موسیقی در لرستان
گردشگری › فرهنگ و تمدن
- 97/09/18
نوای لری
موسیقی پدیده ای جهان شمول است، به طوری که هیچ قوم و جامعه ای بدون موسیقی وجود ندارد. بدون تردید موسیقی جزیی از فرهنگ هر جامعه را تشکیل می دهد. و از این رو می توان گفت؛ این پدیده همانند زبان و دیگر عناصر فرهنگی جزیی جداناپذیر از زندگی انسان به شمار می آید. موسیقی با توجه به ابعاد آن، یعنی موسیقی آوازی و سازی چون تار و پود در زندگی مردم تنیده شده است.
نوای موسیقی و نغمه های شاد در جشن عروسی، نوای تنبور در مراسم دینی، نوحه خوانی در مراسم تاسوعا و عاشورا، سرودن لالایی توسط مادران، مویه سرایی هنگام مرگ عزیزان، همه حاکی از نقش موسیقی در ابعاد گوناگون زندگی مردم لرستان است.
موسیقی لرستان از سرچشمه های موسیقی ردیف و ردیف نوازی است که بخش مهم آن از طریق کمانچه و کمانچه نوازی محلی بر موسیقی رسمی ایران نیز تأثیر گذاشته است. موسیقی محلی لرستان چندان ناشناخته نیست؛ ولی برخلاف بسیاری از موسیقی های نواحی دیگر ایران، از حیث مقامات محدود است و معمولاًَ در دستگاه ماهور اجرا می شود. موسیقی لری از لحاظ اجرایی ظریف و پیچیده است، غنای مفهومی والایی داشته و معمولا جنبه سلحشوری و حماسی دارد.
انواع موسیقی لرستان از نظر قومی
در دیار باستانی لرستان، قرن هاست که سه فرهنگ مختلف «لری»، «لکی» و «بختیاری»در کنار یکدیگر زندگی کرده اند. این سه قوم که هر کدام پشتوانه ای بسیار غنی از فرهنگ و تاریخ دارند، در حوزه های خاصی بر هم اثر گذاشته یا از یکدیگر تأثیر گرفته‌اند و با وجود همبستگی تاریخی و فرهنگی، هرکدام وجوه مستقل فرهنگی خویش را نیز دارا بوده اند.
در حوزه موسیقی، موسیقی بختیاری حریم خود را بیشتر حفظ کرده و عنصرهای خارج از فرهنگ خود را کمتر پذیرا بوده که البته گاهی دیده شده برخی ترانه‌ها که منشاء لری – و گاه لکی داشته، در ایل بختیاری نیز رواج پیدا کرده‌اند
تفاوت موسیقی و برخی آداب و رسوم میان بختیاری‌های لرستان و بختیاری‌های چهارمحال و بختیاری و کهکیلویه و بویر احمد ثابت می‌کند که فرهنگ و موسیقی بختیاری نیز به دلیل همسایگی با فرهنگ لری، طی قرن‌ها، تأثیرات محسوس و نامحسوس زیادی را پذیرا شده است. اما در یک نگاه کلی چنین به نظر می‌آید که نفوذ فرهنگ بختیاری به مناطق همجوار بیش تر از نفوذ فرهنگ‌های لری و لکی به قلمرو فرهنگ بختیاری بوده است. موسیقی لرستان به علت روحیه سلحشوری، اشعار و سرودهایشان بیشتر پیرامون مبارزات و مسایل اجتماعی و از تنوع و پیشینه‌ای کهن برخوردار است.
مردم لرستان اساساً براین باور هستند که آواز خواندن در کارهای گروهی باعث تقویت در کارشان می‌شود.
در هنگام برداشت محصول هم ریتم‌های ویژه‌ای دارند. آوای موسیقی آنها از درونشان و بسیار سوزناک است، به صورتی که شنونده با شنیدن آن، غم و اندوه موجود در آن را احساس و با آن آوا زمزمه می‌کند. نوازندگان و سرایندگان لرستان «توشمال‌ها» ازجایگاه ویژه ای برخور هستند.
انواع موسیقی لرستان از نظر محتوایی و موضوعی
1- موسیقی و ترانه های حماسی و رزمی؛ که بیانگر ارزش های حماسی و رزمی اند (دایه دایه، کرمی) و یا مقام های موسیقی بدون کلامی که در رزم گاه و مسابقه به کار می رفته است.
2- موسیقی و ترانه های سوگواری؛ بیشتر جنبه آیینی داشته و در مراسم عزاداری از روزگار کهن تا کنون کاربرد فراوانی داشته است.
3- موسیقی و ترانه های فصول؛ که مناسب فصول مختلف سال بوده است.
4- موسیقی و ترانه های کار؛ به منظور سهولت و تسریع در کار به صورت فردی و دسته جمعی خوانده می شد. مثل ترانه های گل درو، هوله، مشک زنی و …
5- موسیقی و ترانه های عاشقانه؛ در وصال یا فراق معشوق (الیسونه ساری خانی و …)
6- موسیقی و ترانه های طنز؛ اغلب به صورت فی البداهه و در قالب هجو شخص یا موضوع یا مکانی سروده می شده.
7- موسیقی و سروده های مذهبی؛ جنبهٔ عرفانی و اعتقادی داشته و در مراسم مذهبی استفاده می شده است.
