خدمت سربازی از چه زمانی در ایران به صورت رسمی شروع شد ؟
خواندنی › تاریخ
- 97/08/04
در اين روز از مهر ماه سال 1305 هجری خورشيدی در تهران اعلام شد كه از دهم آبان همان سال قانون نظام وظيفه عمومی در ايران به اجرا درمي آيد و پسران 18 ساله به بالای ايرانی مشمول خدمت سربازی خواهند بود و اين خدمت ملی دو سال طول خواهد كشيد. هنگام طرح لايحه اين قانون در مجلس كه خواست رضا شاه (پهلوی يكم) بود، برخی از روحانيون وقت با آن مخالفت كرده بودند. اجباری و عمومی شدن خدمت سربازی از افكار «كلازويتس» فرضيه پرداز نظامی آلمان است كه انديشه هايش را در نيمه اول قرن19 منتشر ساخت و اين قسمت را «عمومی شدن دفاع از وطن» عنوان گذارد. در حال حاضر شمار كمی از كشورها هستند از جمله آمريكا كه خدمت وظيفه عمومي ندارند و نظاميانشان استخدامی (پيمانی) هستند كه پس از انجام پيمان، در صورت تمايل در شمار نيروی ذخيره قرار مي گيرند و هنگام نياز احضار و فعال (اكتيو) مي شوند.كلازويتس ابراز عقيده كرده است كه مردم يک كشور بايد از طريق خدمت وظيفه (اجباری، بدون اغماض و تبعيض) با فنون رزم آشنا شوند تا در صورتی كه خطری ميهن آنان را تهديد كند جملگی و بدون نياز به آموزش وقت گير، در كوتاهترين زمان آماده دفاع باشند. اين اصل نيز از كلازويتس است: جنگ دنباله سياست (ديپلماسی) است، به طريقي ديگر. دولت هايی كه نظام وظيفه ندارند به اين قسمت از انديشه های كلازويتس استناد مي كنند تا بتوانند نظاميان استخدامی(اصطلاحا: داوطلب) را براي جنگ (جنگ تعرضی) به نقاط دوردست بفرستند و تلفات وارده هم نمی تواند مورد اعتراض قرارگيرد زيرا كه اين نظاميان برای جنگيدن استخدام شده اند و «جنگ» كشته شدن هم دارد و اگر جانشان را دوست داشته باشند نبايد به استخدام ارتش درآيند. هزينه نظامی دولت هايی كه نظام وظيفه ندارند بسيار سنگين است و بيشتر اين بودجه صرف پرداخت حقوق و مزايا به نظاميان می شود.
از قرن بيستم، دولت های دارای قانون نظام وظيفه استدلال مي كنند كه تعرض نوعی دفاع است و لذا می توانند از سرباز وظيفه برای تعرض هم استفاده كنند.
نظام وظيفه در ايران سابقه طولانی دارد. در زمان هخامنشيان و ساسانيان به نوعی نظای وظيفه وجودداشت. در زمان هخامنشيان، سپاه جاويدان (دائمی و استخدامی) تا رسيدن مردانی كه به عنوان سرباز احضار مي شدند كار دفاع را به دست مي گرفت. شاه عباس نظام وظيفه را به صورتی ديگر احياء كرد و آن، موظف بودن هر دهكده و يا خانواده به دادن يک سرباز بود. پس از تاسيس فرهنگستان ايران، در خبرها ـ نوشتن عنوان «سرباز» براي افراد ارتشهايی كه قانون نظام وظيفه نداشتند ممنوع بود و بايد به جای آن واژه «نظامی و ...» بكار مي رفت زيرا كه به استدلال فرهنگستان، «سرباز» عنوانی بسيار مقدس بود.
