سلنیم در تغذیه ی سالم چه نقشی دارد
پزشکی و سلامت › تغذیه
- 97/11/26
سلنیم چیست
بهتر است بدانید که سلنیم یکی از اجزای مهم سیستم آنتی اکسیدانی بدن است. وجود مقدار کافی سلنیوم در بدن برای مقابله با اکسیدآن‌ها اهمیت زیادی دارد. درنظر داشته باشید که بهترین راه دریافت سلنیوم از طریق تغذیه است. بنابر این در یک تغذیه سالم باید دریافت مقدار کافی از این عنصر حتماً مد نظر قرار داده شود.بگذارید ابتدا آشنایی کلی با سلنیم داشته باشیم. سلنیم یکی از عناصر شیمیایی است که به صورت Se نمایش داده می‌شود. این عنصر به نسبت کم یاب است و به صورت خالص هم به‌سادگی نمی‌توان آن را پیدا کرد. همان طور که گفتیم، سلنیم یکی از ترکیبات آنتی اکسیدانی مهم در بدن است.
آنتی اکسیدان به معنی ضد اکسیدان است. در بدن واکنش‌های شیمیایی مختلفی انجام می‌شود. یکی از این واکنش‌ها اکسیداسیون، یعنی واکنش ترکیبات مختلف با اکسیژن است. این فرآیند در برخی شرایط باعث ایجاد رادیکال آزاد می‌شوند. به موادی که باعث چنین واکنش‌هایی می‌شوند اکسیدان گفته می‌شود و رادیکال آزاد هم محصول واکنش همین اکسیدآن‌هاست. رادیکال‌های آزاد برای بدن خوب نیستند چون به‌شدت فعال هستند و دوست دارند با اتم‌های دیگر واکنش دهند. ولی این اصلاً چیزی نیست که بدن ما دوست داشته باشد! چون این واکنش‌های ناخواسته باعث تخریب و آسیب به سلول‌های مختلف می‌شود.
آنتی اکسیدان به معنی ضد اکسیدان است. یعنی ترکیباتی که این رادیکال‌های آزاد را خنثی می‌کنند. ترکیبات مختلفی هستند که خاصیت آنتی اکسیدانی دارند و یکی از آن‌ها ترکیبات سلنیم است. شواهد علمی زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد سلنیم نقش مهمی در عملکرد سیستم ایمنی، متابولیسم و کارکرد هورمون تیروئید و واکنش اکسیداسیون ویتامین ث (C) دارد. سلنیم همچنین به کمک ویتامین ای (E) رادیکال‌های آزادی که در سلول‌ها تولید می‌شود را خنثی می‌کند.
منابع اولیه سلنیم و تغذیه ی سالم
قابل توجه است که بدانید خوش بختانه داشتن تغذیه سالم هیچ منافاتی با خوردن غذاهای حاوی سلنیم، ندارد. غذاهای دریایی، گوشت، غلات کامل، لبنیات، میوه‌ها و سبزیجات همگی از منابع سلنیم هستند. البته میزان سلنیمی که در گیاهان وجود دارد عملاً بستگی به کیفیت خاکی دارد که گیاه در آن رشد می‌کند. پس باید گفت که مقدار سلنیم در گیاهان مختلف در هر کشور و در هر منطقه متفاوت است. در مورد منابع حیوانی سلنیم هم همین طور است. مقدار سلنیم موجود در حیوانات بستگی به غذایی دارد که می‌خورد. ولی به‌طور می‌توان گفت که داشتن تغذیه سالم همراه با دریافت مقدار کافی از این آنتی اکسیدان، به‌راحتی امکان پذیر است.
رعایت مقدار دریافت سلنیم برای داشتن تغذیه سالم
دریافت کم سلنیم معمولاً کمتر اتفاق می‌افتد حتی در مورد کسانی که چندان تغذیه سالم ندارند. در موارد کمبود این عنصر در بدن، ممکن است بیماری کشان (Keshan) و کشین بک (kashin-beck) مشاهده شود. در بیماری کشان، اختلال التهابی عضلات قلب به علت گشاد شدگی (یا به صورت علمی‌تر کاردیومیوپاتی اتساعی DCM) باعث نارسایی می‌شود. بیماری کشین بک هم باعث تورم و درد مفاصل و بند انگشت‌های و در حالت شدیدتر مفاصل کل بدن می‌شود.
افرادی که گیاه خوار هستند و غذاهای گیاهی‌شان از مناطقی تأمین می‌شود که سلنیم کافی ندارد، ممکن است دچار این مشکل شوند. این بیماری‌ها در بخش‌های از روسیه و چین بیشتر دیده می‌شود. تغذیه سالم در مورد سلنیم هم به معنی دریافت کافی و هم معنی رعایت سقف دریافت آن است. مقدار زیاد آن برای بدن سمی محسوب می‌شود که باعث ریختن یا ترد و شکننده شدن موها، ناخن‌ها، بد بو شدن تنفس و حتی واکنش‌های غیرطبیعی سیستم عصبی شود.
بهترین منبع سلنیم در یک تغذیه ی سالم
احتمالاً راحت‌ترین منبع برای دریافت این آنتی اکسیدان، نان قهوه‌ای چند غله است که در فروشگاه‌ها وجود دارد.
به‌طور کلی اگر این موارد را در رژیم غذایی بگنجانید، یک تغذیه سالم و با مقدار کافی از سلنیم خواهید داشت:
سبوس گندم، سیر، غلات، تخم آفتابگردان، کنجد، آجیل
یونجه، ریشه بابا آدم، دانه رازیانه، جینسینگ، برگ تمشک و بومادران
غذاهای دریایی، گوشت گاو، ماهی، بوقلمون، مرغ، تخم مرغ،
نقش سلنیم در تغذیه سالم بیماران کلیوی
افرادی که بیماری‌های کلیوی دارند و دیالیز می شوند، معمولاً سطح سلنیم در بدنشان پایین‌تر است. در فرآیند همودیالیز که خون تصفیه می‌شود، مقدار زیادی از سلنیم حذف می‌شود. به‌علاوه رژیم‌های غذایی خاصی که این افراد دارند هم خودش یک عامل دیگر برای کاهش سطح سلنیم در بدنشان می‌شود. بنابر این باید گفت که این افراد باید بیشتر در مورد مقدار سلنیم دریافتی روزانه دقت داشته باشند یا از مکمل‌ها استفاده کنند.
در نهایت باید گفت که مقدار دریافت سلنیم برای داشت تغذیه سالم اهمیت زیادی دارد ولی رعایت کردن آن کار چندان دشواری نیست. منابع آن تقریباً در دسترس همه هستند و هر کسی به‌راحتی می‌تواند باکمی برنامه ریزی، رژیم غذایی مناسب داشته باشد.
