کاربرد و ریشه ضرب المثل سر و کیسه کردن
خواندنی › داستان و حکایات
- 97/10/13
کاربرد ضرب المثل سر و کیسه کردن
اين ضرب المثل را در اصطلاح عوام سرکيسه کردن هم گفته می شود. در معنی و مفهوم استعاره ای کنايه از اين است که تمام موجودی و مايملک کسی را از او گرفته باشند.
ریشه ضرب المثل سر و کیسه کردن
سابقاً که دوش و وان معمول نبود، حمام شهرها و دهات ايران کلاً خزينه داشت و کسی که به حمام می رفت پس از کيسه کشی و صابون زدن داخل خزينه می شد و بدن را ظاهراً شستشو می داد. به علاوه در عصر حاضر سرتراشی و ريش تراشی اشکالی ندارد، زيرا هر به چند روز و يا هر روز ريش را در خانه می تراشند و اقلاً ماهی يکبار به آرايشگاه می روند و سر و گردن را اصلاح می کنند اما در ادوار گذشته که وسائل نظافت و آرايش و پيرايش تا اين اندازه موجود نبود اکثراً کيسه کشی و سرتراشی در ضمن حمام می شد. يعنی دلاک حمام بدواً سر حمام گيرنده را کلاً يا بعضاً می تراشيد.
آنگاه وی را کيسه می کشيد و صابون ميزد تا موی اضافی و چرکهای بدن به کلی زدوده شود و شتشوی کامل به عمل آيد؛ زيرا در عرف عقايد گذشتگان اصطلاح "سر و کيسه کردن" شستشوی کامل تلقی مي شد و هر کس اين دو کار را توأما انجام می داد، آنچنان پاک و پاکيزه می شد که به زعم خودش تا يک هفته احتياج به تجديد نظافت و پاکيزگی نداشت.
اگر چه امروزه عمل سر و کيسه کردن در تمام شهرها و غالب روستاهای ايران مورد استعمال ندارد، ولی معنی استعاره ای آن باقی مانده است و مخصوصاً در اصطلاحات عاميانه رواج کامل دارد.
