حقایق شگفت انگیز کره ماه
علمی و تکنولوژی › جهان هستی
- 97/09/03
آغاز ماموریت‌های اخیر ناسا به منظور شکل‌گیری مطالعات جدید بر روی کره ماه باعث شده تا به بررسی خصوصیات شگفت انگیزی از کره ماه پرداخته شود که شاید تکرار همیشگی این حقایق میزان توجه نسبت به ارزش‌های علمی آن را کاسته باشدمدارگرد اکتشافی ماه که هفته گذشته به فضا پرتاب شد سطح ماه را با جزئیاتی بی سابقه نقشه برداری و ثبت خواهد کرد و حتی قادر خواهد بود مسیر حرکت کاوشگرهایی را که در گذشته بر روی این کره حرکت کرده‌اند را به ثبت برساند
مدارگرد دیگر این ماموریت نیز طی دو مرحله با حفره شاکلتون در قطب جنوبی ماه برخورد خواهد کرد تا دانشمندان بتوانند موادی را که در نتیجه برخورد به بیرون پرتاب می‌شوند را مورد مطالعه قرار دهند. تمامی این هزینه‌ها و تلاشها با هدف کشف اطلاعات بیشتر و جدیدتر از قمر زمین است تا دانشمندان بتوانند ساختار اصلی این کره، تاریخچه دقیق آن و احتمال وجود آب در حفره های تاریک و مرموز ماه را کشف کنند
ضربه بزرگ
ماه در نتیجه برخوردی شکل گرفته است که از آن با نام برخورد عظیم یا برخورد بزرگ یاد می‌شود. اخترشناسان به منظور توضیح این پدیده نظریه‌ای را با این مضنون ارائه کرده‌اند: در حدود چهار و 6 دهم بیلیون سال پیش، جسمی عظیم در ابعاد سیاره مریخ اندکی پس از شکل‌گیری خورشید و منظومه خورشیدی با زمین برخورد کرده است. در نتیجه این برخورد ابری از صخره‌های تبخیر شده مرکب از اجرام کیهانی و بدنه زمین به مدار خارجی زمین پرتاب شد. این ابر به تدریج سرد و فشرده شده و حلقه‌ای کوچک را از اجرام جامد تشکیل داد که با جمع شدن این اجرام در کنار یکدیگر ماه کنونی شکل گرفت
زمین عامل طلوع ماه
هر روز و طی زمانهای متغیر ماه از سمت شرق طلوع کرده و در سمت غرب غروب می‌کند. فرایندی که شباهت زیادی به روند حرکتی خورشید و دیگر ستاره‌ها دارد. زمین در حال چرخش بر محور خود در جهت شرق است که این پدیده باعث نمایان شدن اجرام کیهانی و ناپدید شدن آنها در طول زمانی معین می شود. کره ماه نیز طی هر 29.5 روز سفری مداری حول زمین دارد که این حرکت تدریجی در آسمان رو به شرق صورت می‌گیرد. به همین دلیل است که طلوع ماه در برخی روزها با 50 دقیقه تاخیر صورت می‌گیرد. این شیوه حرکتی همچنین می‌تواند دلیل طلوع گاه به گاه زودهنگام ماه در هنگام عصر و یا در طول روز را توضیح دهد
عدم وجود وجه تاریک
برخلاف آنچه به نظر می‌آید، ماه هیچ وجه تاریکی ندارد. ماه تنها وجه دور افتاده‌ای دارد که امکان مشاهده آن از زمین وجود ندارد. دلیل این پدیده به زمانهای گذشته باز می‌گردد. در گذشته‌های دور تاثیرات گرانشی زمین باعث کند شدن چرخش ماه حول محور خود شد. به محض اینکه چرخش ماه به اندازه‌ای کند شد تا با دوره چرخشی خود به دور زمین انطباق پیدا کند، تاثیر گرانشی زمین بر روی ماه تثبیت شد. به همین دلیل ماه در حال حاضر یک بار به دور زمین چرخیده و یک بار حول محور خود حرکت می‌کند و به دلیل اینکه هر دو این چرخشها در زمانی واحد شکل می‌گیرند، زمین تنها قادر به مشاهده یک وجه از کره ماه خواهد بود
سایه ها بر روی کره ماه تیره تر از روی زمین هستند
فضانوردانی که به کره ماه رفتند خیلی زود متوجه می شدند سایه ی آن ها روی این سیاره بسیار تیره تر از روی زمین است. لایه ی جوی که نور را پراکنده و باعث تشکیل سایه بر روی زمین می شود، در کره ماه وجود ندارد. نور خورشید و نوری که از کره ی زمین به ماه می رسد، برای تشکیل سایه روی ماه کافی است اما سایه ها بسیار تاریک تر هستند
در کره ماه زلزله (یا ماه لرزه) رخ می دهد
کره ماه مانند زمین پوسته ای دارد که جا به جا و دچار تغییر می شود. زلزله های کره ماه به علت گرم و منبسط شدن پوسته ی آن یا در اثر اصابت شهاب سنگ ها رخ می دهند. اگرچه زلزله های کره ماه به شدت زلزله های سیاره ی زمین نیستند، اما مدت زمان آن ها بیشتر است، چون در ماه آبی وجود ندارد تا لرزش های زلزله را کاهش دهد
کمبود گرانش
کره ماه 27 درصد از ابعاد زمین را با جرمی کمتر تشکیل می‌دهد. در عین حال گرانش موجود در کره ماه تنها 1.6 گرانش کره زمین اندازه‌گیری شده است. به همین دلیل در صورتی که تکه سنگی در کره ماه از بالا به پایین پرتاب شود، سرعت سقوط آن بسیار کمتر از سرعت سقوط همان سنگ در زمین خواهد بود. همچنین در صورتی که وزن فردی در روی زمین 68 کیلوگرم باشد، همان فرد در کره ماه 11 کیلوگرم وزن خواهد داشت
کوچک و بزرگ شدن قرص ماه
مدار حرکت ماه به دور زمین بر خلاف باور بسیاری بیضوی است و نه دایره. به همین دلیل فاصله میان مرکز زمین و مرکز ماه طی هر یک از دوره های کامل چرخش ماه، متغییر است. در نزدیکترین فاصله ماه به زمین که اصطلاحا حضیض خوانده می شود فاصله این دو جرم کیهانی از یکدیگر 363 هزار و 300 کیلومتر خواهد بود. این فاصله در نقطه عکس، یعنی در دورترین فاصله ممکن به 405 هزار و 500 کیلومتر افزایش پیدا می‌کند. به بیانی دیگر زمانیکه ماه در نزدیکترین فاصله خود از زمین کامل شود، 14 درصد بزرگتر دیده شده و درخشش آن 30 درصد افزایش خواهد یافت
تاریخچه بمباران در ماه
حفره‌های موجود در سطح کره ماه می‌تواند گذشته سخت این کره را به خوبی آشکار سازد. به دلیل نبودن نزدیک به مطلق اتمسفر در ماه و کم بودن فعالیتهای درونی در این کره، تعداد حفره‌هایی که در اثر برخوردهای شدید در بیلیونها سال پیش در ماه به وجود آمده‌اند رکورد منحصر به فردی را به ثبت رسانده‌اند. با تخمین تاریخ حفره‌های ماه، دانشمندان دریافته‌اند که سیاره زمین به همراه قمر خود در حدود چهار بیلیون سال پیش تحت بمباران شدید کیهانی بوده است
کره ماه کره نیست
ماه شکل کروی و دوار ندارد بلکه تخم مرغی شکل است. در صورتی که ماه با دقت مورد مطالعه قرار گیرد می‌توان دید که مرکز ماه درواقع مرکز هندسی این قمر به شمار نمی‌رود و در واقع با مرکز واقعی کره دو کیلومتر فاصله دارد
تاثیر اقیانوسی
عامل اصلی جزر و مدهای موجود در زمین با در نظر نگرفتن تاثیرات اندک خورشید، کره ماه است. گرانش ماه باعث ایجاد کشش بر روی اقیانوسهای زمین می‌شود. در ماه جدید و کامل، خورشید، زمین و ماه در یک ردیف قرار می‌گیرند که این پدیده جزر و مد بیشتری را نسبت به شرایط عادی به وجود می‌آورد. زمانی که ماه در تربیع اول یا آخر قرار دارد خفیف‌ترین جزر و مد به وجود می‌آید. چرخش 29.5 روزی ماه به دور زمین کاملا دوره ای نبوده و در نزدیکترین موقعیت ماه نسبت به زمین بیشترین جزر و مدها به حالت جهشی افزایش پیدا می‌کنند که به اصطلاح جزر و مد جهشی حضیضی خوانده می‌شوند
از دیگر تاثیرات جالب توجه کششهای قمری این است که ماه طی این جزر و مدها قسمتی از انرژی زمین را می‌رباید که این پدیده باعث کاهش 1.5 میلی ثانیه‌ای سرعت زمین در هر قرن می شود.
