انواع سنگ فیروزه و تشخیص فیروزه اصل از تقلبی
مد و زیبایی › جواهرات
- 97/09/09
نام های مختلف فیروزه
فیروزه، مونث کلمه فیروز می باشد و با نام های دیگری چون پیروزه، اخشائین، فیروزج، حجرالظفر، حجر الغلبه و حجر الجاه نیز نامیده شده است و منشاء این نام ها از خواصی است که در استفاده این سنگ ها مشاهده شده است.سنگ فیرزوه از گروه سنگ های آذرین میباشد و در نواحی آتشفشانی یافت می شود. بهترین نوع فیروزه، در نزدیکی سطح زمین قرار دارد. این سنگ باید کاملاً خشک شود تا استحکام داشته باشد. معادن فیروزه که در عمق بیشتر قرار دارند، به دلیل اسیدی که ذرات آب زیرزمینی تولید می کنند، نرم می شوند و بنابراین سنگ های فیروزه در عمق کیفیت لازم و ارزش جواهر کمتری دارند.
رنگ های مختلف فیروزه
فیروزه فسفات آب دار مس وو آلومینیوم است و ماده رنگی موجود در آن از مس و آهن است، هرچه مس درون فیروزه بیش تر باشد، رنگ آن آبی تر و هرچه آهن آن بیشتر باشد، رنگ آن سبزتر است. بیشتر فیروزه ها در شکاف سنگ هایی یافت می شوند که منابع غنی از الومینیوم هستند، فیروزه با رنگ آبی خوش رنگ (آبی آسمانی) بهترین کیفیت را دارا بوده و بسیار کمیاب است، به هر اندازه در آن سایه ی سبز و یا رگه پیدا شود، فراوانی آن بیشتر و در نتیجه ارزش آن کاهش می یابد.تغییر رنگ در فیروزه در نتیجه تابش نور آفتاب، تبخیر آب طبیعی موجود در آن، پاکی و کدورت هوا، و برخورد چربی و مواد شیمیایی با آن صورت می گیرد که در نتیجه باعث کم شدن ارزش مادی آن می گردد. به همین دلیل ، بهتر است در هنگام غذا خوردن، حمام کردن و شستن دست ها با مواد شوینده، انگشتر فیروزه را از انگشت بیرون آورند.توصیه می شود برای حفظ کیفیت و جلا و رنگ فیروزه، هرچند وقت یکبار با یک پارچه نرم و تمیز و مرطوب آن را تمیز کنید. جلا دادن سنگ فیروزه سبب پر رنگ تر شدن آن می شود.
فیروزه احیا شده یا فیروزه واکس خورده
فیروزه دارای خلل و فرج طبیعی است و در بسیاری از موارد نگین های تراشیده شده، آن قدر دارای خلل و فرج هستند که قابل استفاده نیستند. لذا آن ها را ترمیم می کنند و یا به اصطلاح "واکس" می زنند که به آنها فیروزه های احیا شده می گویند. برای این کار فیروزه طبیعی را طی فرایند خاصی در صمغ مصنوعی(واکس) فرو برده و منافذ آن را با این صمغ پر می کنند.اگرچه فیروزه های احیا شده ارزش مادی بالایی ندارند، اما این کار سبب می شود تا در استحکام و سختی فیروزه افزوده شده و از کم رنگ شدن آن به مرور زمان جلوگیری کند. همچنین به دلیل خلل و فرج فراوان در توده فیروزه، برای خوش رنگ کردن آن از نمک های مس و آنیلین استفاده می نمایند.
انواع سنگ فیروزه
کانی های زیادی وجود دارد که به سبب شباهت با فیروزه آن ها را به جای فیروزه عرضه می کنند که از این میان می توان به کالسیدونی، هولیت رنگ کرده، آمازوئیت، کریسوکولا و لازولیت اشاره کرد.یکی دیگر از این شبه فیروزه ها، فیروزه هایی چینی است. اغلب فیروزه های چینی، ارگانیک می باشند یعنی بر اثر محلول های سطحی مس دار بر روی فسیل های استخوانی جانوران، فیروزه به وجود آمده است و رنگ آن ها به علت تبلورفسفات، آبی است، لکن با اسیدها واکنش نشان می دهند. مشخصات این نوع فیروزه با فیروزه های ایرانی، مصری و آمریکایی فرق دارند چراکه این فیروزه ها از سنگ های آذرین بوده اما فیروزه چینی ارگانیک می باشند.
تشخیص سنگ فیروزه اصل از فیروزه تقلبی
هرچند عمده ی نگین فروشان و کارشناسان خبره ی فیروزه بر اثر تجربه با نگاه به رنگ و جلا و رگه های پشت سنگ، منشاء و انواع فیروزه را از هم تشخیص می دهند، با این حال راه های مختلفی نیز برای افرادی که آگاهی و تجربه ی کافی در تشخیص ندارند، وجود دارد. به عنوان مثال در قدیم برای تشخیص نوع مرغوب فیروزه از انواع ناموغوب آن، سنگ را روی برنج دم می کردند، در صورتی که رنگ آن ثابت می ماند، مرغوب . و اگر به برنج رنگ می داد، نامرغوب بود. امروزه برای شناخت رنگ شدگی فیروزه به خصوص پشت آن با واکس مشکی، می توان از استون یا سوآب آمونیاک استفاده کرد. چراکه پنبه یا گوش پاک کن آغشته به این محلول ها، رنگ آمیزی آن به خصوص واکس را به راحتی زایل می کند. همچنین برای تشخیص فیروزه طبیعی از مصنوعی، قطعه ای از سنگ را می سوزانند، اگر به صورت خمیر درآمد، مصنوعی، و اگر مواد باقی مانده به صورت خاکستر باشد، طبیعی است. راه دیگر شناخت، استفاده از یک سوزن حرارت دیده و گذاشتن آن روی سنگ است، که اگر بوی صمغ از آن بلند شد و اثر عمیق روی سنگ گذاشت، نشان دهنده ی واکس خورده بودن و احیاء شدن سنگ است.البته وزن مخصوص پایین سنگ های فیروزه ی آغشته به موم یا فیروزه های بدلی نیز یکی دیگر از نشانه های شناخت سنگ طبیعی فیروزه است.
تشخیص اصالت فیروزه کاری بسیار دشوار می باشد و برای افراد حرفه ای نیز تشخیص اینکه فیروزه نیشابور یا کرمان است، بسیار دشوار است که متاسفانه در بازار در بعضی موارد فیروزه کرمان یا دامغان را با قیمت بالا به جای فیروزه نیشابور می فروشند. بنابراین اگر قصد خرید فیروزه با قیمت بالا دارید حتما از فروشنده شناسنامه اصلی بودن و نیشابوری بودن درخواست نمایید.
خواص و فواید انگشتر فیروزه
نگاه به فیروزه چشم را تقویت می کند، گذاشتن فیروزه بر روی چاکرای گلو برای درمان گلودرد، تقویت تارهای صوتی و درمان بیماری های ریوی و تنفسی موثر می باشد.فیروزه قلب را تقویت می کند و سعه صدر می دهد. این سنگ، افسردگی های روحی و روانی و همچنین ناراحتی های عصبی را درمان می کند و باعث آرامش می شود. استفاده از انگشتر ویا گردنبندی از آن، برای دور کردن انرژی های منفی به ویژه چشم زخم و آثار آن بسیار مناسب است.این سنگ مانند عقیق، حرز بسیار مهمی در برابر حوادث و بلایا به شمار می رود و برای آسان شدن کارها و رونق در کسب و کار بسیار مفید می باشد.همچنین گفته شده رنگ فیروزه هنگام بیماری صاحب این سنگ تغییر می کند و در زمانی که حال او بهتر می شود، رنگ آن به حالت اولیه بر می گردد.
چند نوع فیروزه داریم؟
این سنگ با توجه به رنگ آن در ایران به فیروزه مشهور است (شاید هم اسم از رنگ قدیمی تر باشد!). فیروزه در زبان انگلیسی نامیده Turquoise (تورکویز - سنگ ترک) نامیده دارد که می تواند دو دلیل داشته باشد:
سنگ فیروزه یا سنگ ترکی
در زمان گذشته تمامی ارتباطات تجاری در زمینه سنگ قیمتی بین ایران و اروپا از طریق کشور ترکیه صورت می گرفته. به این صورت که بازرگانان ترکیه سنگ های قیمتی را از ایرانیان می خریدند و به اروپا صادر می کردند. در آن زمان هنوز معادن فیروزه در اروپا و آمریکا کشف نشده بود و این سنگ برای آن ها کاملا جدید بود و چون از کشور ترکیه وارد می شد به آن سنگ ترکی می گفتند و هنوز این نام بر روی سنگ باقی مانده.
برخی دیگر ریشه این اسم را یک اسم فرانسوی برای توصیف سنگ می دانند. این اسم در فرانسه Pierre Turquin به معنی سنگ آبی پر رنگ می باشد که به مرور زمان و در لهجه انگلیسی به تورکویز تغییر کرده است.
دسته بندی فیروزه بر اساس رنگ:
طیف رنگی فیروزه بسیار گسترده است. از آبی کمرنگ تا سبز پررنگ. همچنین نمونه هایی از آبی تیره نیز وجود دارد. طبق این دسته بندی هرچه در فیروزه آبی تیره بر رنگ سبز غالب تر باشد، فیروزه دارای ارزش بیشتری است.
دسته بندی فیروزه بر اساس معدن:
فیروزه در نقاط مختلف دنیا استخراج می گردد اما مهم ترین معادن آن فیروزه ایران، فیروزه تبت، فیروزه آمریکا، فیروزه مصر است. در ایران هم مهم ترین معادن فیروزه در نیشابور، دامغان و کرمان قرار دارد. فیروزه های معادن مختلف می توانند هرکدام یکی از رنگ های بالا را داشته باشند ولی از نظر تجاری با ارزش ترین فیروزه دنیا ، فیروزه نیشابور است. خبر بد هم اینکه استخراج غیراصولی فیروزه از معادن نیشابور (استخراج به وسیله انفجار با TNT) تقریبا بسیاری از معادن نیشابور به انتها رسیده اند و طبق برخی گزارش های غیر رسمی نهایتا تا 5 سال آینده رگه های فیروزه نیشابور نا پدید می شود. فیروزه کرمان و دامغان کیفیت پایین تری نسبت به فیروزه نیشابور دارند و در بازار جهانی نیز فیرزوه کرمان و دامغان ارزش پایین تری از فیروزه تبت یا آمریکا دارد.
دسته بندی فیروزه بر اساس شکل ظاهری:
برخی از آن ها یک دست آبی هستند و برخی دیگر دارای رگه هایی می باشند. در سومین دسته بندی که بیشتر در کشور های عربی رایج است، فیروزه به دو نوع عجمی و شجری تقسیم می شود. فیروزه عجمی ، به فیروزه های صاف و یک دستی گفته می شود که روی سطح آن هیچ رگه و شکستگی وجود نداشته باشد.
فیروزه عجمی
فیروزه عجمی در بین عرب ها محوبیت بسیار زیادی دارد و نکته جالب اینجاست که تنها در ایران یافت می شود. فیروزه های رگه دار یا صاف برای ما ایرانی ها و بقیه کشور ها تفاوت چندانی ندارد (قیمت عجمی بیشتر است ولی باز هم از رگه دار استقبال می شود) و بیشتر برای ما رنگ فیروزه اهمیت دارد. در بازار به فیروزه های رگه دار، فیروزه اسپایدر (عنکبوت!) هم می گویند. در موارد خاص رگه های فیروزه دارای پیریت های طلایی است که باعث می شود زیبایی و قیمت آن بیشتر شود.
فیروزه ایرانی و فیروزه غیر ایرانی
تشخیص فیروزه ایران و غیر ایرانی ساده است. فیروزه های آمریکایی در ایران کم اند و فیروزه تبت رنگ روشن تر و سطح صاف تری نسبت به فیروزه ایرانی دارد. رگه های روی فیروزه ایرانی اکثرا به صورت ترک های درشت و تیره هستند ولی رگه های فیروزه تبتی حالت نازک و مویی دارد. به طور کلی فیروزه ایرانی زمخت تر است. همچنین فیروزه های تبتی به صورت تکه های ریز استخراج می شود که باعث می شود روی رکاب انگشتر از چندین سنگ به صورت کوبیده شده استفاده گردد. فیروزه های ریز ایرانی در هنر مینا کاری استفاده می شوند.
