گنبد قابوس گلستان بلندترین برج آجری جهان
گردشگری › آثار تاریخی
- 98/04/02
میل گنبد گلستان
گنبد قابوس، بنایی تاریخی مربوط به سده‌ی چهارم هجری است که در شهر گنبد کاووس، در استان گلستان واقع شده است. این بنا که بلندترین برج تمام آجری جهان است، بر فراز تپه‌ای خاکی که نزدیک به ۱۵ متر از زمین بلندتر است قرار دارد. ارتفاع بنا به همراه پی آن ۷۲ متر است. میل گنبد که در تاریخ ۱۵ دی ماه سال ۱۳۱۰ و به شماره‌ی ۸۶ در میان آثار ملی ایران به ثبت رسیده بود، پس از سال‌ها در همایش سی‌و‌ششم یونسکو، در زمره‌ی میراث جهانی یونسکو نیز ثبت شد.
در ایران باستان، برای راهنمایی مسافران در کنار راه‌ها و جاده‌ها، ساختمان‌های برج مانندی می‌ساختند که به آن‌ها میل یا منار می‌گفتند. میل یا منار در لغت به معنای محل نور و جای آتش است. این برج‌ها که علاوه بر کنار مسیرها در شهرها هم به منظور نشان دادن مکان اصلی بافت شهری ساخته می‌شده‌اند، معمولا بنایی مستقل با تزیینات بسیار ساده بودند.
کارکرد این برج‌ها به این شکل بوده است که در قسمت تاج آن‌ها آتش روشن می‌کردند تا در شب‌های تاریک یا روزهای مه گرفته، راه و مقصد تشخیص داده شود. البته کارکردهای دیگری نیز برای این برج‌ها نقل شده است. برای پیام‌رسانی به مناطق دورتر با استفاده از پرتوهای نور از آتش موجود در این برج‌ها استفاده می‌کردند.
در حکومت ساسانی، این برج‌ها نوعی آتشگاه محسوب می‌شده‌اند و مسئولیت نگهداری آتش در آن‌ها بر عهده‌ی موبدان بوده است. این برج‌ها با توجه به ارتفاع و شکل هندسی ساختن‌شان، کاربردهای نجومی نیز داشته‌اند. ساخت این برج‌های راهنما که در قدیم به آن‌ها چراغ‌دان و چراغ‌پایه نیز می‌گفتند، از دوران پیش از اسلام مرسوم بوده، اما در سده‌های چهارم تا ششم هجری قمری ساخت این بناها بسیار رونق داشته است.
معماری گنبد قابوس
این بنای رفیع، شامل دو بخش مهم است؛ یعنی سازه‌ی برج و گنبد مخروطی. خود برج به شکل ساختمانی ده ضلعی ساخته شده و بر هر ضلع آن، برجستگی‌ای وجود دارد که شکل بنا را بسیار دیدنی کرده است. ورودیِ این بنا پنج متر عرض و بیش از ۵۵ متر ارتفاع دارد و گویا در زمان قدیم، سردابی در کف آن وجود داشته که اکنون آثارش باقی است.
بر پهنۀ دیوار آجری، عباراتی با خط کوفی نقش بسته که یادگار زمان ساخت این بناست و به دفن شدن قابوس بن وشمگیر در این برج باشکوه اشاره دارد. شاید برایتان جالب باشد که بدانید کارکرد این برج‌ها در گذشته بدین صورت بوده که در قسمت تاج آن‌ها آتش روشن می‌کردند تا در شب‌های تاریک یا روزهای مه گرفته، راه و مقصد تشخیص داده شود. البته کارکردهای دیگری نیز برای این برج‌ها نقل شده است: برای پیام‌رسانی به مناطق دورتر با استفاده از پرتوهای نور از آتش موجود در این برج‌ها استفاده می‌کردند.
