بیماری عصبی پارکینسون چیست؟
پزشکی و سلامت › روانشناسی
- 97/08/24
شاید بسیاری از ما بیماری پارکینسون را مساوی با لرزش اندام بدانیم اما این تنها یکی از مشخصه های بیماری پارکینسون است. بیماری پارکینسون برای اولین بار توسط دانشمند انگلیسی دکتر جیمز پارکینسون در سال ۱۸۱۷ مورد بررسی قرار گرفت و به همین علت این بیماری به نام وی شناخته می شود. از هر ۱۰۰ نفر که بیش از ۶۰ سال سن دارند، یک نفر به پارکینسون مبتلا می شود. این بیماری معمولا در ۶۰ سالگی آغاز می شود. البته افراد جوان تر هم به پارکینسون مبتلا می شوند. حدود ۵ تا ۱۰ درصد افرادی که به پارکینسون مبتلا می شوند کمتر از ۴۰ سال دارند.بعد از آلزایمر، بیماری پارکینسون معمول ترین بیماری مخرب اعصاب به شمار می رود که افراد مسن به آن مبتلا می شوند. پارکینسون یک بیماری مزمن و همیشه در حال پیشرفت است. این بیماری به علت از بین رفتن یا ضعیف شدن و لطمه خوردن سلول های عصبی در مغز میانی است که سفتی عضلانی، لرزش و از دست رفتن مهارت های حرکتی را در پی دارد. سلول های عصبی ماده ای به نام دوپامین ترشح می کنند. دوپامین پیام های عصبی را از سوبستانتیا نیگرا (مغز میانی) به بخش دیگری از مغر به نام کارپوس استراتوم می برد. این پیام ها به حرکت بدن تعادل می بخشند. وقتی سلول های ترشح کننده دوپامین در سوبستانتیا نیگرا می میرند، مراکز دیگر کنترل کننده حرکات بدن نامنظم کار می کنندو باعث ایجاد لرزش های غیر طبیعی و غیز قابل کنترل در بدن میشود.
این اختلال ها که در مراکز کنترل بدن در مغز پدید می آیند، باعث ایجاد علایم پارکینسون می شوند. اگر ۸۰ درصد سلول های ترشح کننده دوپامین از بین بروند، علامت های پارکینسون بروز می کنند. علایم پارکینسون در مراحل اولیه بیماری ملایم و بیشتر اوقات در یک سمت بدن دیده می شوند و گاه حتی به درمان پزشکی احتیاج ندارند. ارتعاش در حالت استراحت علامت ویژه بیماری پارکینسون و یکی از معمول ترین علایم آن است. ولی بعضی از مبتلایان پارکینسون هیچ وقت آن را تجربه نمی کنند. بیماران ممکن است دست لرزان خود را در جیب یا پشت پنهان کنند یا چیزی را برای کنترل ارتعاش در دست نگه دارند. لرزش می تواند بیشتر از هر محدودیت جسمی دیگر اثر منفی روحی داشته باشد.
با مرور زمان علایم اولیه بدتر و وخیم تر می شوند. یک رعشه ملایم به یک ارتعاش مزاحم و ملموس تبدیل می شود. ممکن است تکه کردن غذا و استفاده از دست مرتعش به مرور زمان سخت تر شود. برادیکینسیا (آرام شدن حرکت) به مشکلی کاملا محسوس بدل می شود که محدود کننده ترین علامت و اثر پارکینسون است. آرام شدن حرکت می تواند مانع انجام کارهای روزانه شود. در این شرایط ممکن است لباس پوشیدن، ریش زدن و یا حمام کردن وقت بسیاری از فرد بگیرد. تحرک ضعیف می شود و مشکلاتی به وجود می آید که هنگام نشستن روی صندلی و برخاستن از آن یا سوار شدن به اتومبیل و پیاده شدن از آن یا غلتیدن در رختخواب دیده می شود. راه رفتن آهسته تر می شود و بیمار حالت قوز پیدا می کند ( سر و شانه به طرف جلو متمایل می شود). صدای بیمار یکنواخت می شود. کمبود تعادل می تواند باعث افتادن بیمار شود. دستخط ریزتر و ناخوانا می شود. حرکات غیر ارادی مانند حرکت دست در حال پیاده روی کم می شود.
علایم پارکینسون معمولا در یک طرف بروز می کند ولی به مرور زمان به دست یا پای سالم طرف دیگر هم سرایت می کند. این علایم پیشرفت می کند تا سمت دیگر بدن را هم تحت تاثیر قرار دهد. معمولا این پیشرفت تدریجی است، اما سرعت پیشرفت در بیماران، متفاوت است. هدف از به کاربردن شیوه های درمان در مبتلایان به پارکینسون از بین بردن علایم نیست بلکه کنترل عوارض است. این کار به بیمار کمک می کند تا مستقل عمل کند و این بیماری مزمن تحت کنترل درآید. پارکینسون کاملا درمان نمی شود ولی کنترل عوارض آن می تواند تا حد زیادی جلوی ناتوانی و از کار افتادگی بیمار را بگیرد.
بیماران مبتلا به پارکینسون اغلب از این موضوع که بیماریشان همواره در حال پیشرفت است، آگاهند و این موضوع می تواند باعث نگرانی شدید آنها شود. آنها ممکن است بخواهند خود و مشکلاتشان را بیش از حد نیاز تحت کنترل درآورند و خود را با دیگر افراد مبتلا مقایسه کنند. نگرانی در مورد پیشرفت بیماری و امکان ادامه کار هم غیرعادی نیست.
پیشگویی و تخمین در خصوص پیشرفت این بیماری در یک بیمار مشخص غیرممکن است. سرعت پیشرفت و محدودیت های جسمی و روحی در بیماران مختلف متفاوت است.
نوعی راهنمایی برای تشخیص پیشرفت این بیماری در بیماران مختلف بر اساس پیشروی بیماری از زمان تشخیص وجود دارد ولی این تنها در حد یک پیشنهاد است. وقتی محدودیت های جسمی پارکینسون به حدی برسد که کارهای روزمره سخت شوند، درمان علایم پارکینسون آغاز می شود.
در حالت صورت و چهره بیماران مبتلا به پارکینسون تغییراتی روی می دهد، مثل ثابت شدن حالت صورت (ظاهرا احساسات اندکی در چهره نمایان می شود) یا خیرگی چشم ( به دلیل کاهش پلک زدن). علاوه بر اینها، خشک شدن شانه یا لنگیدن پا در سمت تحت تاثیر قرارگرفته، عوارض دیگر (عادی) این بیماری است. افراد مسن ممکن است نمایان شدن یک به یک این نشانه های پارکینسون را به تغییرات افزایش سن مربوط بدانند، ارتعاش را «لرزش» تلقی کنند، برادیکنسیا را به «آرام شدن عادی» و سفت شدن عضلات را به «آرتروز» ربط بدهند.
این بیماری در حال حاضر غیرقابل درمان و لا علاج محسوب می شود. ولی علایم آن با درمان ، قابل تسکین یا کنترل است . این بیماری طول عمر را چندان کاهش نمی دهد. تحقیقات علمی یافتن علل و درمان این بیماری ادامه دارد و امید می رود که درمان های موثر و در نهایت علاج بخش برای آن ارایه شوند. تحقیقاتی که به بررسی پیوند بافت جنینی برای درمان این اختلال پرداخته اند نویدبخش درمان موثری در آینده بوده اند. با این درمان به نظر می رسد سلول های جدید تولیدکننده دوپامین در مغز با پیوند بافتی جنینی تشکیل شوند.
زوال عقل، ذات الریه، یبوست شدید، احتباس ادرار ناشی از داروهای تجویز شده برای درمان این اختلال، افتادن و بروز شکستگی استخوانی ناتوانی از عوارض احتمالی این بیماری است. هیچ آزمون تشخیصی برای اثبات بیماری پارکینسون وجود ندارد. تشخیص بیماری معمولا مبتنی بر معاینه فیزیکی است .
اصول کلی مراقبت و کنترل این بیماری عبارت است
۱) درمان فیزیکی
امیدواری و اطمینان دادن به بیماران و درمان بیماری های همراه ، نظیر افسردگی ، روان درمانی یا مشاوره برای کمک به کاهش افسردگی
۲) کار درمانی
۳) گفتار درمانی.
توصیه های مربوط به بیماران مبتلا به پارکینسون
ـ از حمام گرم و ماساژ مکرر برای پیشگیری از سفتی عضلانی استفاده کنید.
ـ اصلاح را با ریش تراش برقی انجام دهید.
ـ استفاده از کفش های بدون بند، نظیر کفش های راحتی ، کفش های زیپ دار یا کفش های چسبی نیز توصیه می شود.
ـ دکوراسیون منزل را طوری بچینید که از افتادن و آسیب دیدگی جلوگیری شود.
ـ محدودیت های تدریجی بیماری ممکن است باعث عاجز شدن بیمار شود. برای یافتن راه هایی به منظور حفظ عملکرد و کارایی ، از مشاوره تخصصی و اعضای خانواده کمک بگیرید.
داروهای مربوط به بیماری پارکینسون
داروهای آنتی کولینرژیک ، آنتی هیستامین ها، داروهای ضدلرزش ، نظیر آمانتادین یا داروهای ضدپارکینسون از قبیل بروموکریپتین ، لوودوپا و کاربی دوپا. سلژیلین برای به حداکثر رسیدن اثربخشی لوودوپا و کاربی دوپا تجویز می شود. همه این داروها لرزش و سفتی عضلانی را کاهش می دهند ولی بعضی عوارض جانبی قابل توجهی نیز دارند.
فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری
تا حد امکان به فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری ادامه دهید و به دفعات استراحت کنید. اختلاف زیادی بین توانایی جسمی بیماران دچار این بیماری وجود دارد. محدودیت فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری تنها در بیماران دچار سفتی عضلانی دیده می شود.
رژیم غذایی مربوط به بیماری پارکینسون
این بیماری به رژیم خاصی نیاز ندارد ، در موارد وجود اختلال بلع ممکن است مصرف غذاهای نرم لازم باشد. برای پیشگیری از یبوست به رژیم غذایی خود، فیبر غذایی یا مواد حجم افزا (نظیر میوه و سبزی) اضافه کنید.
