تغذیه مناسب برای افراد سالمند باید چگونه باشد
پزشکی و سلامت › تغذیه
- 97/09/22
سوء تغذیه یکی از مشکلات شایع در سالمندان است. این علامتی از بیماری های قابل درمان است که باید مورد بررسی قرار گیرد. سوء تغذیه همچنین دارای پیامدهای پزشکی، هم کوتاه مدت و هم بلندمدت، از قبیل عامل پوکی استخوان و استئوپنی، به همین ترتیب بسته به سالمند، عامل مرگ و میر می باشد. با توجه به تغذیه در تمام سطوح تصمیم گیری های پزشکی یعنی، تشخیص، تجویز دارو، جراحی، نوتوانی و ارجاع، می توان کیفیت زندگی را بهبود بخشید.مهمترین توصیه تغذیه اي براي این سنین ، تهیه غذاهاي ساده و کم حجم است به شکلی که تمامی نیازهاي فرد به مواد مغذي تامین گردد و در عین حال متناسب با فرهنگ مصرف او باشد. انتخاب نوع غذا در برنامه غذایی روزانه از اهمیت خاصی برخوردار است. نکته اساسی در برنامه غذایی سالمندان، مصرف مواد غذایی کم چربی و کم کلسترول (مانند شیر ولبنیات کم چرب، کاهش مصرف روغن، کره، خامه و ...) ، کم نمک و پر فیبر است
دریافت مکمل های حاوی ریزمغذی ها، به ویژه در گروههای سنی بالاتر حائز اهمیت است؛ زیرا سالمندان کم غذا هستند و قدرت جذب ریزمغذی ها از مواد مصرفی در آنان کاهش می یابد. علاوه بر این، در افراد مسن، حتی کمبودهای خفیف ریزمغذی ها مثل ویتامین B6، ویتامین E و روی، سبب تضعیف سیستم ایمنی می گردد. کمبود ویتامین B12 و ویتامین B1در این گروه سنی شایع است و سبب ضعف حافظه و قدرت تمرکز می شود. افزایش دریافت آنتی اکسیدان ها با استفاده از مکمل های ریزمغذی ها همراه با یک رژیم غذایی متعادل می تواند به حفظ سلامت فرد در برابر بیماری های قلبی، آرتریت، پوکی استخوان و آب مروارید کمک کند. استفاده از مکمل های ریزمغذی ها در کنار رژیم غذایی متعادل و فعالیت بدنی مناسب، روش مؤثری برای حفظ عملکرد طبیعی بدن در دوران سالمندی است.
تغییرات فیزیولوژیک مربوط به سالخوردگی
با افزایش سن، کل آب بدن تقریبا 20 درصد کاهش و چربی بدن افزایش می یابد. با افزایش سن، انرژی متابولیسم پایه (BMR)، به علت کاهش توده غیر چربی بدن و افزایش توده بافت چربی بدن، کاهش می یابد. ورزش ملایم، به حفظ بافت بدون چربی بدن کمک می کند در نتیجه، کاهش توده بدون چربی بدن نشانه ای از رخداد فرآیند سالخوردگی است. اما در بین افراد هم سن و هم جنس، محتوای چری بدن بیش از توده بدون چربی بدن قابل تغییر است.
کاهش ترشح اسید معده و قدرت حرکتی معده ممکن است منجر به کاهش جذب مواد مغذی مهم مثل فولات، ویتامین B12، ویتامین D و کلسیم شود. کاهش احساس طعم مواد غذایی توسط پرزهای چشایی زبان و کاهش حس بویای سبب کاهش توانایی فرد در تشخیص مزه و طعم مواد غذایی می شود که خود بالقوه کاهش دریافت غذا را در پی خواهد داشت. تغییرات سیکل خواب منجر به اختلال در خواب و بی خوابی و خواب آلودگی در طول روز می شود. بنابراین توان فرد برای تهیه رژیم غذایی سالم نقصان می یابد.
عوامل افزایش دهنده خطر سوءتغذیه در سالمندان
انزوا یا تنها زیستن؛
سطح زندگی زیر خط فقر؛
سن بالای 75 سال؛
از دست دادن ناخواسته وزن؛
رژیم های غذایی خرافی، باورهای نادرست در مورد مواد غذایی و نیاز به آنها؛
ناتوانی در خرید مواد غذایی یا پختن غذا؛
کم اشتهایی، خشکی دهان، فقدان دندان یا نامناسب بودن دندان ها، نقصان حس چشایی و بویایی؛
مشکلات گوارشی رایج: سوزش معده، سوء هاضمه، اسهال، نفخ، یبوست؛
داروهایی که در دریافت یا جذب غذا تداخل می کنند؛
بیماری های مزمنی که در مصرف غذا تداخل دارند؛
زخم هایی که ترشح زیاد دارند، مثل زخم بستر؛
اندوه، بی علاقگی، افسردگی، تمایل به خودکشی؛
الکلیسم؛
بیماری های روحی؛
بیماری های مرتبط با تغذیه دردوران پیری
آب مروارید:
بیماری وابسته به سن می باشد که در آن عدسی های چشم آسیب می بینند و اگر عدسی ها تحت عمل جراحی تعویض نشوند، در نهایت به کوری منجر می شود. البته این بیماری در اثر قرار گرفتن در معرض نور آفتاب، آسیب اکسیداتیو، عفونت های ویروسی، مواد سمی و اختلالات ژنتیکی عارض می گردد. مواد مغذی آنتی اکسیدانی ممکن است در به حداقل رسانیدن میزان آسیب چشمی کمک کنند.
التهاب مفاصل:
با افزایش سن، استخوان ها شکننده شده و مفاصل بی شکل و دردناک شده، حرکت مشکل می گردد. نوعی از التهاب مفاصل، روماتیسم مفصلی می باشد که ارتباط نزدیکی با رژیم غذایی دارد. در این بیماری سیستم ایمنی به اشتباه به پوشش استخوان ها حمله می کند. عملکرد سیستم ایمنی به تغذیه کافی بستگی دارد و رژیم ناکافی ممکن است این نوع التهاب مفاصل را به همراه داشته باشد. این احتمال وجود دارد که در برخی افراد مواد غذایی مشخصی بتواند سیستم ایمنی را تحریک به این حمله نماید.
پوکی استخوان:
از بیماری های شایع دوران سالمندی است که استخوان ها به خاطر کاهش میزان املاح، شکننده می گردند. تا کنون عوامل خطر متعددی مانند کمی دریافت کلسیم، دریافت بیش از حد و یا کم پروتئین، مؤنث بودن، یائسگی، افزایش سن، کمی وزن، نژاد، ژنتیک و وجود سابقه خانوادگی این بیماری، مصرف داروهایی مانند کورتیکو استروئیدها و ابتلا به بیماری های کلیوی، کبدی، دیابت، آلزایمر، روماتیسم مفصلی و ... را برای این بیماری نام برده اند.
جهت پیشگیری از این بیماری که ناتوانی و کاهش قد و شکستگی های استخوانی را به دنبال دارد، افزایش تحرک و فعالیت و مصرف رژیم حاوی مقادیر کافی پروتئین و کلسیم توصیه می شود.
آلزایمر:
فراموشی و افسردگی حاصل از بیماری ممکن است به دریافت کم مواد مغذی منجر گردد. از این رو جهت جلوگیری از فراموش کردن یک وعده غذایی، بهتر است در این زمینه به افراد یادآوری شود.
کمبودهای درازمدت مواد مغذی ممکن است با کاهش حافظه همراه باشد.
چاقی:
پژوهش ها نشان می دهد که داشتن فعالیت بدنی در دوران سالمندی، نه تنها می تواند از تحلیل ماهیچه ها و استخوان ها بکاهد، بلکه در پیشگیری از افزایش وزن نیز سودمند است زیرا می دانیم که افزایش وزن زمینه ساز بسیاری از بیماری ها می باشد.
توصیه های تغذیه ای برای سالمندان
1.در این سنین رعایت اصل تنوع در برنامه ریزی غذایی و در عین حال توجه به عادات غذایی و شیوه زندگی فرد سالمند بسیار اهمیت دارد.
2.رژیم غذایی سالمند باید دارای مواد غذایی غنی از ویتامین ها و املاح به ویژه کلسیم و آهن باشد لذا مصرف شیر و لبنیات، غذاهای گوشتی و سبزی ها و میوه ها بسیار تأکید می شود.
3. توصیه می شود تعداد وعده های غذایی سالمندان افزایش داده شود (حداقل 5وعده در روز) و در هر وعده مقدار غذای کمتری مصرف شود.
4. تأکید می شود که سالمندان از غذاهای پرچرب و سرخ شده، سس مایونز، سبزی های نفّاخ مثل کلم، گل کلم، پیاز و ... استفاده نکنند.
5. با توجه به مشکل یبوست در اکثر سالمندان، مصرف کافی مایعات (8 تا 10 لیوان در روز) و مواد پرفیبر نظیر نان تهیه شده از گندم کامل و میوه هایی مثل گلابی رسیده، آلو، آلوزرد و سبزی ها اهمیت دارد. همچنین هشدار دادن به سالمند در مورد مصرف بی رویه مسهل ها می تواند مفید باشد.
6.در سالمندانی که جویدن غذا برای آنها مشکل است، مصرف غذاهای نرم مثل انواع پوره، گوشت نرم، سوپ، آشی که حبوبات زیاد ندارد و آب میوه توصیه می شود.
7. برخی از سالمندان ممکن است مبتلا به فشارخون بالا باشند. در این مورد رژیم غذایی کم سدیم و در صورت نیاز، کاهش وزن پیشنهاد می شود.
