بررسی اهمیت حق الناس

سبک زندگیدین و زندگی

- 98/05/02
بررسی اهمیت حق الناسبعضی کارها را برای این انجام می دهیم که دستور خداوند را اطاعت کنیم، به این کار حق الله گفته می‌شود. نماز خواندن، امر به معروف، دوری از گناهان از این گروه هستند. بعضی از کارهای دیگر که در طی شبانه روز برای خودمان انجام می دهیم حق النفس نام دارد.

حق الناس موضوعی که بسیار در قرآن توسط خداوند یاد شده است و از اهمیت فراوان آن بسیار گفته شده ، حتی پیامبر و امامان تاکید بسیاری بر این موضوع دارند که کاری نکنید تا مدیون کسی بشوید و بخواهید در آن دنیا جوابگوی این موضوع باشید ، به دلیل اهمیت حق الناس و اشارات بسیار آن در این مقاله مطالبی را گردآوری کرده ایم تا بیشتر از حساسیت این موضوع آگاه شوید.
امام صادق علیه السلام فرمودند: «المومن اعظم حرمه من الکعبه: حرمت مومن از حرمت کعبه بالاتر است.» (بحارالانوار، ج 64، ص 71)

به راستی چه کسی به خود جرأت می دهد کعبه را خراب یا به آن اهانت کند؟ پس چگونه است که با وجود بالاتر بودن حرمت مومن از حرمت کعبه، مومن به آسانی مورد توهین، تخریب و جسارت قرار می گیرد ...؟! در شریعت مقدس اسلام که خاتم و اکمل ادیان الهی می باشد به مسأله حقوق توجه خاصّی شده است. در این مجال به این مهم پرداخته می گردد:

مفهوم حقوق


حق پدیده ای نیست که مانند آب و هوا در خارج صورتی خارجی داشته باشد، بلکه همانند سایر مفاهیم اعتباری به واسطه ذهن جعل و اعتبار شده است. همین مفهوم اعتباری در علوم مختلف، تعاریفی برای خود پیدا کرده که البته آن تعاریف از معنای لغوی (ثابت، ثبوت، سلطه و نوعی از سلطنت و ملک) بیگانه نیستند. مثلاً وقتی گفته می شود: حقوق بشر، یعنی اموری که برای بشر ثابت و او بر آن امور سیطره و تسلط دارد، مانند حق حیات، آزادی، تملک عین و ... وقتی گفته می شود انسان صاحب حقوقی است به این معنا است که او بر اموری تسلط دارد و یا آن امور برای او ثابت هستند؛ اما همین معنا از جهات مختلف دارای تقسیماتی است.

حق الله و حق الناس


همه ی الزام های شرعی اعم از امر و نهی شارع را حق الله می نامند. این حق می تواند جنبه عبادی یا اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و مانند آن داشته باشد؛ نظیر نماز، روزه، حج، ... نیز مانند خمس، زکات، جزیه، خراج.
همچنین همه ی مقرراتی که مصالح و منافع خصوصی یا عمومی را تأمین کند حق الناس است.
انسان مومن به قدری با ارزش است که نمی توان روی آن قیمت گذاشت و آسیب به او آسیب به ایمان او است. بر همین اساس تمام کارهایی که به نوعی آبروی انسان را می برد و او را خراب و بی اعتبار می کند حرام و از گناهان کبیره و از مصادیق حق الناس شمرده شده و به دست آوردن رضایت طرف مقابل واجب است گرچه جبران بعضی موارد، امکان ندارد

اهمیت حق الناس


در برخی روایات اهمیت حق الناس را از حق الله مهم تر دانسته اند، زیرا حق الناس، حق الله هم هست ولی حق الله حق الناس نیست. هر کس گناهی کند فقط طرفش خدا است و دیگر به کسی بدهکار نیست اما اگر کاری کند که حق مردم ضایع شود خدا هم مدعی است.
پیامبر اکرم (ص) در سخنی پیرامون حق الناس می فرمایند: «کلّ المسلم علی المسلم حرامٌ دمُهُ و ماله و عِرضُهُ » (کشف الریبه، ص 6)
بر هر مسلمانی خون، مال و آبروی مسلمان دیگر حرام است.
بنابراین هر کس حقوق دیگران اعم از مالکیت، حق حیات، حق آزادی، حق امنیت جانی، مالی و عرضی و آبرویی دیگری را ضایع نماید به همان اندازه ضامن و بدهکار صاحب حق است و اگر آن را در دنیا ادا نکند، در قیامت از طریق عدل الهی، داد مظلوم و محروم از بدهکار و ستمکار گرفته می شود.

آثار حق الناس


حق الناس در امور نفسی (اعضاء و جوارح)
جان انسانها در فرهنگ دینی محترم است؛ تا جایی که قرآن کریم قتل یک انسان را معادل قتل تمام انسانها می داند. اگر به کسی آسیب بدنی وارد شود مظلمه به حساب می اید و علاوه بر ضرورت جبران و پرداخت خسارت (دیه) در بعضی موارد قصاص و حلالیت طلبیدن ضرورت دارد وگرنه عذاب قیامت را در پی خواهد داشت.

حق الناس در امور مالی (تجاوز به مال مردم)


یکی دیگر از موارد مظلمه و حق الناس، حق مالی است. رسول خدا (ص) می فرمایند: «حرمت مال المسلم کحرمه دمه؛ احترام مال مسلمان همانند احترام خون او است.» کنزالعمّال، ص 404
همانگونه که کسی نمی تواند به جان مسلمان آسیب برساند، به مال او نیز نمی تواند ضرر برساند و آن را از راه نامشروع تصاحب کند. بیشتر مشکل مردم آلوده شدن به مال حرام از راههای گوناگون است که خطرات آن بسیار زیاد است زیرا به جز گرفتاری قیامت، در همین دنیا نیز آثار سوء آن دامنگیر انسان می شود: مانند، قبول نشدن اعمال و عبادات، اثر گذاشتن روی نسل آدمی و فاسد شدن آنان و ...

همه ی الزام های شرعی اعم از امر و نهی شارع را حق الله می نامند. این حق می تواند جنبه عبادی یا اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و مانند آن داشته باشد؛ نظیر نماز، روزه، حج، ... نیز مانند خمس، زکات، جزیه، خراج. همچنین همه ی مقرراتی که مصالح و منافع خصوصی یا عمومی را تأمین کند حق الناس است

آبروی مسلمان


انسان مومن به قدری با ارزش است که نمی توان روی آن قیمت گذاشت و آسیب به او آسیب به ایمان او است. بر همین اساس تمام کارهایی که به نوعی آبروی انسان را می برد و او را خراب و بی اعتبار می کند حرام و از گناهان کبیره و از مصادیق حق الناس شمرده شده و به دست آوردن رضایت طرف مقابل واجب است گرچه جبران بعضی موارد، امکان ندارد.

غیبت، بدگویی، تهمت، افترا، زخم زبان، حسادت، خیانت، کینه، تمسخر، اهانت، پرونده سازی و هر چیزی که به آبروی مسلمان لطمه بزند، از مصادیق حق الناس و مظلمه های شخصیتی است که متاسفانه در جامعه فراوان یافت می شود و عامل بسیاری از بدبختی ها است.

امام صادق علیه السلام فرمودند: «المومن اعظم حرمه من الکعبه: حرمت مومن از حرمت کعبه بالاتر است. » (بحارالانوار، ج 64، ص 71)
به راستی چه کسی به خود جرأت می دهد کعبه را خراب یا به آن اهانت کند؟ پس چگونه است که با وجود بالاتر بودن حرمت مومن از حرمت کعبه به آسانی مورد توهین، تخریب و جسارت قرار می گیرد ...؟!

منابع:


1- بحارالانوار، علامه مجلسی، لبنان، موسسه الوفاء بیروت.
2- کشف الریبه، شهید ثانی، انتشارات مرتضوی
3- حق و تکلیف در اسلام (سلسله بحثهای فلسفه دین)، جوادی آملی، قم، انتشارات اسراء.
4- حق الناس، علی محمد حیدری نراقی، قم، انتشارات عهدی نراقی.
5- حق الناس، عباس رحیمی، قم، نشر جمال.
advertising