قلعه بمپور سیستان و بلوچستان از قلعه های نظامی مهم آسیا
گردشگری › آثار تاریخی
- 98/01/04
قلعه بمپور قلعه عصر ساسانی
سیستان و بلوچستان سرزمین اسطوره‌ها و پهلوانی‌ها است. دراین سرزمین تا چشم کار می‌کند قلاع و بناهای باستانی وجود دارد. قلعه بمپور یکی از این بناها است که با وجود قدمت تاریخی مهجور واقع شده است. قلعه بمپور یکی از قلعه‌های نظامی مهم آسیا است که در 24 کیلومتری غرب ایرانشهر، در بخش بمپور و در یک کیلومتری شمال شهر بمپور قرار دارد و بر روی یک تپه مصنوعی بلند به ارتفاع 80 مترقرار گرفته است.
وجه تسمیه قلعه بمپور
در برخی از افسانه‌های محلی بمپور را مربوط به بهمن (پسر اسفندیار) می‌دانند که اول بهمن پور بوده و به مرور زمان به بمپور تبدیل شده است و همچنین بر طبق اظهار نظر بسیاری از فضلای ایران و به استناد کتب تاریخی در قدیم الایام این محل را بن پهل می‌نامیده‌اند که به معنی شهر آخر است و با بررسی آثار مکتوب گذشتگان نام باستانی این محل بن پهل بوده که با گذشت زمان به بن فهل، بن فول، بن‌فور، بن‌پور، و به بم پور (Bompour) تغییر نام پیدا کرده است که امروزه فارسی زبانان به اشتباه آن را بمپور (bam pour) می‌خوانند.
قدمت قلعه بمپور
این قلعه که معروف ترین قلعه بلوچستان است زمانی بسیار طولانی مرکز حکومت کرمان و بلوچستان بوده است. بنا بر تحقیق باستان‌شناسان قدمت آن به دوره‌های ساسانی و اشکانی بر می‌گردد. این قلعه در زمان سلاجقه مورد استفاده بوده است. هر چند مردم بلوچستان بر این باورند که این قلعه توسط نادرشاه افشار ساخته شده و با وجود اینکه نادر اجازه ساخت قلعه‌ایی را در منطقه بمپور به نصیرخان براهویی داد، اما بنای قلعه بمپور بسیار کهن‌تر از آن است و در سال ۱۹۶۰ میلادی خانم بئاتریس دیرینه‌شناس انگلیسی بخشی از سراشیبی تپه زیر قلعه بمپور را مورد کاوش قرار داد و آثاری از دوران آغازین تاریخ به دست آورد.
معماری قلعه بمپور
مصالح بکار رفته در این قلعه خشت خام و گل رس بوده که بر روى یک تپه مصنوعى احداث شده است. دیوارهاى غربى و شرقى در هر رأس برج‌هاى استوانهاى دارد. از چهار برجک دیدهبانى تنها دو برجک آن به ارتفاع دو متر باقى ماندهاند. در داخل قلعه ردیفی از اتاق‌هاى چسبیده به دیوار قلعه براى امور مختلف در نظر گرفته شده است. یک حلقه چاه نیز در درون قلعه وجود دارد. ارتفاع تپه مصنوعى که قلعه روى آن قرار گرفته 80 متر است.
قلعه بمپور از سه قسمت تشکیل شده است:
1- قسمت انتهایى که از دیوارهاى اصلى و دربهاى ورودى و خروجى و چند عدد برج و بارو براى حفاظت قلعه تشکیل شده است.
2- قسمت وسط که محل خانههاى مسکونى و برج و بارو بوده است.
3- قسمت فوقانى که ویژه فرماندهان و حاکم قلعه بوده و بیشترین نقش دیدهبانى از برج و باروهاى این قسمت به دلیل ارتفاع زیاد صورت مىگرفته است. در محوطه قسمت فوقانى چاهى عمیق دیده مىشود که اکنون پس از گذشت چندین سال پر نشده است. در گذشته در داخل چاه یک محوطه سنگ فرش بوده که سوراخى براى عبور نیروهاى قلعه هنگام محاصره قلعه توسط دشمنان به خارج داشته است که در حال حاضر به علت حرکت شنهاى روان و گذشت زمان مسدود شده، اما چاه به قوت خود باقى است. دیوارهاى شرقى و غربى آن داراى فاصله زیادى از هم و در سمت جنوب به یکدیگر نزدیکتر هستند و ضلع جنوبى در واقع کوچک‌ترین ضلع قلعه است. هر طرف داراى برجى استوانهاى بوده که روى هم ده برج بودهاند. بزرگترین برج قطرش به هشت قدم مىرسد و توپ در این مکان قرار داشته است. دیوار اصلى همه اطاق‌ها را در بر گرفته است. در صحن حیاط جنوبى یک ردیف اطاق و بالاتر از دیوار خراب شده است، چندین اطاق وجود دارد. در قسمت بالا که ارگ نامیده مىشود چندین اطاق به‌صورت ردیفى در کنار یکدیگر قرار دارند و با پنجرههایى به خارج احاطه دارند.
