ستارگان دنباله دار
علمی و تکنولوژی › جهان هستی
- 97/09/12
دنباله‌دار یک گلولهٔ برفی کیهانی است که از گازهای منجمد، سنگ و گرد و غبار ساخته‌شده و تقریباً به اندازهٔ یک شهر کوچک است.ساختار دنباله‌دار شامل سه بخش هسته، گیسو و دم است. هسته بخش مرکزی آن است و از گرد و غبار و گاز و یخ ساخته شده‌است. وقتی که دنباله‌دار نزدیک خورشید می‌شود، یخ‌های موجود در هستهٔ آن تبخیر می‌شود و تبدیل به ابر بزرگی پیرامون دنباله‌دار می‌شود که گیسو نام دارد. نیروی مغناطیسی بسیار قوی است و طناب‌ها، گره‌ها و نوارهایی تولید می‌کند که دم یونی را از دم گرد و غباری جدا میکندسرچشمه و منشأ دنباله‌دارها، ابر اورت یا کمربند کویپر است. دنباله‌دارها، غیر دوره‌ای و دوره‌ای هستند که غیر دوره‌ای‌ها گرانش محدود به خورشید ندارند و مدار آن‌ها به شکل سهمی است. دنباله‌دارهای دوره‌ای نیز شامل دنباله‌دارهای بلند مدت (بسیار بیشتر از 200 سال) و کوتاه مدت (20 تا 200 سال) است. در نام‌گذاری دنباله‌دارها، از نام کاشفان آن‌ها یک شخص یا فضاپیما استفاده می‌شود. اتحادیهٔ بین‌المللی اخترشناسی رهنمودی برای نام‌گذاری دنباله‌دارها مشخص کرده‌است
دنباله‌دارها تفاوت‌هایی با دیگر اجرام منظومهٔ خورشیدی از جمله سیارک‌ها، شهاب‌وارها، شهاب‌ها و شهاب‌سنگ‌ها دارند که مهم‌ترین آن‌ها چیزی است که آن‌ها از آن ساخته شده‌اند. برای نمونه، سیارک‌ها از فلزات و مواد سنگی و دنباله‌دارها از یخ، گرد و غبار و مواد سنگی ساخته شده‌اند. دنباله‌دارها انواع قابل‌توجهی مانند دنباله‌دار بزرگ و مسیر خورشیدی دارند. دنباله‌دارهای بزرگ آن‌قدر بزرگ نیستند که با چشم غیرمسلح دیده شوند؛ با این حال وقتی به خورشید نزدیک می‌شوند، سطوح یخی آن‌ها تبخیر می‌شود و مقدار زیادی از گاز و گرد و غبار آن‌ها فرار می‌کند و جو و دم‌های بسیار بزرگی شکل می‌گیرد که دیدنی و قابل‌توجه است. این دنباله‌دارها، دنباله‌دارهای بزرگ نامیده می‌شوند. دنباله‌دار مسیر خورشیدی نیز طبقهٔ ویژه‌ای از دنباله‌دارهاست که به هنگام حضیض خود، فاصلهٔ بسیار (حدود 850٬000مایل) از خورشید دارند
در دوران باستان، دنباله‌دارها به عنوان پیامبران خدا در نظر گرفته می‌شدند. در فرهنگ‌های مختلف، آن‌ها عناوینی هم‌چون «پیشروی حکم مجازات» و «تهدید گیتی» به خود گرفته‌اند. برخی مانند کالین هامفریس، ستارهٔ بیت‌اللحم را یک دنباله‌دار می‌دانند که در انجیل متی ذکرشده و راهنمای سه مغ به زادگاه عیسی مسیح است
چرا ستاره هاي دنباله دار دنباله دارند
دنباله ي يک دنباله دار بارزترين مشخصه آن است. همچنانکه دنباله دار به خورشيد نزديک تر مي شود دم درخشاني در امتداد آن و در جهت مخالف خورشيد گسترش مي يابد. در فاصله اي زياد از خورشيد هسته دنباله دار ها سرد و مواد داخل آن منجمد مي باشند. با نزديک شدن به خورشيد باد هاي شديد خورشيدي قسمتي از هسته را تصعيد مي کنند که اين مواد کما را تشکيل مي دهند. فعل و انفعالاتي که باد هاي خورشيدي روي کما انجام مي دهند باعث به وجود آمدن هسته مي شوند. ساختار شيميايي کما مواد تشکيل دهنده دنباله را تعيين مي کند. ممکن است به نظر آيد که دنباله داري دم ندارد ولي واقعا اين طور نيست بلکه دنباله آن قدر شفاف است که ديده نمي شودولي دانشمندان با استفاده از فيلتر هاي مخصوص قادر به ديدن آن ها هستند.مثلا دم دنباله دار هيل پاب(1997)به راحتي در نور مرئي ديده مي شد ولي عکس هايي که با فيلترتهييه شده بودند وجود تعدادي دنباله تشکيل شده از غبار و گاز هاي يونيده را نشان دادند
انواع دنباله ها
دو نوع دنباله وجود دارد:غبار و گاز يونيده.يک دم تشکيل شده از غبار محتوي ذراتي به بزرگي ذرات موجود دردود مي باشد.اين نوع دم هنگامي تشکيل مي شود که يک باد خورشيدي مقداري ماده از کما جدا مي کند.چون اين ذرات بسيار کوچکند با کوچکترين نيرويي جابجا مي شوند در نتيجه اين دنباله ها مامولا پخش و خميده اند.دنباله هاي گازي وقتي تشکيل مي شوند که نورخورشيد مقداري از مواد کما را يونيده مي کند و سپس يک باد خورشيدي اين مواد يونيده را از کما دور ميکند.دنباله هاي يوني معمولا کشيده تر و باريک ترند.هر دوي اين دنباله ها ممکن است تا ميليون ها کيلومتر در فضا پراکنده شوند.وقتي که دنباله دار از خورشيد دور ميشود دم و کما ازبين ميروند و فقط مواد سرد و سخت درون هسته باقي مي مانند.تحقيقات راجع به ستاره دنباله دار هيل پاب وجود نوعي دم رانشان داد که شبيه دنباله هاي تشکيل شده از غبار بود ولي از سديم خنثي تشکيل شده بود.(همان طور که گفتيم مواد موجود در هسته نوي کما و دنباله را تعيين مي کنند)
دنباله دار ها از کجا مي آيند
دنباله دار ها در دو جا به طور بارز يافت مي شوند :کمر بند کوييپر و ابر اورت.دنباله دار هاي کوتاه مدت معمولا از ناحيه اي به نام کمربند کوييپر مي آيند.اين کمربند فراتر از مدار نپتون قرار گرفته است.اولين جرم متعلق به کمربند کوييپر در سال 1992کشف شد.اين اجسام معمولا کوچک هستند و اندازه ي آن ها از 10 تا 100 کيلومتر تغيير مي کند.طبق رصد هاي هابل حدود 200 ميليون دنباله دار در اين ناحيه وجود دارد که گمان مي رود از ابتداي تشکيل منظومه ي شمسي بدون تغيير مانده اند.دنباله دار هاي با تناوب طولاني مدت از ناحيه اي کروي متشکل از اجرام يخ زده به نام ابر اورت سرچشمه مي گيرند.اين اجرام در دورترين قسمت منظومه ي شمسي قرار دارند و از آمونياک منجمد ، متان ، سيانوژن ، يخ آب و صخره تشکيل شده اند.معمولا يک اختلال گرانشي باعث راه يافتن آن ها به داخل منظومه ي شمسي مي شود
مسير حرکت دنباله دارها
مدار سيارات نزديک به دايره است حال آن که مدار دنباله دار ها به شدت بيضوي است. به علت تاثيرات گرانشي دنباله دار ها در حضيض سريعتر حرکت مي کنند تا در اوج.دنباله دار ها از مدت چرخششان يه دور خورشيد طبقه بتدي مي شوند: دنباله دار ها بامدت تناوب کوتاه و متوسط-مانند هالي با دوره تناوب 76 سال بيشتر در بين خورشيد و پلوتون به سر مي برند.اين دنباله دارها ابتدا در کمربند کوييپر هستند ولي نيروي گرانش يکي از سيارات به خصوص مشتري آن ها را نزديک خورشيد مي راند و دوره تناوب آن ها کمتر از 200 سال است.(شوميکر-لوي 9 يکي از اين دنباله دارها بود که عاقبت در مشتري سقوط کرد). دنباله دار هاي بلند مدت با تناوبي بيش از 200 سال که بيشتر در ابر اورت هستند. هيل پاب نمونه اي از اين دنباله دار ها است که تناوبي برابر با4000 سال دارد
