خواص و عوارض مصرف چای ماته
پزشکی و سلامت › تغذیه
- 98/03/03
گیاه ماته
ماته (Ilex paraguariensis)، گیاهی است از خانواده خاس (Aquifoliaceae)، درخت یا درختچه ای به ارتفاع 4 تا 15 متر که دارای منظره ای شبیه به درخت نارنج است. این درخت، برگ هایی بزرگ، شفاف، بی کرک، به رنگ سبز تیره در سطح فوقانی پهن و سبز روشن در سطح تحتانی دارد. طول برگ ها 6 تا 15 سانتی متر و عرض آن حدود 5 سانتی متر است. گل های آن کوچک، سفید رنگ شامل 4 کاسبرگ و 4 گلبرگ و میوه اش کوچک، قرمز رنگ و محتوی دانه های سخت به رنگ زرد روشن است.
در واقع ماته یک نوشیدنی سنتی حاوی منابع غنی کافئین در آمریکای جنوبی به‌ویژه آرژانتین اروگوئه، پاراگوئه، بولیوی، گرن چاکو و جنوب برزیل می باشد. همچنین در سوریه که بزرگترین واردکننده آن در جهان است و توسط دروزیهای لبنان نیز این نوشیدنی مصرف می‌شود. به این نوشیدنی چای ماته هم می‌گویند که از خشک کردن و دم کردن برگ‌های درخت ماته بدست می‌آید.
چای ماته به‌عنوان یک نوشیدنی دارویی برای قرن‌ها توسط بومیان قارۀ آمریکا مورد استفاده قرار می‌گرفته است. این چای در اروپا، ایالات‌متحده و سایر کشورها در حال محبوب شدن است، و این به دلیل داشتن اثرات تحریک‌کننده و فواید مختلف می‌باشد.
چای ماته به طور سنتی در یک ظرف ساخته شده از پوست کدو قلیانی تهیه شده و با یک نی مخصوص به نام بومبیلا خورده می شود. امروزه از لیوان های مخصوص چای ماته که شبیه کدو قلیانی ساخته می شوند، برای نوشیدن آن استفاده می شود.
چای ماته منبع خوبی از پلی‌فنول‌ها، گزانتین‌ها و ساپونین‌ها می‌باشد. این چای مواد معدنی مختلفی نظیر روی، کرومیوم، پتاسیم، مس، آلومینیوم، آهن، منگنز و نیکل را در خود جای داده است. چای ماته همچنین حاوی ویتامین‌های ث، ب۱ و ب۲ می‌باشد.
فواید و خواص دارویی و درمانی چای ماته
1- حاوی ویتامین ها، مواد معدنی و کربوهیدرات ها:
چای ماته اغلب ویتامین ها، مواد معدنی و کربوهیدرات هارا دارا می باشد، همچنین حاوی ، فسفر، آهن، کلسیم و ویتامین هایی چون ب یک، ب دو و ث نیز می باشد. استفاده از لیمو همراه با این چای علاوه بر عطر و طعم فوق العاده آن، ویتامین ب دوازده و ث را تقویت می کند.
2- افزایش انرژی بدن:
مقادیر بالای کافئین موجود در چای ماته به افزایش انرژی بدن کمک کرده و باعث رفع خستگی می شود.
علاوه بر این کافئین موجود در چای ماته می تواند مولکول های سیگنالینگ خاصی را در مغز شما فعال کند که باعث بهبود تمرکز و افزایش عملکرد ذهن می شود. در چندین مطالعه انسانی مشخص شد که مصرف روزانه 40 تا 47 میلی گرم کافئین در روز باعث افزایش هوشیاری و تقویت حافظه کوتاه مدت می شود.
3- خواص آنتی اکسیدانی:
چای ماته حاوی آنتی‌اکسیدان‌های مختلفی است که بر اساس تحقیقات می‌توانند استرس اکسیداتیو – که باعث افزایش خطر آسیب کبدی می‌شود – را کاهش دهند. این چای همچنین استرس نیتروساتیو که به DNA آسیب می‌رساند و باعث مرگ سلول‌ها می‌شود را کاهش می‌دهد.
4- ضد میکروب طبیعی:
دمنوش ماته توانایی بالایی برای جلوگیری از ابتلا به عفونت های باکتریایی، قارچی و انگل ها دارد؛
یک مطالعه آزمایشگاهی نشان داده که عصاره ی گیاه ماته باعث از بین رفتن باکتری E.coli (باکتری که باعث مسمومیت غذایی می شود) شده است. برخی ترکیبات یربا ماته باعث جلوگیری از رشد قارچ عامل شوره سر، بثورات پوستی و پوسته پوسته شدن پوست سر می شود. تحقیقات نشان می دهد که ترکیبات موجود در گیاه ماته احتمال ابتلا به بیماری های انگلی را کاهش می دهد.
5- مناسب برای کاهش وزن:
این چای کم کالری است. یک و نیم قاشق چای خوری از این چای تنها پنج کالری دارد. بهتر است این چای را به صورت طبیعی تهیه کنید زیرا محصولات فرآوری شده آن حاوی مقادیر زیادی شکر می باشد. در بررسی آزمایشات 2012، گزارش شده است که چای ماته تجمع چربی بدن را کاهش می دهد، باعث افزایش سوخت و ساز بدن و برای کاهش وزن گزینه مناسب است. همچنین خطر ابتلا به چاقی را کاهش می دهد.
6- تقویت حافظه و جلوگیری از زوال عقل:
ترکیبات فعال این چای می‌توانند حافظه، توجه و تمرکز را بهبود ببخشند. آنتی‌اکسیدان‌های چای ماته می‌توانند از رسوب پلاک در مغز جلوگیری کرده و اثرات آلزایمر و زوال عقل را خنثی کنند.
7- تقویت سیستم ایمنی بدن:
مقادیر بالای آنتی اکسیدان ها و ساپونین های موجود در چای ماته به دلیل خواص ضد التهابی قوی که دارند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کرده و خطر ابتلا به بیماری های مزمن را کاهش می دهند.
8- سلامت قلب:
مقادیر بالای آنتی اکسیدان ها و پلی فنل های موجود در چای ماته به سلامت قلب کمک می کند. در یک مطالعه 40 روزه، افرادی که روزانه تا 330 میلی لیتر دمنوش ماته مصرف کرده اند، کلسترول بد خون آن ها تا 13 درصد کاهش داشته است.
9- بهبود مشکلات گوارشی:
ترکیبات خاص موجود در چای ماته نظیر گزانتین‌ها می‌توانند به آرامش عضلات کمک کرده و در نتیجه هضم را بهبود ببخشند. مصرف این چای به ویژه اگر از مشکلات گوارشی نظیر یبوست، نفخ و گرفتگی رنج می‌برید، می‌تواند مفید باشد.
10-قند خون و دیابت:
برخی تحقیقات اولیه نشان داده که چای ماته به کاهش قند خون و عوارض ناشی از بیماری دیابت کمک می کند. تحقیقات نشان می دهد که نوشیدن روزانه چای ماته (سه بار در روز) برای 60 روز می تواند قند خون مخفی یا هموگلوبین گلیکوزیله شده افراد مبتلا به دیابت نوع 2 را کاهش دهد.
عوارض جانبی چای ماته:
اگرچه این چای فواید فراوانی دارد، اما همانند بسیاری از گیاهان دارویی، مصرف زیاد آن می‌تواند با برخی عوارض جانبی همراه باشد.
قلب: از آنجایی که این چای محتوای کافئین بالایی دارد، مصرف زیادش می‌تواند سلامت قلب را تهدید کند.
سرطان: هیدروکربن‌های آروماتیک چندحلقه‌ای (PAHs) با افزایش خطر سرطان پیوند خورده‌اند. مهم است که در فرآیند تهیۀ چای ماته مطمئن شوید که این چای توسط این مواد (PAHs) آلوده نشود.
زنان باردار و کودکان: چای ماته برای زنان باردار و کودکان امن نمی‌باشد. مصرف این چای برای زنان شیرده نیز پیشنهاد نمی‌شود.
کبد: مصرف درازمدت و زیاد چای ماته ممکن است اثرات منفی‌ای بر روی عملکرد کبد داشته باشد و به بروز بیماری کبد منجر شود.
به طور کلی باید این چای را در مقادیر کم تا متوسط مصرف کنید تا بتوانید به درستی از فواید آن بهره‌مند شوید. همچنین قبل از اضافه کردن این چای به رژیم‌غذایی‌تان، حتما با پزشک خود مشورت کنید.
