آشنایی با خلیج فارس
علمی و تکنولوژی › جهان هستی
- 97/09/28
تاریخچه پیدایش خلیج فارس
زمین شناسان بر این باورند که در حدود پانصدهزار سال قبل صورت نخستین خلیج فارس در کنار دشت‌های جنوبی ایران تشکیل شد و به مرور زمان، بر اثر تغییر و تحول در ساختار درونی و بیرونی زمین، شکل ثابت کنونی خود را یافت. خلیج فارس در آغاز، خیلی پهناور بوده به طوری که تا اواخر دوره سوم زمین شناسی اکثر جلگه‌های برازجان، بهبهان و خوزستان ایران تا کوه‌های زاگرس در زیر آب بوده‌اند.
اهمیت اقتصادی خلیج فارس
بزرگترین عامل اهمیت خلیج فارس وجود معادن سرشار نفت و گاز در کف بستر و سواحل آن است به طوری که این منطقه را «مخزن نفت جهان» نام نهاده‌اند. خلیج فارس مسیر انتقال نفت کشورهای ایران، عراق، کویت، عربستان و امارات متحده عربی است، و به این علت، منطقه‌ای مهم و راهبردی به شمار می‌آید. در حدود 30 درصد نفت جهان از منطقه خلیج فارس تامین می‌شود که این مقدار گاهی افزایش و گاهی کاهش می‌یابد. نفت تولید شده در حوزه خلیج فارس باید از راه این پهنه آبی و از راه تنگه هرمز به سایر نقاط جهان حمل شود.
خلیج فارس از لحاظ ذخایر نفتی در مقایسه با بقیه نقاط جهان دارای مزایای زیادی مثل سهولت استخراج، هزینه پایین تولید، مازاد ظرفیت تولید، کیفیت بالای نفت خام منطقه، سهولت حمل و نقل، توان بالای تولید چاه‌ها و امکان کشف ذخایر جدید نفتی وسیع در منطقه می‌باشد. طبق آخرین برآوردهای انجام شده حوزه خلیج فارس در حدود 730 میلیارد بشکه ذخیره نفت اثبات شده و بیش از 70 تریلیون مترمکعب گاز طبیعی را در خود جای داده‌است. همچنین بندرهای مهمی در حاشیه خلیج فارس وجود دارد که از آنها می‌توان بندرعباس، بوشهر، بندرلنگه، کیش، خرمشهر و بندر ماهشهر در ایران، و شارجه، دوبی و ابوظبی را در امارات متحده عربی و بندر بصره و فاو در عراق را نام برد.
لاک پشت های خلیج فارس
5 گونه از 8 گونه لاک پشت‌های موجود در جهان در آب‌های خلیج فارس و دریای عمان زندگی می‌کنند که 2 گونه لاک پشت عقابی و لاک پشت سبز در ساحل ها و جزایر ایران تخم گذاری می‌کنند. این دو لاک پشت در سواحل جزایری چون هرمز، لارک، قشم، فارور و بنی فارور و ناحیه های کم عمق ساحلی سکونت دارند و عمده مکان‌های تخم ریزی آنها در جزایر هرمز، هنگام، فرور، شیدور، لاوان، کیش، نخیلو و ام الگرم گزارش شده‌است. وارد شدن نفت به آب‌های خلیج فارس قادر است سبب ایجاد مسمویت در این لاک پشت‌ها شود. همچنین فعالیت‌های صیادی، وجود زباله، فاضلاب‌ها، تردد شناورها، انفجارات جهت اکتشاف معادن و آلودگی حرارتی تهدیداتی برای زندگی آنها محسوب می‌شوند.
دلفین ها و نهنگ های خلیج فارس
دلفین‌ها و نهنگ‌ها از جمله پستانداران آبی میباشند که در خلیج فارس و دریای عمان زندگی می‌کنند. دلفین‌هایی با نام پورپویز و همچنین دلفین‌های بینی بطری در جنوب جزیره قشم و در جوار جزیره‌های هنگام، سالارک و هرمز زندگی می‌کنند که در معرض مخاطرات مختلف هستند. نبود تحقیقات کافی و نبود متخصص زبده سبب کاسته شدن تعداد دلفین‌های گوژپشت و نهنگ‌های خاکستری شده‌است. برخورد دلفین‌ها و نهنگ‌ها با شناورها و پروانه موتور قایق‌ها و همین طور آلودگی بعضی از نقاط آب‌های خلیج فارس به آلاینده‌های نفتی و شیمیایی زندگی این پستانداران را تهدید می‌کند. به طبق برخی گزارش‌ها نهنگ خلیج فارس در معرض خطر انقراض قرار دارد.
علت نام گذاری به خلیج فارس طبق اسناد تاریخی
در کتاب اسناد نام خلیج فارس، میراثی کهن و جاودان صفحه 18 تا 22 وجه تسمیه و دلیل نام گذاری خلیج فارس را از دیدگاه عده‌ای از جغرافی دانان مشهور بیان کرده‌است.به عنوان مثال کتاب سر آرنولد ویلسن Sir Arnold Wilson که در سال 1928 به نام خلیج فارس( Persian Gulf ) به چاپ رسیده‌است.
ضمن نقد سابقه تاریخی و جغرافیایی خلیج فارس و بیان توصیفهای نویسندگان مغرب زمین مشاهدات خود را نیز بیان نموده و نوشته‌است" هیچ آبراهی چه در گذشته و چه در حال حاضر برای زمین شناسان، باستان شناسان ، تاریخ دانان، جغرافیدانان، بازرگانان، سیاستمداران و سیاحان و دانش پژوهان اهمیتی بیشتر از خلیج فارس نداشته‌است این آبراه از هزاره قبل از میلادتا الان از هویت فارسی و ایرانی برخوردار است." سی ادموند بوسورثC .Edmund Bosworth مطالبی را از 20 مورخ وسیاح یونانی و اروپایی، ازسردار یونانی نیارخوس( 325-24 ق.م) گرفته تا پریدیکس ( 1876 )، در مورد توصیف خلیج فارس و علت نام گذاری آن را بیان نموده‌است.
