چگونه یک فرش دستباف با کیفیت را تشخیص دهیم
مد و زیبایی › دکوراسیون
- 97/11/02
فرش دستباف تنها کف‌پوشی است که بر اثر پا خوردن، نور و شست‌وشو زیبایی‌های آن مضاعف گردیده و هیچ‌گاه چشم‌نوازی خود را از دست نمی‌دهد که این یکی از ویژگی‌های فرش دستباف است. به‌خصوص اگر که فرش دستباف با استفاده از مواد رنگ‌زای طبیعی رنگ شده باشد. فرش دستباف هر چه بیشتر پا بخورد و هرچه بیشتر بماند، ارزش مالی و هنری‌اش بیشتر می‌شود.در بافت فرش دستباف از الیاف طبیعی استفاده شده است. به همین دلیل هم در تابستان سرد است و در زمستان گرم، اما فرش ماشینی به خاطر مواد پلاستیکی‌اش این ویژگی را ندارد. به یاد داشته باشید برخی الیاف مصنوعی برای کودکان حساسیت‌برانگیز و برای بیماری‌هایی مانند آسم هم مضر است. اما الیاف طبیعی در فرش دستباف حساسیتی ایجاد نمی‌کنند. فرش دستباف با توجه به استفاده از پشم، ابریشم و پنبه به‌عنوان مواد اولیه در قالی دستباف الکتریسیته‌ی ساکن تولید نمی‌کند. جذابیت دیگر فرش دستباف طرح‌ها و رنگ‌های متنوع و آرامش‌بخش آن هاست که با هر سبک و سلیقه ای متناسب است.کدام طرح فرش دستباف را انتخاب کنم؟
بیشتر ما وقتی به قالی دستباف فکر می‌کنیم، یاد یک قالی با زمینه لاکی_قرمز می‌افتیم که یک گل بزرگ در وسط دارد که نامش «ترنج» است و 4 لچک (3 گوش) در چهارگوشه قالی و اطراف آن ترنج هم پر از گل و برگ و اسلیمی است. خیلی‌ها این طرح را تکراری می‌دانند. البته همین طرح لچک و ترنج که برای ما تکراری است یکی از اصیل‌ترین طرح‌های قالی ایران است که در بازارهای جهانی کلی طرفدار دارد.ولی خب طرح قالی ایرانی فقط لچک ترنج آن‌هم با زمینه لاکی نیست؛ طرح‌های زیاد دیگری هم داریم که بعضی‌هایشان در حال فراموش‌شدن هستند. نکات زیر در انتخاب طرح مناسب راهنمایی‌تان می‌کند:
1.اگر یک قالی ریزبافت و هنری می‌خواهید که کف خانه‌تان را مثل یک باغ گل در فصل اردیبهشت تزئین کند، می‌توانید قالی لچک و ترنج یا «شکارگاه» تبریز، قم و اصفهان را بخرید یا
«ریزماهی» خوی و «هزاره هریس» مرند. البته این نوع فرش‌ها گران است.
2.اگر دنبال قالی‌هایی با نقوش روستایی و ایلیاتی هستید، می‌توانید طرح‌های «انسان و حیوان»، «گل و مرغ»، «درختی» «درخت و انسان» و «پای شتر» استان‌های فارس، خراسان شمالی، کردستان و گلستان را بخرید. بعضی از این نوع طرح‌ها به دلیل درشت‌بافی، ارزان هم هستند.
3.اگر می‌خواهید خانه‌تان با فرشهای ساده تزئین شود و فضای آرامش‌بخشی را در خانه به‌وجود بیاورید بروید سراغ قالی‌های کویری کرمان و اردکان. زمینه این قالی‌ها مثل طبیعت کویر به رنگ‌های شتری، خاکستری و کرم است. طرح‌های «کف ساده» قالی‌ای که زمینه اطراف لچک و ترنج آن خالی از هر نوع نقشی است؛ «محرمات»، «راه‌راه» و «قاب قرآنی» از همین نوع هستند.
4.اگر دنبال طرح‌های مدرن هستید که به مبل اسپرتتان بیاید، یکی از طرح‌های هندسی «خشتی»، «قابی»، «میناخانی»، «بته جقه» اصفهان، کاشان یا اراک را بخرید.
5.اگر دنبال قالی‌های دستباف ارزان هستید می‌توانید طرح‌های ریزماهی، محرابی و لچک ترنج استان‌های همدان، کاشان و زنجان را بخرید که از پشم کلفت بافته می‌شود.
چطور کیفیت فرش دستباف را تشخیص بدهیم؟
تا اینجا با انواع طرح مربوط به فرش دستباف آشنا شدید اما شاید بتوان گفت مهم‌ترین نکته در هنگام خرید فرش، تشخیص کیفیت آن است که در ادامه به توضیح راهکارهایی برای تشخیص کیفیت فرش دستباف و ایراداتی که ممکن است وجود داشته باشد می‌پردازیم.
بررسی فرش از لحاظ طرح و اندازه
برای خرید فرش باید به اندازه‌های آن توجه کرد. از چند سانتی‌متر اختلاف در ابعاد فرش در قسمت‌های بالا و پایین که اصولاً از مشخصات فرش دستباف است می‌توان چشم‌پوشی کرد؛ ولی بیشتر از این به‌خصوص در قالیچه‌های کوچک، عیب فرش به شمار می‌رود. با تا کردن فرش از وسط و روی هم قرار دادن این دو قسمت می‌توان تقارن طرح را نسبت به محورهایی که از مرکز فرش می‌گذرند، تشخیص داد. با متر و یا خط کش مدرج هم می‌توانید فاصله نقاط مختلف فرش را نسبت به هم بسنجید.دقت کنید اگر اندازه فاصله لبه حاشیه بالایی قالی تا وسط ترنج، بیشتر یا کمتر از 3 سانتی‌متر با اندازه فاصله آنجا تا لبه حاشیه پائینی تفاوت داشته باشد، از قیمت قالی کم می‌شود.به تقارن رنگ در اشکال بافته شده در فرش هم توجه کنید. علاوه بر این دقت کنید موتیف‌ها و اشکال طرح در متن فرش ناتمام گذارده نشده باشد. هر خط و شاخه‌ای، شکل و امتداد طبیعی خود را داشته باشد و ناگهان در میان طرح قطع و ناپدید نشده باشد.
بررسی فرش در نور طبیعی؛ توجه به رنگ و اطمینان از ثبوت رنگ های آن
فرش را باید از زوایای مختلف و در نور طبیعی بررسی کرد. رنگ فرش در جهت خواب آن تیره‌تر از رنگ آن در جهت عکس خواب فرش به نظر می‌رسد. در نتیجه خطوط طرح در جهت عکس خواب به شکل مشخص‌تری دیده می‌شود. فراموش نکنید رنگ فرش باید در تمام سطح آن یکنواخت باشد. به‌ویژه در فرشهای کف ساده، دو رنگی و اختلالات رنگ دیده نشود. دقت کنید رنگ فرش به‌اندازه کافی غنی و کامل باشد و قسمت انتهایی پرز با رنگ سطح فرش اختلاف نداشته باشد چون این اختلاف رنگ نشان می‌دهد که فرش با رنگ‌های جوهری رنگ شده است.
نکته: با مالیدن تکه پارچه مرطوب بر روی قسمت‌های رنگ دار مشکوک می‌توانید از ثبوت رنگ‌های فرش اطمینان حاصل کنید.
بررسی کیفیت پرزهای فرش
پرز فرش باید بادوام، درخشان و انعطاف‌پذیر باشد فرشهای با پرز نرم نسبت به فرشهای با پرز ضخیم دوام کمتری دارند و همچنین تمایل بیشتری به جذب گرد و خاک داشته و مانند فرشهای با پرز خشن هم تمیز نمی‌شوند.
بررسی پشت فرش از لحاظ نحوه ی تراکم، کوبیدگی پودها و یکنواختی طرح
شاید مهم‌ترین عاملی که در انتخاب فرش باید مورد توجه قرار گیرد بافت آن است. برای بررسی کیفیت بافت بهتر است پشت فرش را بررسی کنید. با مطالعه پشت نکته‌هایی مثل تعداد گره‌ها، نحوه تراکم و کوبیدگی پودها و همچنین یکنواختی طرح را بهتر می‌بینید.
چطور تعداد گره ها را بشمریم؟
شمارش دقیق گره‌ها در واحد سطح را به کمک ذره‌بینی که به یک قاب مدرج به واحدهای اندازه‌گیری (سانتی‌متر یا اینچ) متصل شده است می‌توان انجام داد. با این کار تعداد گره‌ها را در عرض و طول یک قاب جداگانه بشمارید و در یکدیگر ضرب کنید تا تعداد گره‌های موجود در واحد سطح فرش به دست آید. ولی باید خیلی دقت کنید چون اختلاف شمارش یک و یا دو گره نتیجه‌ی محاسبه کلی را خراب می‌کند. برای صحت محاسبه بهتر است شمارش گره‌ها را در چند نقطه مختلف فرش انجام دهید و میانگین آنها را ملاک محاسبه قرار دهید (تراکم قسمت‌های پایین فرش معمولاً بیشتر از قسمت‌های بالایی آن است).در مورد بافت فرش توجه داشته باشید که پود فرشهای یک پوده هیچ‌گاه به چشم نمی‌خورد و تنها در فرشهای دو پوده و بیشتر است که بعضا در پشت فرش امتداد پودها دیده می‌شوند. وقتی ردیف‌های بافته شده بهتر کوبیده شده باشند، پودها کمتر دیده می‌شوند.
بررسی فرش از لحاظ پوسیدگی و رفو شدگی
کافی است پشت فرش را با دقت بررسی کنید. قسمت‌هایی که بافت ناجور داشته و یا احتمالاً پوسیده و یا رفو شده باشند از پشت فرش بهتر می‌توان تشخیص داد. قسمت‌های رفو شده معمولاً زبرتر و محکم‌تر از دیگر نقاط فرش است و با کمی دقت می‌توانید علائم سوزن خوردگی را در آن ببینید. به‌علاوه با تا کردن فرش در سمت‌های مشکوک به پوسیدگی صدای خفیف و مخصوص شکستگی احساس خواهد شد.
در موقع بررسی پرزهای فرش توجه داشته باشید ارتفاع پرز معیار ظرافت فرش نیست. برای کنترل کیفیت پرزهای فرش و چگونگی پرداخت آنها باید پرزها را با دست مالش داد. در قسمت‌های مختلف ارتفاع پرزها باید به یک اندازه بوده و موج نداشته باشد. یکی از دلایل نامنظم بودن پرزها علاوه بر پرداخت ناجور و نامنظم شستشوی خشن الیاف فرش است.
راهنمای انتخاب فرش در طراحی دکوراسیون
رعایت برخی اصول در رابطه با انتخاب فرش و دکوراسیون، علاوه بر آنکه نشانگر ذوق و سلیقه شما است در دوام و پاکیزگی و نمود هرچه بیشتر فرش هم تاثیر انکارناپذیری دارد. برای دکور کردن بهتر باید رنگ، بافت و طرح فرش را مورد توجه قرار دهید.
بافت: فرشهای کم‌دوام، ظریف، ابریشمی، قدیمی و عتیقه و یا زمینه روشن را نباید در اتاق نشیمن، نهارخوری و اتاق‌های کودکان قرار داد. محل‌های مناسب برای این‌گونه فرش‌ها معمولاً اتاق پذیرایی، اتاق خواب، کتابخانه و به‌طور کلی مکان‌های کم رفت و آمد است.
اندازه: فرش اتاق نهارخوری باید به اندازه‌ای باشد که پایه‌های صندلی‌های مستقر در اطراف میز نهارخوری کاملاً بر روی آن قرار گیرد. به عبارتی دیگر ابعاد فرش باید از هر طرف حداقل 60 تا 70 سانتی‌متر بزرگ‌تر از اندازه‌های میز نهارخوری باشد. در سالن‌های پذیرایی فرش مقابل مبل‌ها و کاناپه را به‌اندازه‌ای انتخاب می‌کنند که ضمن پوشش مساحت مور نظر مقداری از سطح آن هم زیر پایه‌های مبل‌ها و کاناپه قرار گیرد.
توصیه‌ای بعدی اینکه بهتر است مساحت مقابل کاناپه و مبل‌ها را با یک جفت قالیچه مفروش نکنید. چون از نظر زیبایی تاثیر نامطلوب و ناخوشایندی دارد. به‌جای مفروش کردن اتاق خواب با یک تخته فرش بزرگ که به‌اجبار قسمت‌هایی از آن زیر تخت خواب می‌رود، بهتر است از چند تخته قالیچه کوچک و پاتختی ترجیحا رنگ‌های روشن استفاده شود.
طرح: در انتخاب فرش برای مکان‌های مورد نظر طرح آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است به‌عنوان چند اصل کلی می‌توان گفت که در منازل و محل‌هایی که با مبلمان استیل (برای مثال مبلمان چوبی و منبت‌کاری شده) تزئین شده باشند، طرح‌های گل‌دار و فرشهایی با طرح‌های هندسی مناسب است. در آپارتمان‌ها و ساختمان‌هایی که مبلمان آنها از نوع مدرن است فرشهایی با طرح‌های هندسی و شاخه شکسته جلوه و زیبایی بیشتری دارند. فرشهای ترنج دار در سالن‌های پذیرایی و در محل‌هایی که نقش ترنج آن در معرض دید کامل باشد و قالی‌های با نقش سرتاسری یا افشان در سالن‌های نهارخوری و پذیرایی و نشیمن و کتابخانه منظره بهتری دارند.
چگونه فرش اصیل ایرانی را تشخیص دهیم
اجازه دهید به این موضوع بپردازیم. باافزایش تقاضابرای خرید این فرش های اصیل و زیبا،تولید فرش های بی کیفیت با طرح مشابه نیز در بازار جهانی افزایش یافته است.بنابر این تشخیص فرش اصیل از فرش تقلبی برای خریدار به امری بسیار مشکل و پیچیده تبدیل شده است.همچنین خریدار می خواهد اطمینان پیدا کند که مبلغی که بابت خرید فرش می پردازد منصفانه باشد.برای این منظور راهکارهایی از قبیل بررسی کردن اتیکت فرش، بافت فرش وطرح آن وجود دارد.
شناخت فرش از روی اتیکت
درقسمت پشت پرشین کارپت ها، یک برچسب وجود دارد که در آن کشور سازنده ی فرش و یکسری اطلاعات دیگر درج شده است.کشور سازنده ی پرشین کارپت ایران است، بنابراین فرشهایی که کشور سازنده ی آنها، ترکیه، افغانستان، پاکستان، قفقاز، هند، نپال و غیره ذکر شده باشد، پرشین کارپت محسوب نمی شوند، بلکه جزو فرش های شرقی دسته بندی می شوند و نه فرش ایرانی.
گره های فرش ایرانی
در فرش های سنتی ایرانی، معمولا از متد گره زنی تک حلقه استفاده می شد،در حالی که در فرش های کشور ترکیه متد کار، روش گره زنی دو حلقه بوده است.هرچند که در فرشهای تولیدی جدید کشور ایران، استفاده از هردو متد تک حلقه و دو حلقه رایج شده است، اما هنگامی که قصد خرید فرش اصیل ایرانی را دارید و فروشنده مدعی باشد که فرش مورد نظر آنتیک و یا قدیمی است باید دقت شود که حتما متد گره های فرش بایستی بصورت تک حلقه باشد.یکی از روش های تشخیص فرش دستباف از فرش ماشینی،برگرداندن پشت فرش و بررسی اینکه آیا طرح فرش از پشت آن قابل تشخیص است یا نه،در صورتی که طرح قابل تشخیص باشد فرش دستباف است.اگر شما فرش ماشینی را تا کرده و پشت آنرا نمایان کنید، خواهید دید که پشت بسیار ضخیمی دارد و بافت و طرح آن نامشخص است. همینطور در فرش های دستباف از پشت فرش ردیف گره های فرش بایستی مشخص باشند.یکی از فریبنده ترین جنبه های بررسی فرش های ایرانی، کشف کردن داستان های پنهان در پشت نقش و نگارهای پیچیده ی منقوش در آن است.گویی که تاریخ توسط بافنده های آن درون نقش و نگارهایش ضبط شده باشد.
امروزه در ایران بیش از چهار هزار نوع مختلف فرش تولید می شود که انواع آن در طرح و نقش ها بسیار شبیه به هم و وابسته هستند و از معانی یکسانی پیروی می کنند،طرح هایی متشکل ازخطوط مستقیم،منحنی،انواع گل ها،حیوانات،پرندن ها در رنگ های مختلف و …قرمز ،رنگ محبوب بکار رفته در بیشتر فرش های اصیل ایرانی است که طیف های مختلف این رنگ را به وفور در نقش و نگارهایش میبینیم،از قرمز آلبالویی گرفته تا (قرمز اسکارلت)قرمز متمایل به زرد و ارغوانی.
آبی،نیز یکی از بیشترین رنگ هایی است که در فرش ایرانی بکار رفته است.آبی نیلی ،بیشترین نوع رنگ آبی است که اغلب به عنوان رنگ زمینه فرش ایرانی را مزین می کند.فرشهای ایرانی دارای طرح ونقش های بسیار منحصربفردی هستند که این طرح ها در طول تاریخ و بمرور زمان تغییرات اندکی داشته اند.بسیاری از این طرح ها از نسل های گذشته ی خانواده ی بافنده به آنها منتقل شده است.طرح فرش ایرانی معمولا یکی از چهار گونه طرح اساسی مطرح می باشد.فرش با طرح سراسری،طرح یک طرفه،طرح تقسیم بندی شده.و یا طرح مدالین مرکزی .
نقش و نگارهای بکار رفته در طرح فرش های ایرانی معمولا هرکدام معانی متفاوتی دارند،همینطور با شناخت این نقش و نگارها، می توان کشور سازنده ی فرش را تشخیص داد.شاید، یکی از شناخته شده ترین طرح های ایرانی،نقش قوس نماز باشد که بیشتر در فرشی کاربردی به نام سجاده بکار می رود. یکی دیگر از نقش هایی که به وفور در فرش های ایرانی بکار می رود، نقش درخت زندگی است که تجلی زندگی ابدی و جاودانی است،البته این طرح بیشتر در فرش های مربوط به شهرهای اصفهان قم و تبریز بکار می رود.
