تاریخچه دانشگاه تهران اولین نهاد آموزش عالی در ایران
خواندنی › تاریخ
- 97/10/11
دانشگاه تهران نخستین دانشگاه ایران است. دانشگاه تهران در زمان رضاشاه پایه‌گذاری و بنا شد.فکر تأسیس دانشگاه تهران در سال 1305 خورشیدی توسط دکتر اسماعیل سنگ (نماینده ساری در ششمین دورۀ مجلس شورای ملی) نخستین بار پدیدار شد. وزیر دربار وقت، عبدالحسین تیمورتاش، از طرف رضا شاه، دکتر عیسی صدیق (صدیق اعلم) را مأمور کرد تا در سال 1310 خورشیدی به ایالات متحده آمریکا سفر کرده و پس از مطالعه در «تأسیسات علمی دنیای جدید»، طرحی برای تأسیس دانشگاه در کشور به دولت تقدیم نماید.در همین جریان است که برخی منابع، زحمات اولیه تأسیس دانشگاه تهران را به وی نسبت داده‌اند.
تأسیس دانشگاه تهران
کلیات طرح تأسیس دانشگاه تهران از سال 1307 توسط محمود حسابی به وزیر فرهنگ وقت آقای حکمت پیشنهاد شد. طرح تفصیلی تأسیس دانشگاه تهران نیز در سال 1310 تهیه و به وزیر فرهنگ تقدیم شد و با تلاش‌های دکتر حسابی و مذاکرات وی با نمایندگان مجلس، این طرح در سال 1312 به مجلس شورای ملی رفت و در سال 1313 از تصویب مجلس گذشت
علی اصغر حکمت بی‌درنگ دست به کار شد و جستجو برای مکان‌یابی مناسب دانشگاه را با کمک و مشاوره آندره گدار، معمار چیره‌دست فرانسوی که در آن روزگار به عنوان مهندس در خدمت وزارت معارف بود آغاز کرد. آنان پس از جستجوی بسیار در میان ابنیه، باغ‌ها و زمینهای فراوان آن‌روز اطراف تهران باغ جلالیه را برای احداث دانشگاه برگزیدند.
تصویب مجلس و افتتاح رسمی دانشگاه تهران
دکتر مهدی خزعلی به هنگام ضمن شرح خاطره دیدارش با دکتر حسابی، از وی چنین نقل می‌کند: جهت تأسیس دانشگاه تهران با وساطت یکی از دوستان وقت ملاقاتی از وزیر معارف وقت گرفتم، پس از توضیح طرح، وزیر معارف از من پرسید: «دانشگاه بسازید که چه بشود؟» من عرض کردم: «دکتر و مهندس‌ها که برای تحصیل به فرنگ می‌روند را در مملکت خودمان تربیت کنیم.» و او پاسخ داد: «تربیت دکتر و مهندس برای ما صد سال زود است.»
متأثر از کوته فکری وزیر معارف از دفتر وزیر خارج شدم، دوستی که آزردگی مرا دید برای تسلی خاطر گفت من می‌توانم از رضا شاه برایت وقت ملاقات بگیرم. وقت ملاقات با رضا شاه تعیین شد، برای او طرح تأسیس دانشگاه تهران را شرح دادم، و شاه پرسید «که چه شود؟» عرض کردم، به جای آنکه جوانان ما به فرنگ بروند در مملکت خودمان دکتر و مهندس آموزش دهیم و رضا شاه بازپرسید «که چه شود؟» و عرض کردم: «این جاده‌ها و راه آهن را آلمان‌ها می‌سازند مهندسین خودمان بسازند و …» شاه بسیار استقبال کرد و گفت بروید طرحتان را بنویسید به مجلس می‌گویم رای بدهد! و من از همان شب شروع به نگارش طرح دانشگاه کردم. فردای آن روز از دربار به در خانه‌ام آمدند، تعجب کردم که با من چه کار دارند، دیدم یکصد هزار تومان پول فرستاده‌اند که اعلی حضرت فرموده‌اند، کارتان را شروع کنید و طرحتان را نیز بنویسید. این همان مبلغ خرید زمین دانشگاه تهران بود و کار ساخت‌وساز همزمان با نوشتن طرح آغاز شد.
سرانجام با پیگیری دکتر عیسی صدیق، دکتر علی‌اصغر حکمت، دکتر محمود حسابی و دیگران، طرح ایجاد دانشگاه تهران در هشتم خرداد ماه 1313 به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
در 15 بهمن ماه همان سال بود که کلنگ تأسیس دانشگاه تهران توسط رضاشاه در زمینهای پردیس جلالیه تهران (در جنوب پارک لاله کنونی) به زمین زده شد و در جمعه 24 اسفند رسماً دانشگاه تهران تأسیس گشت.
نخستین شورا دانشگاه تهران
دانشگاه تهران زیر نظر شورایی کار خود را آغاز کرد که اعضای آن عبارت بودند از
لقمان الدوله، دکتر امیر اعلم (از دانشکده طب)
عیسی صدیق، دکتر علی‌اکبر سیاسی (از دانشکده ادبیات)
میرزا غلامحسین خان رهنما (از دانشکده علوم)
حاج سید نصرالله تقوی، بدیع الزمان فروزانفر (از دانشکده علوم منقول و معقول)
دکتر محمود حسابی از دانشکده فنی
دکتر ولی خان نصر (پدر سید حسین نصراز وزارت معارف
