاه می دارد و هم باعث زلال ماندن آن می شود. درجه حرارت آب در تمام طول سال ثابت و در حدود 12 درجه سانتی گراد است و به دلیل وجود املاح آهکی فراوان غیر قابل خوردن.
سقف غار در برخی قسمت ها به ارتفاع 10 متری از سطح آب می رسد و در برخی قسمت ها با کربنات کلسیم خالص و در برخی بخش ها با عنصرهای دیگر پوشیده شده است. رسوباتی که در طول میلیون ها سال به شکل های مختلف در آمده اند و استالاکتیت ها (چکنده ها) و استالاگمیت هایی (چکیده) را تشکیل داده اند که در گوشه و کنار غار توجه هر بیننده و گردشگری را به خود جلب می کنند.
منظره درونی غار با وجود این چکیده ها و چکنده ها بسیار تماشایی و خارق العاده است و در هر قسمت از آن می توان معجزه طبیعت و قدرت خالق را به خوبی مشاهده و لمس کرد. هوای درونی غار از دیگر مزیت ها و ویژگی های برجسته آن است؛ هوایی بسیار پاک و لطیف که هیچ گونه آلودگی و گرد و غبارِ میکروبی در آن وجود ندارد و در تابستان خنک و در زمستان گرم و مطبوع است. هر چند به طور کلی دمای درونی غار نیز در 14 درجه سانتی گراد ثابت است و شما را مجبور می کند چه در زمستان چه در تابستان لباس گرمی با خود به همراه داشته باشید. در کنار این حقایق جالب، خوب که بدانید هوای داخل غار بسیار سبک است و حالت سکون مطلق دارد؛ به همین دلیل اگر شمعی را در محیط غار روشن کنید هیچ گونه حرکتی در شعله آن نمی بینید.
حقایقی خواندنی در مورد غار شگفت انگیز علیصدر
*غار علیصدر 190 میلیون سال سن دارد و در زمره غارهای زنده قرار می گیرد. آن گونه که علم زمین شناسی بیان می کند تا زمانی که صدای چکه های آب در غار به گوش می رسد و تا هنگامی که ترک های دیواره غار با لایه های آهک پوشیده می شود غار زنده است و تغییر می کند؛ هر چند ممکن است دیدن این تغییرات به عمر کوتاه آدمی قد ندهد.
*غار علیصدر پدیده ای طبیعی ست و هیچ انسانی در ساخت آن دخالتی نداشته است.
*ورودی اصلی غار 110 متر زیر سنگ های سطح زمین قرار دارد.
*با اینکه غار در زیرزمین قرار دارد هیچ گونه گاز سمی در آن دیده نمی شود.
*بیشترین ارتفاع غار، از عمق آب تا سقف به 54 متر می رسد که این به اندازه ارتفاع یک برج 18 طبقه است.
*با وجود اینکه غار در عمق زمین قرار دارد اما هیچ گونه تنگی نفسی در آن احساس نمی شود.
*به طور معمول سالانه یک میلیون نفر از این غار دیدن می کنند.
*از این غار در سال های گذشته به عنوان پناهگاه در زمان هجوم اشرار و سارقان و همچنین منبع ذخیره آب برای شرب و کشاورزی استفاده می کردند.
*در طبقه بندی غارها، علیصدر در میان غارهای دریاچه ای قرار می گیرد که در داخل پوسته زمین ایجاد می شود.
*املاح مختلف مانند آهن، منیزیم، روی، سرب، مس و ... زیر پوست زمین به آب رنگ های مختلف زرد، قرمز، ارغوانی، قهوه ای، سبز و آبی را می دهد. این رنگ ها با چکیده ها و چکانده ها ترکیب می شود و رنگ های زیبایی به آن می دهد.
*سطح آب داخل غار بسیار بالاتر از نقطه های اطراف بیرونی آن ست.
*غار علیصدر دریچه های سلولی بسیاری دارد و به طور دایم در حال تنفس است. به همین دلیل بازدید هزاران گردشگر از این غار هوای آن را آلوده نمی کند.
*به طور کلی در حدود 440 کیلومتر از مسیرهای مختلف غار نقشه برداری شده است و گردشگران از مسافت آبی 2 کیلومتری آن دیدن می کنند.
اشکال مختلف چکیده ها و چکنده های غار علیصدر
از زیباترین مظاهر غارها استالاگمیت ها (چکیده ها) و استالاکتیت های (چکنده ها) آن هستند که به شکل های متنوع، جذاب و تماشایی در سال های مختلف شکل گرفته اند و هر ببینده ای را سر ذوق می آورند. استالاگمیت ها و استالاکتیت هایی که بر اساس ظاهرشان به نام های گوناگونی مانند گل کلمی، سوزنی، نی غار، برفک و ... خوانده و شناخته می شوند. اشکال گل کلمی، سوزنی و چتری از معروفترین اشکال چنینی در غار علیصدر هستند و به وفور می توان نمونه هایی از آنها را در غار تماشا کرد.
حال در این میان و در دنیای عجیب و تماشایی زیرزمینی غار علیصدر، این اشکال به دلیل شباهتی که با پدیده ها، سازه ها و اشیای دنیای خارج دارند، به نام همان ها نیز خوانده می شوند. در ابتدای کشف غار تنها می توانستید استالاگمیت ها و استالاکتیت هایی با نام های بلندترین ﺁویز آهکی غار، عروس غار و فرش مروارید را در علیصدر ببینید؛ اما بعدها با کشف مسیرهای تازه، شکل های جدیدی از این چکیده ها و چکنده ها شناسایی و به گردشگران معرفی شدند. معروفترین شکل هایی که گردشگران در بازدید از غار علیصدر خواهند دید، پنجه اژدها، میدان ستون ها، پنجه عقاب، آبشار سنگی، شیرغار، دروازه غار، تخت جمشید و ... است.
1- میدان ستون ها: تخته سنگ بزرگی است که مانند ستون از بالا تا کف غار ﺁمده است.
2- پنجه اژدها: استالاگتیت زرد رنگی که مانند پنجه اژدهایی افسانه ای از سقف غار فرود ﺁمده است.
3- آبشار سنگی: تخته سنگ بزرگی که به شکل یک آبشار بزرگ زیبا و عظیم در آمده و در میان غار خودنمایی می کند.
4- پنجه عقاب: شکلی عجیب و حیرت آور در قسمتی از غار دیده می شود که تداعی کننده پنجه عقاب است و ازین رو آن را پنجه عقاب نامیده اند.
5- تالار قندیل بزرگ: در قسمتی از مسیرپیاده روی غار، تالاری با قندیل های متنوع و بزرگ را خواهید دید که قندیلی عظیم الجثه در میان آن قرار دارد و به همین سبب به "تالار قندیل بزرگ" معروف شده است.
6- کلمه الله: تجلی کلمه الله را در دیواره غار مشاهده خواهید کرد که با نورپردازی آن را برجسته و مشخص کرده اند.
7- تخت جمشید: ستون هایی که از زمین تا به بالا کشیده شده اند و در آن استلاگمیت ها و استالاکتیت ها به یکدیگر رسیده اند. این ستون ها از آنجایی که به سر ستون های سازه تخت جمشید شباهت دارند به این نام خوانده می شود.
حال و هوای گردش و تفریح در غار علیصدر
از ورودی بزرگ غار عبور می کنیم وارد فضایی خنک و مرطوب می شویم. اختلاف دما با محیط بیرون اولین نکته ای ست که به ذهن می آید. به سمت پایین می رویم و چشم مان به جلوه های زیبایی که در تاریکی، دیواره ها و سقف غار را آراسته اند می افتد. به محل قایقرانی می رسیم. کمی منتظر می مانیم تا یکی از قایق های گشت به سمت جایگاه بیاید و ما را سوار کرده و به گردشی شگفت انگیز در دل تاریخی چند میلیون ساله ببرد. جلیقه های نجات را می پوشیم، سوار بر قایق می شویم و همراه با راهبر قایق به دل غار می زنیم.
راهروها و تالارهای غار شکلی از کوچه و خیابان دارند؛ برخی از آنها به بن بست می رسند و برخی در ارتباط با هم هستند. ویژگی جذاب و منحصر به فرد غار علیصدر از دیگر غارهای آبی دنیا، راحتی استفاده از کانال های آبی داخل آن است. این کانال ها به شکلی هستند که به راحتی می توان از میان آنها با قایق معمولی عبور کرد. تلاش کنید زمان قایق سواری با دقت بالایی به تماشای محیط اطراف بنشینید و با رازها و رمزهای این معجزه طبیعت بیشتر آشنا شوید. از تماشای زیر پای تان که دریاچه ای عمیق و زلال جاری ست تا اشکال مختلف استالاگمیتی و استالاکتیتی که هر یک به صورتی اعجاب انگیز درآمده اند و از گردشگران دلبری می کند، نهایت لذت را ببرید. هر گوشه از غار نیز به وسیله نورپردازی های رنگارنگ و جذابی رنگ آمیزی شده است تا گردشگران به راحتی بتوانند شکل های مختلف را تشخیص دهند و تجربه بهتری از گردش در علیصدر به دست آورند.
مسیر آبی که تمام می شود، مسیر کشف غار به صورت پیاده ادامه پیدا می کند. شگفتی ها همچنان ادامه دارد و در گوشه و کنار غار به اشکالی بر می خورید که به اشیایی مانند مروارید، اژدها و ... شباهت هایی دارند. اگر کمی خلاقیت تان را به کار بیندازید شما هم می توانید شکل های تازه ای پیدا کنید. بعد از گذر از مسیر پیاده روی دوباره راه آبی پیش پای شما قرار می گیرد. اینجا کم کم راه تنگ می شود و سقف کوتاه. در آخر مسیر قایقران ها شما را به کناره ها می رسانند. اینجا دیگر باید پیاده شوید و با زیبایی های غار خداحافظی کنید.
اقامت و امکانات غار علیصدر
برای اقامت در علیصدر می توانید از مجتمع های اقامتی نزدیک غار استفاده کنید. یک هتل، ده دستگاه ویلای چوبی یک خوابه و دو خوابه، شانزده دستگاه سوئیت اقامتی و پنجاه دستگاه چادر صحرایی نیز برای اقامت مسافران در نزدیکی غار علیصدر در نظر گرفته شده است. داخل روستا هم خانه های محلی و سوئیت ها و اقامتگاه های مناسبی وجود دارد که می توانید در صورت پر بودن سوئیت ها و ویلاهای غار علیصدر به آنها مراجعه کنید.
در کنار امکانات اقامتی، امکانات رفاهی و تفریحی مانند رستوران های مختلف، بازارچه های صنایع دستی، شهربازی، رصدخانه، نمازخانه، سرویس بهداشتی و پارکینگ نیز در حوالی غار علیصدر برای پذیرایی از گردشگران ایجاد شده است.
مسیر دسترسی
آدرس: همدان، شهر کبودرآهنگ، غار علیصدر
برای رسیدن به علیصدر می توانید از دو مسیر استفاده کنید.
1- راه همدان را به سمت شهر لالجین و از آنجا بیجار در پیش بگیرید و به سمت غار علیصدر حرکت کنید.
2- از همدان به سمت شهر کبودرآهنگ حرکت کنید، نرسیده به شهر مسیرتان را به سمت سه راهی نوژه (مسیر همدان به شهر رزن) تغییر دهید و راه غار را در پیش بگیرید.
