صنعت چای چگونه وارد ایران شد
خواندنی › تاریخ
- 97/10/13
می گویند که با آمدن چای، قهوه هم در جمع ایرانیان به فراموشی سپرده شد. مستشرقانی که در زمان صفویه از ایران دیدن کرده اند و سفرنامه نوشته اند، تقریبا هیچ اشاره ای به چای ندارند، اما در جای جای خاطراتشان به سنت قهوه نوشی ایرانیان اشاره کرده اند. اما دوران ناصرالدین شاه قاجار که فرا رسید، شاه به چند نفر از اشراف اجازه داد چای را برای کشت به ایران بیاورند.اولین تجربه ها شکست خورد تا سال 1279شمسی که محمدمیرزای کاشف السلطنه، هزاران نهال چای را به ایران آورد و با وجود مشکلات فراوان آن ها را در لاهیجان کاشت. محمدمیرزا، بعدها که در کاشت چای موفق شد، لقب کاشف السلطنه را گرفت و معروف شد به کاشف السلطنه چای کار. مردمی که ابتدا از کاشف السلطنه حمایت نکرده بودند، بعدها برایش افسانه ای ساختند که او تخم چای را در عصایش پنهان کرده بود و از هند به خود به ایران آورد. جناب کاشف السلطنه که متولد تربت حیدریه در خراسان بود و در دارالفنون درس خوانده و برای ادامه تحصیل به دانشگاه سوربن فرانسه رفته بود، هنگامی که ژنرال کنسول ایران در هند شد، فکر کاشت چای در ایران در ذهنش جوانه زد. با این که دولت هند یادگیری فنون چای کاری را برای خارجی ها ممنوع کرده بود، اما کاشف السلطنه توانست فنون کشت و تولید چای را بیاموزد و با مطالعه و بررسی شرایط آب و هوایی کشور و انتخاب شمال ایران که از نظر او با اقلیم باغ های چای هندوستان مشابهت داشت، با زحمت فراوان، تعداد زیادی بذر و سه هزار اصله نهال را با گاری و درشکه به ایران منتقل کرد و در لاهیجان و کلارآباد اولین باغ چای کشور را بنیان نهاد.
خلاصه تلاش حاج محمد میرزا مقانلو معروف به کاشف السلطنه
دانش‌آموخته سوربن فرانسه بود و دیپلمات اما جانش را در راه صنعت چای داد. وقتی از هند برمی‌گشت در نزدیکی بوشهر اتومبلیش ته دره رفت و جان باخت. مرگی البته مشکوک. جز او یک ژاندارم، یک مامور انگلیسی و راننده عرب هم در خودرو بودند. مامور انگلیسی زخم جزئی برداشت و راننده عرب که خراش برداشته بود، بعد از ترخیص از بهداری مفقود شد! می‌گویند کاشف‌السلطنه عملاً انحصار صددرصد واردات چای به ایران توسط انگلیسی‌ها را شکست و تاوانش را داد. کاشف‌السلطنه وصیت کرده بود او را مشرف به مزارع چای، زیر سنگی سیاه و بدون حفاظ به خاک بسپارند. مثل نگهبانی که حتی با استخوان‌هایش هم می‌خواهد مراقب میراثی باشد که جا گذاشته. چند چینی که با او به ایران آمده بودند، حتی پس از مرگش صنعت کاشت و برداشت و فرآوری چای را ادامه دادند از آن جمله «تن های چو» که بعدها با ایرانیان وصلت کرد و ماندگار شد و اسمش را گذاشت «حاج محمد کاتوزی».
اگر گذرتان به لاهیجان افتاد حتماً سری به موزه چای در مسیر تله‌کابین بزنید. از او گر چه به عنوان نویسنده و اصلاحگر و آزادی خواه یاد می‌شود اما مهم‌ترین قدمش ایجاد کسب و کار در سرزمینی است که «بیکاری» چنگ انداخته به صورت بهشتی‌اش.وقتی فنجانی چای را با لذت می‌نوشید، استخوان های مردی در لاهیجان از شادی سرشار می‌شوند.»
با وجود این که چای خوش طعم لاهیجان تنها چای ارگانیک در دنیاست و از نظر طعم و رنگ ویژگی های منحصر به فردی دارد؛ اما در سال های اخیر به سبب نبود حمایت های لازم از چای کاران، با حجم بالای واردات چای به کشور مواجه شده ایم. چای های خارجی سرشار از طعم دهنده ها و مواد شیمیایی هستند که با سلامت سازگار نیستند.
کیفیت چای ایرانی به گونه ای است که رییس سازمان چای کشور اعلام کرده «چای ایرانی تنها چای تولیدی در جهان محسوب می شود که در فرایند کشت آن قطره ای سم مورد استفاده قرار نمی گیرد و کاملا ارگانیک است»، با این حال داستان چای در ایران به فصل های تلخ خود رسیده و اگر به دادش نرسند، دستاورد کاشف السلطنه به راحتی از بین خواهد رفت.
