دیسک کمر و درمان آن
پزشکی و سلامت › پزشکی
- 97/09/28
هر انسان معمولاً 26مهره در ستون فقرات خود دارد. مهره ها بوسيله صفحات انعطاف پذيري به نام ديسك بين مهره اي از يكديگر جدا مي شوند.اگر بنا به دلايلي ديسك از قسمت عقبي خود دچار بيرون زدگي يا فتق شود، اين قسمت بيرون زده روي نخاع يا رشته هاي نخاع فشار وارد مي كند و سبب بروز درد در ناحيه كمر با انتشار به پاها مي شود.
مردم به اصطلاح به اين بيماري ديسك كمر مي گويند كه البته اصطلاح درست آن فتق ديسك كمری مي باشد. اين بيماري، بيماري سياتيك نيز خوانده مي شود.
علت ايجاد فتق ديسك کمر چيست
از حدود 15 سالگي به بعد ديسك بين مهره اي دچار تغييراتي مي شود كه اجتناب ناپذير است. اين تغييرات به كاهش ميزان آب موجود در ديسك و كاهش انعطاف پذيري آن منجر مي شود. اين تغييرات در برخي افراد زودتر بروز مي كند و در برخي ديرتر ديده مي شود. در صورت وارد آمدن فشار نامناسب به ديسك فرسوده، قسمت پشتي ديسك دچار فتق يا بيرون زدگي مي شود و اين بيرون زدگي روي نخاع يا رشته هاي آن فشار وارد مي كند.
بیماری دیسک کمر بیش تر در چه افرادی دیده می شود؟
بیماری دیسک کمر معمولا از دهه سوم به بعد ایجاد میشود، البته در زنان جوان، دیسک جوانی هم دیده میشود، ولی بسیار نادر است. قابل ذکر است که دیسک جوانی در مهره‌های کمر ایجاد نمی‌شود و در مهره‌های پشتی (قسمت بالای مهره‌های کمری) در اثر ضربه اتفاق می افتد و با توجه به اینکه در حدود سن20 سالگی پدیده پیر شدن برای دیسک وجود ندارد و به اصطلاح دژنره نشده است و از سن 20 سالگی به بعد کم کم آب دیسک‌ها کم میشود و امکان شکننده شدن آنها و ترک‌های موجود بیش‌تر میشود. هر چه سن بالاتر رود، احتمال پیدا شدن دیسک زیادتر میشود.
معمولا فتق دیسک کمر کدام قسمت بدن ایجاد می شود؟
فتق ديسك ممكن است در ناحيه گردن، پشت يا كمر ايجاد شود. اگر فتق در ناحيه گردن باشد، بيمار دچار درد در ناحيه گردن و شانه و بازو مي شود. اگر فشار روي نخاع زياد باشد، بيمار علايمي نظير گزگز و مورمور، بي حسي، سرد يا گرم شدن، احساس ضعف و درد در ناحيه ساعد، كف دست و انگشتان پيدا مي كند.
فتق ديسك در ناحيه كمر، سبب بروز درد در ناحيه كمر و باسن و پشت يا جلوي ران می شود. اگر فشار روی رشته هاي نخاعی زياد باشد، بيمار از ناحيه زانو به پايين علايمي نظير درد، بي حسی، گزگز و مورمور، احساس سردي يا گرمی، گرفتگی مكرر عضلانی، ضعف يا لاغر شدن را تجربه مي كند، بيماري كه دچار ديسك كمر است نمي تواند براحتي خم شود و هنگام خم شدن احساس مي كند كه رگي در پشت زانويش كشيدگي پيدا مي كند.در بیماری دیسک کمر درد بيمار با سرفه کردن تشديد مي شود.
گاهي بيماران دیسک کمر، فقط از وجود گزگز و مور مور يا ضعف يا درد در ناحيه ساق، مچ پا يا انگشتان پاي خود شاكی هستند و كمر آنها اصلاً درد ندارد. براي بيشتر اين بيماران پذيرش اينكه مشكلات آنها به علت وجود بيماری در ناحيه كمر است، خيلی سخت است.
درمان فتق دیسک کمر
درمان براساس شدت بيماری دیسک کمر فرق می كند. در موارد شديد كه بيرون زدگی ديسک بزرگ است و سبب فلج اندامهای تحتانی و يا بي اختياری در دفع ادرار يا مدفوع مي شود، جراحي بايد به سرعت انجام شود. در مواردي كه با فتق ديسک کمر فلج مختصری ايجاد شده است، اما بتدريج ميزان فلج رو به افزايش است نيز بايد فوری جراحی صورت بگيرد. در ساير موارد بیماران دیسک کمر،معمولاً به مدت يك هفته تا 10روز استراحت نسبی توصيه می شود.
طي اين مدت بيمار بايد از نشستن حتي الامكان پرهيز كند و از خم و راست شدن و برداشتن اشياي سنگين يا رانندگي نيز دوری نمايد. معمولاً طی اين مدت به بيمار داروهای مسكن تجويز مي شود. اغلب بيماران مبتلا به دیسک کمر طی اين مدت 10 روزه، بهبود قابل توجهی پيدا می كنند. مي توان بعد از 10 تا 14 روز از زمان شروع بيماری دیسک کمر، برای بيمار ورزشهای مخصوصی را تجويز نمود كه آب درمانی و راه رفتن در آب در قسمت كم عمق استخر مي باشد و نيز نرمشهای كششی برای عضلات كمر و شكم نيز برای بیماران مبتلا به دیسک کمر مفيد است.
مي توان از فيزيوتراپی نيز در بیماران مبتلا به فتق دیسک کمر نیز سود جست. تأثير روشهای درمانی نظير طب سوزنی، حجامت، استفاده از زالو و داغ كردن ثابت نشده است. روشهای درمانی «كايروپراكتيک» در ديسک كمر ممكن است خطرناک باشد و در درصد كمی از بيماران ممكن است سبب تشديد علايم شود.
اگر 4 تا 6 هفته از درمان بيمار مبتلا به فتق ديسك كمر بگذرد و بيمار همچنان درد شديدي بخصوص در پاها احساس كند يا فلج خفيف، اما پايداري در اندام تحتاني وجود داشته باشد به طوري كه بيمار نتواند فعاليتهاي روزمره خود را بخوبي انجام دهد، انجام جراحي توصيه مي شود.
در برخي از بيماران، علايم بيماری دیسک کمر حالت مزمن پيدا مي كند و تا ماهها و يا حتي سالها بيمار بصورت دوره اي با علايم بيماري دست و پنجه نرم مي كند.
در بيماران دیسک کمری كه مورد عمل جراحی قرار مي گيرند، اگر انتخاب بيمار مناسب باشد و جراحي بخوبی انجام گيرد، انتظار مي رود بيمار بين 90 تا 95 درصد بهبود يابد. بيشتر بيماران بعد از عمل نيز از درد كمر، گزگز و مور مور خفيف و احساس سرد شدن پاها شكايت دارند.
عوارض عمل جراحي فتق ديسک کمر
عوارض ناشی از عمل دیسک کمر عبارتند از 1- عفونت 2- چسبندگی اطراف رشته های نخاع 3- قطع رشته های نخاع در حين عمل 4- آزاد سازی ناقص رشته هاي نخاع حين عمل
اگر اين عوارض بروز كند، ممكن است بيمار بعد از عمل احساس بهبود پيدا نكند يا در موارد نادر، احساس كند درد و ضعف بيشتري پيدا كرده است.
راه هاي درمان بيرون زدگي و پارگي ديسک كمر كدام است؟
اگر بيمار مبتلا به دیسک کمر به موقع مراجعه كند و هنوز بيماري خيلي پيشرفت نكرده باشد، در اكثر اين بيماران با دادن داروهاي شل‌كننده و ضدالتهاب، مراحل حاد برطرف مي‌شود.
مرحله بعدي درمان بیمازران مبتلا به فتق دیسک کمر، انجام فيزيوتراپي مي‌باشد. متعاقب آن با تقويت عضلات اطراف ستون فقرات به وسيله ورزش يا تحريكات الكتريكي، بار و فشار وارده به ستون فقرات را كم مي‌كنيم تا مشكل بيماري كاهش يابد. ولي اگر بيماري ديسک كمر در مراحل پيشرفته باشد و فرد دچار پارگی و بيرون زدگی و فشار روي ريشه عصبي شده باشد، در اين مرحله نمي‌‌توان از روش‌هاي ذكر شده استفاده كرد.
به عبارتي هر كدام از روش‌هاي درماني، زمان و مورد خاصي بايد داشته باشند تا نتيجه مطلوب گرفته شود؛ به‌طور مثال زماني كه ديسک به ريشه عصبي فشار مي‌آورد، ممكن است فيزيوتراپي و ورزش كردن باعث تشديد درد و حتي علايم عصبي و فلج‌هاي مختلفي شود، بنابراين در اين مرحله حتما بايد از عمل جراحي استفاده كرد.
آيا بعد از درمان ديسک كمر، امكان عود مجدد وجود دارد؟
در تمام روش‌هاي درماني ديسک كمر، امكان عود مجدد وجود دارد، ولي معمولاً عودها در سطوح بالاتر و پايين‌تر ديسك درمان شده ي قبلي اتفاق مي‌افتد. البته گاهي ممكن است در همان سطح قبلي هم اتفاق بيفتد. اگر بيمار مراحل درمان را به خوبي انجام دهد و ورزش‌هايي را كه برايش تجويز شده ادامه دهد و وزن خود را نيز كاهش دهد، ممكن است تا آخر عمر هيچ مشكل برايش پيش نيايد، ولي اگر مراحل درماني را كامل انجام ندهد، امكان عود مجدد وجود دارد. در روشهای جراحی هم به همين ترتيب مي‌باشد.
وقتي بيمار عمل مي‌شود، به او توصيه میشود كه به تقويت عضلات بپردازد و در كنار تقويت عضلات فيزيوتراپی را هم ادامه بدهد. نبايد وزنه‌های سنگين را بلند كند و كارهای اشتباهی را كه قبلا انجام می داده تكرار كند.در غير اين صورت ممكن است در همان سطح اوليه و يا سطوح ديگر دچار در رفتگي ديسک شود. روش‌هاي عمل جراحي نيز متفاوت است و از عمل‌هاي كوچك و بسته تا عمل‌هاي باز و بزرگ انجام مي شود.
به عنوان مثال اگر سطح در رفته فقط يك سطح باشد و بيمار لاغر باشد و ميزان در رفتگي نيز كم باشد، در اين موقع از روش‌هاي عمل بسته مي‌توان استفاده كرد. اگر كمي شديدتر باشد، از روش‌هاي ميكروسكوپي استفاده مي‌كنيم و اگر خيلي شديد باشد و چندين سطح را گرفتار كرده باشد و بيمار چاق نيز باشد، ناچارا بايد از روش‌هاي باز و وسيع استفاده شود.
چگونگي درمان و نوع عمل توسط پزشك تشخيص داده مي شود و براي هر بيمار، عمل جراحي متناسب با شرايط وي در نظر گرفته مي‌شود.
عدم درمان به موقع ديسک كمر چه عواقبي ممكن داشته باشد؟
عدم درمان به موقع ديسک كمر باعث بدتر شدن وضعيت بيمار خواهد شد و درد بيمار را تشديد خواهد كرد. ممكن است به خاطر يك عمل كوچك، مجبور شوند عمل‌هاي بزرگ‌تري را انجام دهند و حتي ممكن است باعث تخريب ديسک و تخريب خود مهره و سرخوردگي مهره شود و در نتيجه مجبور شويم كه از يك عمل كاملا وسيع، با كار گذاشتن پلاتين و وسايل خاص فلزي در كمر بيمار استفاده كنيم. عدم درمان به موقع ممكن است باعث عوارضي مانند بي‌حس‌هاي دائمي يا اختلالات حركتي شود كه اين عوارض باعث افتادگي پا و كشيدن و لنگي پا خواهد شد.
همچنين عدم درمان به موقع ممكن است باعث ايجاد مشكلات ادراری و مثانه‌ای شود و يا مشكلات اسفنكتر مقعد به وجود بياورد و بيمار نتواند ادرار و مدفوع خود را نگه دارد. اين مشكلات در آقايان باعث ايجاد ناتواني‌های جنسي هم مي‌شود. به علت اين كه اعصاب مانند ديگر نسوج و پوست قابل ترميم نمي‌باشند و اگر صدمه اي به آنها برسد، ديگر به حالت اوليه بر نمي‌گردند، بنابراين قبل از صدمه شديد، بايد حتما نسبت به درمان اقدام كرد.
