همه چیز درباره شهاب سنگ
علمی و تکنولوژی › جهان هستی
- 97/09/04
یک شهابسنگ (به انگلیسی: Meteorite) قطعهٔ جامدی از بقایای جامانده از جرم‌هایی مانند یک دنباله‌دار، سیارک یا شهاب‌واره است که در اصل در فضای بیرونی شکل گرفته و توانسته پس از گذر از جو و تحمل تأثیر آن، بر روی سطح زمین یا یک سیارهٔ دیگر انتقال یابد. هنگامی که جرمی به جو وارد می‌شود، عوامل گوناگونی مانند اصطکاک، فشار و تعامل شیمیایی با گازهای اتمسفری، باعث گرم شدن جرم و انتشار آن انرژی می‌شوند. این جرم سپس به یک شهاب‌واره تبدیل می‌شود و برای زمان کوتاهی یک آذرگوی را تشکیل می‌دهد که همچنین به عنوان یک شهاب ثاقب یا ستارهٔ در حال سقوط دیده و شناخته می‌شود؛ اخترشناسان نمونه‌های درخشان این پدیده را آذرگوی می‌نامند. شهاب‌سنگ‌هایی که در ورود خود تأثیر جو را تحمل کرده‌اند، اندازه‌های بسیار متفاوتی دارند. برای زمین‌شناسان، یک آذرگوی شهاب‌سنگی است که به اندازهٔ کافی بزرگ باشد تا بتواند یک دهانه برخوردی ایجاد کندشهابسنگها بیشتر از سنگ و فلز تشکیل شده‌اند. این اجرام هنگامی که وارد جو زمین می‌شوند به دلیل قطر زیادشان از جو می‌گذرند و دهانه‌ها و عوارض گوناگونی را از خود بر جای می‌گذارندبرای نمونه دهانهٔ بارینجر در آریزونا و دهانهٔ وردفورت در آفریقای جنوبی. اهمیت مطالعهٔ شهاب سنگ‌ها جهت تعیین سن زمین، منظومه خورشیدی (شمسی) و در نهایت تعیین سن کل کیهان نهفته‌است.به علاوه می‌توان از آنها جهت تعیین ترکیب شیمیایی بخش‌های مختلف سیارهٔ زمین و سایر سیاره‌های سنگی استفاده کرد. فرایندهایی را که منجر به تشکیل این سیاره‌ها شده‌اند و حتی فرایندهای تشکیل هسته، پوستهٔ اولیه، فرایند تفریق عنصری در گوشتهٔ اولیه که فرایند مهمی چون تشکیل حیات است به دقت بررسی کرد. به کمک مطالعهٔ شهاب سنگ‌های فلزی (آهنی) و بررسی‌های لرزه‌نگاری بود که دانشمندان ترکیب حدودی هستهٔ زمین را ارزیابی و محاسبه کردند
چگونگی تشخیص انواع شهاب سنگ ها
آهنی ها : تشخیص این گونه همانطور که قبلا هم گفته شد بسیار آسان است ، آهنی ها در هنگام کشف معمولا ظاهری قهوه ای رنگ براق دارند که ناشی از گداختن فلز درگرمای ناشی از اصطکاک جسم با جو زمین و هوازدگی طبیعی است . روش کار بدین قرارست : قطعه ای از شهاب سنگ را برش داده و سطح بریده شده را صیقل دهید و آن را با اسید بشویید تا اشکال ویژه ویدمنستاتن ظاهر شوند
آهنی – سنگی ها : می توان از روش ترکیبی آهنی ها و سنگی ها استفاده کرد ؛ زیرا این دسته واقعا مخلوطی 50 – 50 از مواد فلزی و سنگی است
سنگی ها : روش معمول برای تشخیص بدین شرح است : نخست برای اطمینان از منشأ فضایی آن ، تکه ای کوچک از آن را برداشته و پودر کنید ، اگر در پودر حاصل مواد فلزی به ویژه نیکل موجود بود می توان گفت که منشأ فضایی دارد ، سپس برشی از آن را برای یافتن نشانه هایی از کندرول ها در زیر میکروسکوپ بررسی کنید . اگر جواب مثبت بود پس یقینا یک شهابسنگ سنگی را یافته اید ؟
سن شهاب سنگ ها
سن زمینی: مدت زمانی که بر روی زمین بوده‌اند
سن تابش پرتوهای کیهانی: مدت زمانی که درمداری به دور خورشید می‌گردند
سن پیدایش: مدت زمانی که از آخرین تغییر دمای شهابسنگ می‌گذرد
سن پیش از پیدایش: مدت زمان میان تشکیل عناصر شیمیایی در ستاره‌ها تا بکار رفتن این عناصر در شکل‌گیری شهاب‌واره‌ها
شهاب سنگ ها به چه رنگ هایی دیده می شوند؟
اغلب شهاب سنگ ها به رنگ های مختلفی دیده می شوند: سبز،زرد،آبی،قرمز و سفید. دلیل این امر این است که هنگامی که شهاب واره ها با سرعتی معادل 10 تا 75 کیلومتر بر ثانیه وارد جو زمین می شوند، بر اثر اصطکاک با اتمهای جو، به شدت داغ شده و دمای آنها به بیش از 2000 درجه سانتیگراد می رسد. این دمای بسیار زیاد باعث تحریک گازهای اطراف شهاب می شوند و گازهای مختلف موجود در جو بر اثر این دمای زیاد داغ شده و می سوزند و به رنگ های مختلفی دیده می شوند. برای مثال: رنگ سبز بیشتر شهاب ها از مولکولهای داغ اکسیژن جو گسیل می شوند. نیتروژن رنگ آبی تولید می کند و سدیم موجود در شهاب سنگ رنگ زرد. عموماً شهاب های پر سرعت به رنگ سفید دیده می شوند چون تمام این رنگها با هم مخلوط می شوند. وقتی که سرعت شهاب کم شود به رنگ قرمز در می آید
شهاب سنگ ها از حیث مواد سازنده به 3 گروه تقسیم می شوند
شهاب سنگ های سنگی ( آسمان سنگ )
کم تراکم ترین و البته بیشترین تعداد از شهاب سنگ ها را به خود اختصاص می دهند ، به دلیل شباهت زیادشان با سنگ های زمینی به دشواری قابل مطالعه و تشخیص هستند . در ساختمان آن ها ساختارهای کره ای از سیلیکات ها به نام کندرول به چشم می خورد که در یک زمینه هموار جای دارند . از این سنگ ها با نام کندریت ها یاد می شود . حدود 42 % از جرم آن ها را اکسیژن ، 20 % سیلیس ( SiO2 ) و 38 % منیزیم و آهن تشکیل می دهد . بیش از 90 % شهاب سنگ ها از این نوعند . چگالی آن ها از 3 تا 5/3 گرم بر سانتیمتر مکعب متغیر است
شهاب سنگ های آهنی (آسمان کان )
این شهاب سنگ ها از 91 % آهن و 9 % نیکل ، کبالت و پاره ای عناصر دیگر تشکیل شده اند . چگالی آن ها 5/7 تا 8 گرم بر سانتیمتر مکعب است . اگر اسیدی مانند اسید نیتریک را بر سطح این شهاب سنگ ها بریزیم اشکال بلوری بزرگ به نام اشکال ویدمنستاتن ظاهر می شوند که از اثر اسید بر آهن زمینی به دست نمی آیند .از طرفی این سنگ ها به واسطه خاصیت مغناطیسی که دارند به راحتی توسط آهنربا یا فلزیاب قابل کشفند ، تنها 6 % شهاب سنگ ها از این نوعند شهاب سنگ های آهنی – سنگی ( آهن سنگ ) : ترکیبی از آهن ، نیکل و سیلیکات ها هستند ، در حدود 4 % از کل شهاب سنگ ها از این نوعند . چگالی متوسط آن ها 5/5 تا 6 گرم بر سانتیمتر مکعب است . در ساختمان آن ها بلورهای الیوین از جنس مواد معدنی وجود دارد
