شاعر و طنز پرداز ایرانی عبید زاکانی
خواندنی › زندگی نامه
- 97/08/10
خواجه نظام‌الدین عبیدالله زاکانی، شاعر و نویسنده ی طنزپرداز ایرانی، در سال 701 هجری قمری در یکی از توابع قزوین به دنیا آمد.علت مشهور بودن او به زاکانی نسبت داشتن او به خاندان زاکان است که این خاندان تیره‌ای از عرب بنی خفاجه بودند که بعد از مهاجرت به ایران، به نزدیکی رزن از توابع قزوین رفتند و در آن ناحیه ساکن شدند. عبید در قزوین به دانش‌اندوزی پرداخت و در این شهر پرورش یافت و تا پایان عمر در این شهربود. در این خاندان دو دسته از دیگران مشهورتر بودند، دسته اول که به گفتۀ حمدالله مستوفی اهل دانش‌های معقول و منقول بودند و دسته دوم که این مورخ آنها راارباب الصدور (یعنی وزیران و دیوانیان) می‌نامد. حمدالله مستوفی، عبید را نظام‌الدین عبیدالله زاکانی یاد می‌کند و او را از شعبۀ دوم می‌داند. با این همه اطلاع دقیقی از مقام صدارت یا وزارت برای عبید در دست نیست و همین قدر می‌دانیم که در دستگاه پادشاهان فردی محترم بوده است.
بنا به گفته ی تاریخ نویسان، عبید در طول حیات خود لقب‌هایی از امراء و حکام زمان خود گرفته است.وعبید در تألیفات خود چندین تن از پادشاهان و معاصرین خود را مانند خواجه علاءالدین محمد، شاه شیخ ابوالحسن اینجو، رکن الدین عبدالملک وزیر سلطان اویس و شاه شجاع مظفری را یاد کرده است وی از نوابغ بزرگان ایران بوده است همچنین اشعار خوب و رسائل بی نظیری دارد. البته از شرح حال و وقایع زندگانی عبید زاکانی اطلاع مفصلی در دست نیست. اطلاعات ما در این باب منحصر است به معلوماتی که حمدالله مستوفی، معاصر وهمشهری قزوینی عبید در باب او به دست داده است. معلومات دیگری نیز از اشعار و مؤلفات عبید به دست می‌آید. از مختصری که مؤلف تاریخ گزیده راجع به عبید نوشته است استنباط می‌شود که او از جمله صدور وزرا بوده، ولی در هیچ منبعی به آن اشاره نشده است. همچنین نام شخص شاعر نظام‌الدین بوده است، در صورتی که در ابتدای غالب نسخ کلیات و در مقدمه‌هایی که بر آن نوشته‌اند وی را نجم‌الدین عبید زاکانی یاد کرده‌اند. به علاوه عبید در هنگام تألیف تاریخ گزیده که قریب چهل سال پیش از مرگ اوست، به اشعار خوب و رسائل بی‌نظیر خود شهرت داشته است. می‌توان او را تا یک اندازه شبیه به نویسنده بزرگ فرانسوی ولتر دانست. صرف‌نظر از اینکه عبید شاعر بوده است، همگان نام او را با طنز و هزل عجین و اغلب عامه او را به لطایفش می‌شناسند. قصه موش و گربه نزد همه فارسی زبانان ان روزگار شهرت یافته و مدتها در کتب درسی کودکان می آمد
از تألیفاتی که از او باقی مانده معلوم است که بیشتر منظور او انتقاد اوضاع زمان به زبان هزل بوده است. مجموع اشعار جدی که از او باقی و در کلیات به طبع رسیده است، از 3000 بیت تجاوز نمی‌کنند.
خواجه نظام‌الدین عبیدالله زاکانی در سال 772 هجری قمری در اصفهان یا بغداد از دنیا رفت.
آثار: اخلاق الاشراف، ریش‌نامه، صد پند، رسالۀ دلگشا، منظومۀ موش و گربه، رسالۀ تعریفات ملا دو پیازه
