موزه هنر مشکین فام در خانه فروغ الملک شیراز
گردشگری › آثار تاریخی
- 97/09/12
موزه هنر مشکین فام
یکی از دیدنی های این شهر شیراز ، خانه فروغ المک قوامی است که به عنوان موزه هنر مشکین فام شهرت یافته است. این بنای تاریخی، کاربری مسکونی داشته است و همانند اکثر خانه های تاریخی دیگر، دارای چهار قسمت اصلی بیرونی، اندرونی، مطبخ خانه، حمام و اصطبل است. بنای بیرونی این عمارت توسط راهرو هایی به حیاط عمارت متصل است. در قسمت جنوبی این بنا، یک سالن بزرگ برای پذیرایی از میهمانان در نظر گرفته شده است. در ضلع غربی، عمارت شاه نشین با پنجره های چوبی و قشنگش جای خوش کرده است. پنجره هایی که دارای تزئینات گره کاری هستند.
عمارت فروغ المک در سال 1310 (اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی اول) توسط فروغ الملک قوامی (داماد قوام بزرگ) در زمینی به مساحت 1020 متر مربع در محور سنگ سیاه و در جوار بقعه بی‌بی دختران احداث شد. این بنا برای استفاده مسکونی ساخته شده و شامل پاسدارخانه، آشپزخانه، اصطبل، حمام و دو باب منزل مسکونی (مهمان سرای فدک فعلی و خانه فروغ الملک) است که خانه فروغ الملک در سه طبقه و شامل زیرزمین، طبقه همکف و طبقه اول است که دارای دو بخش بیرونی و اندرونی با دو حیاط جداگانه، عمارت شاه‌نشین، حوضخانه، حمام، آشپزخانه و… است. در دو قسمت شمال و جنوب دو اتاق پنج دری دارد در ضلع شمال‌غربی سالن اصلی ساختمان به نام شاه‌نشین قرار دارد که دارای پنجره‌های گره‌کاری است. این شاه‌نشین به وسیله حوضخانه‌ای هشت ضلعی به قسمت اندرونی متصل می‌شود. هنر نقاشی روی سقف‌ها یادآور هنر دوره زندیه است. فضای داخلی موزه، مثل همه‌ی خانه‌های اعیانی قدیمی زیبا است، با همان پنجره‌های مشبک و کاشی‌کاری و حیاط‌های اندرونی و بیرونی و هشتی و یک اتاق هم با مبلمان قدیمی خانه، از جمله مبل‌های آینه‌کاری شده.
داخل اتاق‌های خانه، فضاهایی برای نمایش آثار هنری سه نسل از خانواده‌ی «مشکین فام» در نظر گرفته و در کنار این آثار، اثرهایی از دیگر هنرمندان فارس هم هست که برخی توسط صاحب اثر و بعضی توسط مجموعه‌داران به موزه هدیه شده‌اند.
این اثر در تاریخ 30 خرداد 1377 با شماره ثبت 2040 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
معماری خانه فروغ الملک
اسکلت و ساختار اصلی بنا در پی سنگ با ملات گچ، دیوارها آجر با ملات گچ و خاک و در سقف تیرهای چوبی با پوشش گل و خاک و کاه گل است. تزیینات این بنا شامل تزیینات آجری، کاشی‌کاری، نقاشی‌های سقف و نقوش روی سنگ‌ها به صورت حجاری شده است.
مرمت این بنا در سال 1379 توسط سازمان عمران و بهسازی شهری شروع شد که شامل تعویض سقف‌ها، مرمت کلیه آجرکاری‌های نما، تعویض در و پنجره‌های چوبی، کاشی‌کاری حوض‌ها و مرمت سقف حوض خانه است. از سال 1327 تا اواسط دهه 50 با نام دبستان فروغ الملک مورد استفاده آموزش وپرورش قرار گرفته است. این بنا از سال 1381 پس از مرمت و بازسازی در اختیار آقای حسن مشکینفام قرار گرفت و کاربری آن به موزه هنر معاصر فارس تغییر یافت
اشیا و آثار هنری موزه مشکین فام
اشیاى موجود در موزه شامل صدها قطعه اثر هنرى است که طى بیش از نیم قرن با تلاش و سرمایه خانواده مشکینفام با عشق و علاقه تهیه و گردآورى شده و شامل دو بخش عمده:
1- آثار هنرى خانواده مشکینفام
2- آثار هنرمندان معاصر فارس است. آثار موجود بر حسب نوع اثر، تکنیک یا زمان خلق اثر در قالب بخش‌هاى مجزا تقسیم شده و در معرض نمایش قرار گرفته است.
بخش های مختلف موزه هنر مشکین فام
بخش آثار حجارى و نقش برجسته
در این بخش کارهاى استاد حاج حبیب مشکینفام (1380 _ 1294) روى سنگ‌هاى مختلف از جمله مرمر قرار دارد که شامل نقوش گل، حیوان، متون اسلامى از جمله آیات قرآن است که به دو شیوه «گود» و «برجسته» طراحى، خوشنویسى و کنده‌کارى شده است.
بخش خوشنویسى
این بخش شامل سه قسمت متفاوت اما به‌هم پیوسته است:
آثار خوشنویسى استاد حبیب مشکینفام؛
آثار خوشنویسى محفل هنرى حاج حبیب مشکینفام؛
آثار اساتید بزرگ خوشنویسى فارس و ایران.
بخش نقاشى
نقاشى‌هاى موزه هنر مشکینفام شامل مجموعه بسیار نفیس و متنوعى از آثار هنرمندان معاصر فارس است. در این بخش آثار 30 هنرمند که معرف سه نسل از نقاشان معاصر فارس هستند، به نمایش درآمده است. این هنرمندان عبارتند از حسام ابریشمى، بیژن بهادرى کشکولى، على‌اصغر تجویدى، خلیل توللى، قاسم حقیقى، بهرام خائف، بهنام خاوران، بهرام دبیرى، عباس دریسى، مهدى رضاییان، کاظم رضاییان، قاسم روزخوش، حسن زارع، غلامحسین صابر، علیرضا ظریف، علیرضا عطروش، احمد علامه دهر، سعید غلامى، جمشید کریمى، شهرام کریمى، محمدرضا کشاورزى، امید مشکسار، حسن مشکینفام، منوچهر معتبر، حسین میرزایى، مهرزاد نژند، حمیدرضا هیربد و غلام یونسى.
آثار حجمى و مجسمه‌هاى هدایت‌الله یوسفى نیز در این بخش قرار دارند.
کتابخانه
کتابخانه موزه شامل صدها جلد کتاب و مجله‌هاى تخصصى است مانند بریده جراید در زمینه فعالیت‌هاى هنرى، صدها کارت، بروشور، پوستر و کاتالوگ مربوط به رویدادهاى هنرى، آرشیو نوار، فیلم و سىدى شامل مصاحبه‌هایى با هنرمندان برجسته فارس و ایران، فیلم گزارش نمایشگاه‌ها و رویدادهاى هنرى، نشست‌ها و جلسات هنرى و ادبى، فیلم زندگى و آثار هنرمندان بزرگ جهان، موزه‌ها و مراکز مهم هنرى جهان.
دفتر مطالعات هنرهاى تجسمى
شامل شناخت هر چه بیشتر هنرمندان و آثار هنرى گذشته و حال، تهیه گزارش، تهیه عکس، فیلم و نوار از هنرمندان و آثار آن‌ها، تهیه جزوه و کاتالوگ براى استفاده علاقه‌مندان و هنرمندان، چاپ و انتشار آثار هنرمندان فارس به‌صورت کاتالوگ، کارت، بروشور، آلبوم و پوستر، ایجاد ارتباط با مراکز هنرى داخل و خارج از کشور.
اتاق قدیمى
در این بخش فضاى یک اتاق قدیمى همراه با مبل‌ها، میز، بخارى، صندوقچه، ویترین، بشقاب‌هاى چینى قدیمى، جعبه‌هاى منبت‌کارى شده گلدان‌ها و… مربوط به خانواده مشکینفام وجود دارد.
فروشگاه
در این بخش، تولیدات هنرى موزه شامل آثار هنرمندان فارس، از جمله تابلو، کتاب، آلبوم، نوار، کارتپستال، پوستر، آثار حجمى و سایر تألیفات به فروش مى‌رسد.
گردآورى چنین مجموعه نفیس و کمیابى طى بیش از پنجاه سال بیانگر چیزى جز عشق به یادگارها، شخصیت‌ها و آثار فرهنگى و هنرى این سرزمین نیست. مجموعه حاضر از نظر تعدد و تنوع بخش‌هاى مربوط به یک دوره از تاریخ هنر معاصر بخشى از سرزمین ما کم‌نظیر و حتى بی‌نظیر است. این موزه و محتویات آن بى‌شک مى‌تواند پایه و اساس یک موزه واقعى، کم‌نظیر و درخور براى شهر شیراز و استان فارس باشد. این یک سرمایه ملى است. آرشیو ماندگار و ارزشمند موزه مشکینفام براى نسل‌هاى آینده به ودیعه خواهد ماند.
مسیر دسترسی
موزه‌ی هنر مشکینفام را خیلی از شیرازی‌ها هم ندیده‌اند! حتی خیلی از راننده تاکسی‌های شیراز هم نمی‌دانند که شیراز چنین موزه‌ای دارد. این بنا در نقشه‌های گردشگری شیراز فهرست شده و از ارگ کریمخانی تا این موزه تقریبا ده دقیقه پیاده راه است.
بنای موزه یک خانه قدیمی است ته یک کوچه‌ی بن‌بست در بافت تاریخی شیراز. خانه معروف است به خانه‌ی فروغ‌الملک (قوامی) و زمانی توسط «اسماعیل قوامی» به آموزش و پرورش شیراز هدیه شده است. کاشی سردر موزه هنوز هم عنوان «دبستان فروغ الملک» دارد. انگار از موزه شدن این دبستان سابق، چند سالی بیشتر نمی‌گذرد، چون پارچه‌نویسی سر در آن کهنه است ولی هنوز دوام دارد.
